Skip to main content
Submitted by Aso Zagrosi on 30 May 2013


Axwend Mehemed Salih Zengene Kurdi Beluç Kurdgalname’de Med Hanedanlığını yıkan Haxamenşiler hakkında da bilgi vermektedir. Haxamenş , Haxamenşilerin Pars bölgesinde ilk Mir’iydi. Başlangıçta bu aile Pars bölgesini yönetiyordu ve Med İmparatorluğuna bağlıydı ve ona vergi veriyordu. Med Mir’i Mir Azdiyak döneminde Haxamenşili Kambuci Pars bölgesinde yöneticiydi. Mir Azdiyak kızını Kambuci’ye kızını verdi. Bu evlilikten Kureş dünyaya geldi.

Bu tarihsel dönemde Med İmparatorluğunun devlet işleri kötüye gitmeye başlamıştı. Mir Azdiyak’ın veziri Arpak Mir Azdiyak’tan devletin işlerini normalleştirilmesini tavsiye etti, fakat, Mir Azdiyak kabiliyetsiz ve zamanın büyük bir kesimini eğlence ile geçirdiğinden dolayı Arpak’a kulak vermedi ve devlet işleriyle ilgilenmedi. Vezir Arpak ise Mir Azdiyak’tan umudunu kesmeye başladı ve muhaliflere yaklaşmaya başladı. Sonuç olarak Med Kürdleri ve Parsların Mirleri ve ileri gelenleri gizli bir toplantı yaparak Kambuci’nin oğlu ve Mir Azdiyak’ın torunu olan Kureş’e bir mektup yazarak Med ve Pars’ın hükümdarlığı için kendisine çağrı yaptılar. Ayrıca Med ve Pars ileri gelenleri Kureş’e küçük bir ordu ile Medlerin başkenti olan Akbatan(Hamadan) üzerine yürümesini ve orada kendisine destek olacak olan Kürd ordusuyla birlikte Mir Azdiyak’ı iktidardan uzaklaştıracaklarını önerdiler.

Mir Azdiyak bu haberi alır almaz sinirlenerek büyük bir ordu ile Kureş’in başkenti üzerine yürümeye başladı. İki taraf arasında kanlı bir savaş oldu. Fakat tam savaşın başında Mir Azdiyak yenilgi aldı ve esir düştü. Böylelikle Med ve Pars hükümdarlığı Medlerden Parslara geçti.

Kureş Med ve Pars’ta iktidarı aldıktan sonra annesi Kürd olduğundan dolayı Kürdlerle iyi ilişkileri vardı ve Med Kürdleriyle kardeşce dostluk ilişkilerini kurdu. Ayrıca Kureş Kürdleri gücünün ve iktidarının kolu ve kanatı olarak görüyordu. Kureş devlet iktidarında Med kraliyet ailesinin mensuplarına yüksek görevler verdi, ayrıca Med prenslerine ordusunda yüksek komutanlıklar verdi. Kureş Kürdler içinde iktidarını daha da saplamlaştırmak için teyzesinin yani Mir Azdiyak’ın eniştesi Aritma’nın kızını kendisine eş olarak aldı.

Tüm bu anlatılanların dışında Kureş Med Kürdleriyle Parslar arasında ayırım ve yabancı düşüncelerinin oluşmaması için Med İmparatorluğunun tüm kurum ve kuruluşlarını olduğu gibi korudu ve devr aldı. Kureş, Med Kürdlerinin ileri gelenlerine saygı gösteriyor ve rütbe ve yetkilerini artırdı. Bu arada Kureş, Braxoyi Kürdlerinin Turan ve Adregani Kürdlerinin Mekran’daki hükümdarlıklarını Kabul etti. Böylelikler Braxoyi ve Adregani Kürdlerinin Turan ve Mekran’daki hakimiyetlerinin ikinci dönemi başladı. Bu Kürdlerin iktidarı İskenderin Dara’yı yenmesine kadar sürdü.

Axwend Mehemed Salih Zengene Kurdi Beluç Kurdgalname’de Med İmparatorluğu döneminde olduğu gibi Haxamenşi Mirlerinin döneminde yaşıyan Braxoyi Kürdlerinin ve Adregani Kürdlerinin ileri gelen Mirlerinin isimlerini veriyor. Yani yukarıda verdiğim Med Mirlerinin döneminde yaşıyanlar gibi, Haxamenşi Mirleri döneminde yaşıyan Kürd Mirlerinin isimlerini veriyor.

Bu kısa tanıtma yazı serisinde tüm bu Kürd Mirlerinin isimleri ve yaşadıkları döneme ilişkin bilgi verme imkanım yok.(kitabı çevirmek lazım)

Şimdiye kadar verdiğim bilgilere göre Kurdgalname’nin yazarı eski Yunan kaynaklarının dışında bugün kadar elimize ulaşmamış/hala ulaşmamış başka kaynaklara da sahip olduğunu görüyoruz. Yoksa Med İmparatorluğu, Haxamenşi, İskender ve sonrası dönemlerinde Braxoyi ve Adregani Kürd ileri gelenleri hakkında bu kadar geniş bilgiye sahip olmak imkansız.

