Kürd ve Asuri ilişkilerilerine dair tartışmaya küçük bir katkı(1)
Gönderen: admin (IP Kaydedildi)
Tarih: 20 May, 2009 16:16
Kürd ve Asuri ilişkilerilerine dair tartışmaya küçük bir katkı(1)
Aso Zagrosi
Son günlerde Kürdistan Forum'da Simko, Asuriler ve Kürdler arasındaki ilişkiler konusunda çeşitli arkadaşlar arasında bir tartışma yapılıyor.
Ben şahsen bu tartışmaları olumlu buluyorum. Çünkü Kürdlerin tarihine dair olumlu veya olumsuz her şeyin tartışılmasından yanayım.
Ancak biz buna benzer tartışmalarla tarihimizin karanlıkta kalan sayfalarını gün ışığına çıkarabiliriz.
Şunuda ifade etmek isterimki bazı arkadaşların bu tip tartışmaları kişiselleştirmeleri ve uygun olmayan hitap tarzları tartışmaları derinleştirilmeden bitirilmesine neden oluyor.
Küfür ve hakaretlerle atbaşı giden hiç bir tartışmada ciddi bir sonuç çıkmaz. Bu konuyu tartışan arkadaşların ciddi siyasal , tarihsel ve kültürel birikimleri var. Ne yazık ki her seferinde tartışmalar çıkmaz sokaklara itiliyor.
Ben daha önce bu tartışmaya bazı katkılar sunmak isterdim. Fakat daha önceden açıkladığım bir gerekçeden dolayı doğru dürüst yazamıyorum.
Herhalde yakında bu atıl durumdan kurtulurum.
Şimdi konumuza gelelim.
Aslında arkadaşların üzerinde yoğunlaştığı dönem Birinci Dünya Savaşı sırasında/sonrasında Kürd-Asuri-Keldani-Suryani ilişkileri ve aktüel olarak Musul ovasında düşünülen “otonom“ yada “bağımsız“ Asuri-Keldani-Suryani siyasal yapılanmasıdır.
Bu tartışmanın sağlıklı bir şekilde yürüyebilmesi için konuya dair tüm belgelerin ortaya konulmsası gerekir.
Fakat ne yazık ki bugüne kadar sözkonusu sürece dair ciddi bir akademik çalışma yapılmış değildir. ( En azında bu biz Kuzey Kürdleri için geçerlidir)
Kürdlerin tarihine ilişkin akademik eser veren yabancı ve yerli yazarların bir çoğu eserlerinde kısa bir şekilde Kürd-Asuri ilişkilerine değinmişlerdir. Özellikle Simko'nun Marşimon'u öldürme meselesine vurgu yapmışlardır.
Fakat bugünü kadar Birinci Dünya Savaşı sırasında Kürd ve Asuri ilişkilerini konu alan akademik bir çalışma yapılmamıştır.
Daha açık ifade etmek gerekirse, Birinci Dünya Savaşı öncesi/esnasında ve sonrasında bölgede hangi taş kaldırılsa Simko var. Türkler ve Simko, Farslar ve Simko, İngilizler ve Simko, Ruslar ve Simko, Asuriler ve Simko, Güney Kürdistan ve Simko, Kuzey Kürdistan ve Simko gibi anabaşlıklar altında bir çok eser ortaya çıkarılabilinirdi.
Binlerce belgeye rağmen, bugün biz Kuzey Kürdlerin elinde Simko'yu konu alan bir akademik çalışma yok.
Durum bu olunca elbette Asuri-Kürd-Simko ilişkileri ele alındığı zaman bir yerlere gelir tıkanır.
Bu konuda elimde olan bazı belgeleri aktarmaya çalışacağım.
Birinci Belge: Bu belgenin kaynağı Mustafa Paşa Yamulkidir, yani Türklerin “Nemrut Mustafa“ dedikleri Mustafa Kemal'ı idama mahkum eden değerli Kürd şahsiyeti..
