Silav Canbek, Kürdistan Forum'da yayınladığın yazıları okudum. Fakat, zamanım olmadığından dolayı cevap verme imkanım olmadı. Aslında başka arkadaşlarda gündeme getirdiğin hususlar konusunda düşüncelerini ifade edebilirlerdi.. Bir noktanın altını çizmek istiyorum. Senin gündeme getirdiğin sorulara cevap vermem her hangi bir niyetten kaynaklanmıyor. Bu dönem tümden Kahta ve Türkiye'de „Osman Sebri Parkı“ üzerine başlanan tartışmalarla ilgilendim. Yapılan tartışmaları takip ettiğim zaman bir dizi yanlışlığın olduğunu gördüm ve bu konuda bende bulunan birinci elden kaynaklarla kısmen de olsa açıklık getirmeye çalıştım. Kötüde olmadı. Bölgede bulunan bir dizi insanla doğrudan ilişkim oldu. Onlarda beni sürekli teşvik ettiler. On binlerce insanın ilgilendiği Osman Sebri tartışmalarına katılarak Osman Sebri'nin „Şeyh Said Hareketi“ ve „Ağrı Hareketi“ sırasında takındığı tavrı irdelemek her Kürd'ün yurtsever görevidir. Bundan dolayı ben işten boş kalan zamanımı tümden Osman Sebri tartışmasına ayırdım.. Her Kürd'ün Osman Sebri'ye karşı vefa borcu var.. Eğer birileri Osman Sebri'nin siyasal duruşunun içini boşaltmaya çalışıyorsa, kaynaklara dayalı bu girişimleri boşa çıkarmak her şeyden daha önemlidir. Bundan dolayı yazılarına cevap vermedim. Sağolsun Hasan H. Yıldırım arkadaş bu konuda bir cevap verdi.. Benim durumumu çok yakından bilen bir dostumdur. Sorduğun sorulara cevap vermeden önce bir hususa daha dikkat çekmek istiyorum.. Benim ile Newroz.Com'un ilişkisi meselesi çok semboliktir. Newroz.Com ve Kurdistan Forumun esas yükünü taşıyan başka arkadaşlardır.. Gecelerini gündüzlerine katan, sürekli kontrol eden, gelen saldırıları bertaraf etmeye çalışan ve Foruma ve forum katılımcılarına yapılan hakaret ve küfürleri düzenli bir şekilde kaldıran, yazılarıyla ve yorumlarıyla bu siteyi yıllarca sürdürenler başka arkadaşlardır.. Yani anlayacağın bu bir kollektif emeğin ürünüdür. Newroz.Com'un mantığını, çerçevesini çizme konusunda ise benim rolum diğer bir çok arkadaştan farklı değildir. Bu Foruma yazan arkadaşların her biri farklı bir dalda bir renk getiriyor. Ayrıca Forum'da nasıl bir siyaset uygulacağı hususunda Forum katılımcıları olan arkadaşlar çok etkili bir rol oynadılar.. Biz çok sesli ve çok renkli bir tartışma forumunu hedefledik. Farklı düşüncelerin aynı arada bulunması bir zenginliktir. Bazen farklı yaklaşım gösteren arkadaşları dıştalama hususu gündeme geldi. Bu konuda tavrımızı net bir şekilde ortaya koyduk. Farklılıkları korumaya çalıştık.. Ayrıca, aynı şekilde düşünen, prokust çarkına yatırılmış düşüncelerin sürekli kendisini tekrarladığı bir ortamında hiç kimseye yararı dokunmaz. Zaten böyle ortamlar can sıkıntısından başka bir şey getirmez. KAWA ve Kawacılar meselesinde yanılıyorsun... Onlarda bir dizi değişime uğradılar.. Senin yada başkalarının gösterdikleri değişimleri Kawacılarda yaşadılar.. Kawa geleneğinden gelen arkadaşların bir çoğu o eski paradigmaların ötesinde düşünüyorlar. Ayrıca bu Forum açıldığından beri senin göndermiş olduğun yazıların kaldırıldığını hatırlamıyorum.. Forum Çalışanlarının ne sana ve ne de başka bir arkadaşa karşı bir tavrı var... Bu foruma yazılarınla sistemli bir şekilde katılman hem forum çalışanlarını ve hem de inanıyorum forum katılımcılarını da sevindirir. Kürdistan'ın içinde bulunduğu durum ve 