Aslında Kürd tarihinin ve Kürd ulusal hafızasının bu kadar dumura uğramasının sırı, yine Kürd tarihinde gizlidir.

Kürdler, Med İmparatorluğunu oluştururken dünyada ilk Hint-Avrupa İmparatorluğunun kuruluşuna imza attılar.(Reinhard Schmoeckel, Die İndo- Europäer- Aufbruch aus der Vorgeschichte, Lindenbaum Verlag, Deutschland, 2012, sayfa 278)

Ve bugün gelinen yer de ise bırakın Hint-Avrupa halkları içinde dünyada varlığı tartışılan, devletsiz ve tüm ulusal haklarından mahrum tek millettir.

Yani 2700 yıl önceki büyük bir imparatorluğundan sıfıra inen bir halkın tarihini sıfırdan başlayarak yeniden okumak gibi bir şeydir.

Axwend Mehemed Salih Zengene Kurdi Beluç Kurdgalname’de Herodot ve diğer Yunan tarihçilerinin son Med Mir’i olan Mir Azdiyak’ın üzerine yazdıklarıları bir dizi efsaneyi ciddi almıyor ve eserinde onlara yer vermiyor. Mesela Mir Azdiyak’ın vezir Arpak’a “Küçük Kureş’i öldürme emri”, “çocuğunu kendisine yedirme” olayı ve “gördüğü rüyalar” gibi..

Kurdgalname’nin yazarı Haxamenşiler döneminde Med Kürdlere karşı tutum konusunda başka kaynaklarca doğrulanan bir dizi bilgi veriyorlar. Biz daha önce de başka kaynaklardan Kureş’in kendisini “ Med ve Pars” kralı olarak gördüğünü, Med devlet kurumlarını koruduğunu, Med Kürdlerine devlet kurumlarında önemli yerler verdiğini ve Mir Azdiyak’ın başka bir torunuyla evlendiğini biliyoruz.(Haxamenşi ve Med Kürdlerinin ilişkisi ciddi akademik araştırmalara muhtaç bir konudur)

Çünkü bir dizi Kürd çevrelerinde Medlerden sonra 19.yüzyılın sonuna kadar var olan Kürd tarihsel mirasına nihilist bir yaklaşım var. Medlerden sonra İran’da yaşanan tüm uygarlıklar Farslar mal edildi. Sasanilerin bir Kürd Hanedanlığı oluğu gerçeğine rağmen Sasanilerde Farslara bırakılmış,( http://aso-zagrosi.over-blog.com/article-sasani-kral-arde-er-in-etnik-kimli-i-uzerine-kamuran-melikendi-106273129.html)

Selahadin Eyyubi Araplara, binlerce yıl varlığını sürdüren Kürd Mirleri çeşitli sömürgeci devletlerin “vergi memuru”, binlerce Kürd din alimi çeşitli güçlerin “adamı” olarak görülmüş..

Bunların hepsi doğru olmuş olsaydı, Kürdler diye bildiğimiz bir millet bugün tarih sahnesinde olmayacaktı. Kürdlerin tarihi, millet olarak var olmanın ve hala ayakta olmanın sırı büyük oranda red edilen bu tarihsel boşlukta gizlidir.

İşte Axwend Mehemed Salih Zengene Kurdi Beluç Kurdgalname adlı eseriye bu tarihsel boşluğun önemli bir bölümünü açığa çıkarıyor ve Beluçilerin “Büyük Kürd Milletinin” bir kolu olduğunu söylüyor.

Devam edecek..

Anonym (not verified)