Mustafa Paşa yamulki Kemalisteerin başarılı olmasından sonra İstanbul'u terkederek Bağdat'ta gidiyor. İngiliz hükümeti Bağdat'tan ayrılmasını istemiyor. Bir nevi gözaltındadır. Mustafa Paşa Yamulki İngiliz yetkililerine Suleymaniye'ye gitmek için başvuruyor. Onlarda Suleymaniye'yi terketmemek şartıyla izin veriyorlar.. Mustafa Paşa Yamulki Suleymaniye'ye gittikten sonra İngilizlerden habersiz Doğu Kürdistana gidiyor ve Simko ile görüşüyor. Mustafa Paşa Yamulki Seyid Taha ile birlikte bir kaç Simko'da kalıyorlar. Bu esnada Mustafa Paşa Yamulki Simko'ya Asuriler meselesi dahil, var olan hareketin amacına dair bir dizi soru soruyor ve cevaplarını alıyor. Mustafa Paşa Yamulki geri döndükten sonra oğlu Abdulaziz Yamulki'ye yazdığı bir mektupta bu görüşmenin detaylarını anlatıyor.Bu görüşme 1921 yılında gerçekleşiyor
Fakat bu mektup İngilizlerin eline geçiyor. Britanya'nın Irak sorumlusu Cox Britanya Dışişler Bakanı Wilson Çorçil'e bu mektubu Kürdçe'den İngilizçeye çevirerek 20 Ocak 1922'de gönderiyor. (Bu mektubun orjinalını görmek istiyenler İngiliz Dışişler Bakanlığı arşivinde C.O.730/19.5529.NO:27-34 yada Mamosteyi Kurd adlı derginin 26.sayısında okuyabilirler)
Ben burada mektubun tümünü değil, Mustafa Paşa Yamulki'nin Simko'ya Marşimonun öldürülmesi üzerine sorduğu 4.sorunun cevabını aktaracağım:
“Mustafa Paşa Yamulki: Asurilerle ilişkilerinizin bozulması ve savaşmanızın nedeni neydi? Rıca ederim bana söyle Marşimon barışçıl bir adamdı ve Kürd dostuydu niçin öldürüldü?
Simko: Kuşkusuz Türkler ve Rusların Birinci Dünya Savaşı sırasında Kürdlere ne yaptıklarını biliyorsun. Şimdi sana Marşimon'u niçin öldürüldüğü açık bir şekilde anlatacağım. Türkler ve Ermeniler arasında Kuzey Kürdistan'da yaşanan olaylar esnasında Asuriler Ermenilerin saflarında yer aldılar ve onlara yardım ettiler. Rus Devriminden sonra Ruslar ordularını Mahabad ve Urmiye'den çektiler. Büyük bir silah ve cephane geride bıraktılar. Bunların içinde toplar, makineli tüfenkler ve diğer silahlar vardı. Bunların hepsini Asurilere bıraktılar. Bazı Rus Subayları(Beyaz Ruslar), Asuriler ve bazı Avrupalı yetkililer biliyorlardı ki, İran iktidar boşluğundan ve imkansızlıklardan dolayı kendisini savunamaz. Bundan dolayı Asuri silahlı yapılamaları bu fırsatı kaçırmak istemiyerek Ermeni, Türk ve Farslar arasında önemli bir bölge olan Azerbeycanı almak istediler.
Asuriler Farslara karşı başarı elde ederek bağımsızlık çağrılarını yaptılar. Asuriler birlikte İran'nın içlerine saldırmak için benden yardım istediler. Bende yardım sözü verdim. Fakat, İranlılar Asurilerin benden yardım talebinde bulunduklarını hemen duymuşlardı. İran temsilcisi yanıma gelerek Asurileri desteklememi istedi. Buna karşılık bana iyi bazı vaadlerde bulundular. Ben Asurilerin Kürdistan'ı denetimleri altına alacakları ve işgal edecekleri niyetinde olduklarını bildiğimden dolayı Marşimon'u öldürdüm. İranlılar verdikleri sözlerinden caydılar. Bundan dolayı ben İranlılara saldırdım ve Urmiye'yi aldım ve oraya yetkililerimi atadım“ diyor.
Devam edecek
Aso Zagrosi
Re:Mustafa Paşa Yamulki Kimdir?