21.yüzyılda farklı düşüncelerden çekinenlerin yeri yok. Tartışmalarda hata yapacağım diye korkanlar, yazı yazarken yanlışlık yapacağım diye düşünenler en iyisi bu dünya ile ilişkilerini koparsınlar. Zaten böyle kaygıları olanlar yazamazlar ve düşünce üretemezler. Şimdi Güney Kürdistan'da eğitim dili meselesine gelmek istiyorum.. Bu konu çok daha önceleri gündeme geldi. Newroz.Com ve Kürdistan Forum'da da tartışıldı. Ben de o dönemler konuya ilişkin bazı yazıları çevirdim ve yayınladım. Bu konu daki tartışmalar Kürdistan Eğitim Bakanı değil, Suleymaniye Eğitim ve Öğretim Müdürünün Yukarı Kurmanca'yi eğitim programından çıkarması ile başladı. Bir hayli tepki aldı. Aşağı yada Orta Kurmanca'yi(yanlışlıkla Sorani deniliyor) kullanan aydın kesiminden geniş bir çevre „Sorani“ yi resmi dil haline getirmek istiyorlar. Hatta bunlardan Ferhad Şakeli gibi bazıları „Yukarı Kurmanca'nın ömrünü doldurduğunu ve edebi bir özelliğinin kalmadığını“ dahi yazabiliyorlar.. Ferhad Şakeli vb.. karşı geniş bir kesimde var.. Kürd dilinin farklı lehçelerini eğitim ve öğretimde kullanılması gerektiğini sistemli bir şekilde dile getiriyorlar. Bu konuda tartışmalar var. Fakat, şunu görmek lazım.. „Sorani“ lehçesi bir hayli ilerlemiş ve kendi içinde büyük oranda standartlaşmış.. Bunun da bir tarihsel geçmişi var.. 1800'lerin ortalarından yani Nali, Salim ve Kurdi'den başlayarak günümüze kadar kesintisiz yazım dili olarak kullanıldı... 1970 Otonomi Antlaşmasıyla da „Sorani“ resmileştirildi. Bugün Güney Kürdistan'da çıkan tüm günlük gazeteler „Soranca“ çıkıyor.. Bir dizi haftalık ve aylık dergiler „Soranca“ çıkıyor. Farklı bilim dallarına ilişkin yüzbinlerce kitap bu lehçe ile yazıldı.. Dünyanın belli başlı klasikleri bu lehçe aracılığıyla Kürd kitlesine ulaştı. Ben 1991 ayaklanması sonrası Güney Kürdistan'a gittiğim zaman Bedini denilen Yukarı Kurmanca'nın tam bir felakat içinde olduğunu gördüm.. Binlerce Güneyli aydın „Soranca“ bir dizi alanda eser vermişken, Kurmanci konuşan aydınlar bundan tümden uzaktılar. Bir kaç kişi geçen yüzyılın 70 li yıllarında eser vermişti.. Bunlarda parmakla sayılacak kadar azdı.. Sadık Bahadin Amedi, Abdulrahman Muziri vs.. Sözünü ettiğim iki yazar, edebiyat tarihi ve dil üzerine yazmışlardı.. Geriye kalanlar kısa hikayeler ve şiirlere dalmışlardı.. 1991 ayaklanması sonrası bir aylık ve haftalık dergiler çıktı.. Şimdi Behdinan'da bir dizi dergi ve haftalık gazeteler çıkıyor.. Bir hayli kitap bastılar.. Ama, buna rağmen „Soranca“ bir hayli ilerdedir. Aslında dil konusunda bir ulusal kurumdan yoksunuz.. Bundan dolayı biz dil felaketini yaşıyoruz. Otonomi Antlaşmasından sonra Bağdat'ta „Kori Zanyari Kurd“ adı altında bir akademi oluşturuldu.. Dünyanın dört bir yanında Kürd akademisyenleri onun çatısı altında toplandılar. Doğu Kürdistan'da Hejari Mukriyani gibi.. Sovyet Kürdlerinden Qanade Kurdo gibi akademisyen bu kurumun içinde yer almışlardı.. Ben „Kori Zanyari Kurd“ın dergisinin o dönem çıkan sayılarını okuduğum zaman yaşanan dilsel ve kültürel devrimi gördüm. Her ne kadar bu ulusal kurumun 1975 yenilgisinden sonra içi boşaltıldıysa da ciddi işler yaptı.. Bir kaç yıl önce Hewler'de buna benzer bir yapılanmaya gidildi.. Fakat şimdiye kadar gözle görülür bir ürün yok.. Çeşitli sorunlar yaşadıklarını duydum!!!! Yukarı Kurmanca'nın da kendi içinde standartlaşması gerekir.. Bu konuda bazı çabalar olmasına rağmen hala sorunlar var.. Bir çok insanımız bölgesel ağızları kullanıyor. Dil kuralları konusunda ciddi bir keşmekeşlik var.. Ben kendim aslen Kurmanç olmama rağmen, „Sorani“yi daha rahat okuyor ve anlıyorum. Bazen Kurmanci yazılan bazı yazıları okuduğum zaman zorlanıyorum.. Ben bölgesel kelime hazinelerinin ortaya çıkarılmasından yanayım.. Kürd dili nin esas zenginliği oralarda bulunuyor. Ama, bölgeye göre de dil kurallarını koydunmu iş değişiyor. Herkes kendi lehçesinden itibaren yazmalıdır. Ama, bunun yanında dil ve değişik bilim dallarında uzman olan kesimlerden „Kürd Dil Kurumunu“ oluşturmak lazım. Fransa gibi, Almanya gibi. Bu kurumun görevi Kürd dilini oluşturan lehçeler üzerine araştırma yapmaktır. Aynı zamanda toplumsal, siyasal ve ekonomik gelişmelerin gerekli gördüğü ve denk düştüğü kavram ve kelimeleri üretmektir. Dil Kurumu Kürd dilini oluşturan tüm lehçeleri gözönüne alarak ve onlardan ittibaren yeni kelimeler üretir... Basın ve yayın organları aracılığla yaygınlaştırılır.. Bu durum ister istemez lehçeleri de yakınlaştırır. Aktüel Kürdçe'de kelime yoksa, Avesta diline, Pehlewiceye ve hatta onlar yetmiyorsa Farsça'dan alınmalı... Sonuçta aynı dil grubu. Kürd dil bilimcisi ve aynı zamanda „Kori Zanyari Kurd“ kurucularından rahmetli Tewfiq Wehbi sözcük üzerine çalışırken Avesta'da „Aso“ kelimesi ile karşılaşıyor.. Kelime hoşuna gidiyor. Fakat, Avesta'da „Aso“ „ Doğu“ anlamında kullanılıyor. „Doğu“nun karşılığı olan „Rojhilat“ Kürdçe'de var.. Wehbi „Aso“ kelimesini alıyor ve Arapça'daki „ufuk“ anlamında kullanıyor. Bugün „Soranlar“ „ufuk“ için bu kelimeyi kullanıyor. Aso'nun Avesta'daki anlamı hiç bir Allahın kulunun aklında bile geçmiyor. Son bir yıl içinde Türkiye'de „Kürd Açılımı“ diye bir tartışma vardı.. Bizim Kurmançlar „Kürd Açılımı“ demek için onlarca kelime üretiler. Biri „Vebuna Kurd“ diğeri „Relibervebuna Kurd“ bir başkası „vekirina Kurd“ vs.. Bu durum ciddi bir kargaşaya neden oluyor.. „Soranlar“ „Kirdinewe Kurd“ diyerek işin içinden çıktılar.. Bugün Kurmançların matematik için yeni bir kelime üretmelerine gerek yok.. 50 yıldan Soranca'da kullanılan „birkari“yi kullanmalılar.. Yada Psikoloji için yeni bir kelimeye ihtiyaç yok „Derunnasi“yi kullanacağız.. Sosyoloji için yeni bir kelimeye gerek yok „komelnasi“yi kullacağız. vs.... Eğer „Kürd Dil Kurumu“ bir başka kelimeyi uygun görüyorsa, daha mantıklı buluyorsa piyasa sürer... Halk hakem olacak.. Yani kısacası lehçelerin standartlaşmasından lehçeler arası standartlaşmaya doğru olan süreç için „ Rûsipîyên Zimên“ e ihtiyacımız var. Güney Kürdleri ve özellikle Soranların tüm Kürdlere „Sorani“yi resmi dil olarak dayatmaları halinde, Kürdlerin ulusal birliğinin temeline dinamit koymuş olurlar. Böyle bir şeyin gerçekleşmesi zor. Kuzey Kürdlerin ezici çoğunluğu, Batı Kürdlerin tümü, Kafkasya Kürdlerin tümü, Doğu Kürdlerin yarısına yakın ve Güney Kürdlerin Behdinan kesimi Kurmanci konuşuyor. Kürd diye adlandırılan milletin %60 'ı(yaklaşık olarak diyorum) bu lehçeyi kullanıyor. Birde Dimilililer ve Goranlar var.. Nasıl olur? Bugüne kadar, dil üzerine yapılan tartışmalarda „Soran şövenizmine“ karşı en sert cevapları „ Soranların“ verdiğine tanık oldum.. Prof. Dr. Cemal Nebez, Emin Hasan pur vs.. Çok uzadı... Kesiyorum. Silav Aso