Thu, 2013-05-30 19:07

Biraye Aso,   bi destura  Te min dixwezim ser vê nîvîse pîçek bisekinim, dokumentên Yunanîyan da navê Kurdan hun bêjin Medan  gor zmanê wan hatine gorîn, di Kurdgalnamêda dîyareku nav bi orîgînal hatine nîvîsandin, Te û Kurdgalname karê me asan kir, cîhye ku werisê  dîroka Kurd hatibu bizdîn we  dîsa girê da, gelek spas û destxoş.  Min dixwezim li vir ser  hinek navan û Medan bisekinim.  Destselayedarên Îranê qala  dîroka xwe ya  7 hezar salî dikin.  Rasteyetî çîye: Diroka Îranê ne tenê dîroka Persayê, dîroka Kurd(Med) û Persayê, sînor kû dere destpê dike dîyar nine.  Tiştekî balkêşa ku nezîka  5 hezar sala Med nezîka  2 hezar salan virda jî Pers(Pars) domînand bune. Dîrokvan û destselayedarên Îranê nazwezin qala (behsa) van  tiştan bikin, ber ku;  dîwarê dîroka wan ya  fermî da berdek li ser berdekî (kevirek li ser kevirekî) namînî. Farisîya îronîda tu manayêk, Padîşah, Koreş (hinek digorin û dibêjin Kurus anjî Kyros), Azdîyak, Arpak tune. Balam Kurdîyê ew nav îro jî  hene û maneya wan  nehatîye gorîn.  Kurdîya kewnda; Pa, Ba, Bo  tê maneya bav. Şax (Şah) gor zanîna min sê maneya xwe hene: yêk; tê maneya Xwuda, du; tê maneya ko, çîya, sê; tê maneya sturî, wekû sturîyê bizinê, gaê. Şax; berze,bilinde û pîje. Di  hatî Medan da bawerî ew bu ku;  Paê mezin bi Xwudara yêkser peywendî heye, ferqa wî û yê din ya  herî  mezin ew bu.  Ferqa wî bavî (Payî) ew bu ku; wî Xwuda dîdit, ji ber vê  wî ra digotin Padîşax. Tirkîya îronî da  hinek zimanê din da ew buye Padîşah, xedî tu maneyekê nîne. Padîşax: bavê û yêkser Xwudara peyvendî heye, ew norê Xwudayê. Monakirên (Monarşîstên) îronî ji  di nava gelek gelanda hîna xwe weku norê Xwuda yê vê dinyayê dibînin.   Koreş; ko di Kurdîya kewnd da çîyaye, şaxe. Koreş: tê maneya çîyayê rêş. Tu maneyek Kurus Kiros anjî Kyros tune, orjînala vî navî; Koreşe, ango  weku çîyayê reş, şaxê  reş.   Azdîyak;  mîrov dikarê weku Azdîya jî bîne nîvîsandin, li vir “a” zede buya, ango buye Azad. Azdîyak  gor dîtina min tê maneya mîrovê Azad.   Arpak; karanîna agir (ar, adir) dî dîroka mîrovetîyê da gavekî  gelek mezinê, gelên gilovera mê yêkhemcar bi karanîna agir  dibin   du kom. Komên ku agir didin karanîn, dibin komên bi ar, komên ku  agîr hîna neanîbun karanîn man bê ar.  Je ber vê  mîrovetî bi karanîna agir dîrokê da dibe du bêş. Gelên Aryan jî bi karanîna agir vî navî digirin, dibin parêzkerê, vêşartkarê û xwudanê agir. Gelên ku  agir karnaynin, weku gelên hov tên dîtin, dibin gelên hov yên bê agir.   Arpak; tê maneya arê pak ango arê bê du.   Silav û rêz Bîşar Norşîn 30.05.2013

Anonymous (not verified)

Thu, 2013-05-30 19:09

Birayê Aso,   bi destura  Te min dixwezim ser vê nîvîse pîçek bisekinim, dokumentên Yunanîyan da navê Kurdan hun bêjin Medan  gor zmanê wan hatine gorîn, di Kurdgalnamêda dîyareku nav bi orîgînal hatine nîvîsandin, Te û Kurdgalname karê me asan kir, cîhye ku werisê  dîroka Kurd hatibu bizdîn we  dîsa girê da, gelek spas û destxoş.  Min dixwezim li vir ser  hinek navan û Medan bisekinim.  Destselayedarên Îranê qala  dîroka xwe ya  7 hezar salî dikin.  Rasteyetî çîye: Diroka Îranê ne tenê dîroka Persayê, dîroka Kurd(Med) û Persayê, sînor kû dere destpê dike dîyar nine.  Tiştekî balkêşa ku nezîka  5 hezar sala Med nezîka  2 hezar salan virda jî Pers(Pars) domînand bune. Dîrokvan û destselayedarên Îranê nazwezin qala (behsa) van  tiştan bikin, ber ku;  dîwarê dîroka wan ya  fermî da berdek li ser berdekî (kevirek li ser kevirekî) namînî. Farisîya îronîda tu manayêk, Padîşah, Koreş (hinek digorin û dibêjin Kurus anjî Kyros), Azdîyak, Arpak tune. Balam Kurdîyê ew nav îro jî  hene û maneya wan  nehatîye gorîn.  Kurdîya kewnda; Pa, Ba, Bo  tê maneya bav. Şax (Şah) gor zanîna min sê maneya xwe hene: yêk; tê maneya Xwuda, du; tê maneya ko, çîya, sê; tê maneya sturî, wekû sturîyê bizinê, gaê. Şax; berze,bilinde û pîje. Di  hatî Medan da bawerî ew bu ku;  Paê mezin bi Xwudara yêkser peywendî heye, ferqa wî û yê din ya  herî  mezin ew bu.  Ferqa wî bavî (Payî) ew bu ku; wî Xwuda dîdit, ji ber vê  wî ra digotin Padîşax. Tirkîya îronî da  hinek zimanê din da ew buye Padîşah, xedî tu maneyekê nîne. Padîşax: bavê û yêkser Xwudara peyvendî heye, ew norê Xwudayê. Monakirên (Monarşîstên) îronî ji  di nava gelek gelanda hîna xwe weku norê Xwuda yê vê dinyayê dibînin.   Koreş; ko di Kurdîya kewnd da çîyaye, şaxe. Koreş: tê maneya çîyayê rêş. Tu maneyek Kurus Kiros anjî Kyros tune, orjînala vî navî; Koreşe, ango  weku çîyayê reş, şaxê  reş.   Azdîyak;  mîrov dikarê weku Azdîya jî bîne nîvîsandin, li vir “a” zede buya, ango buye Azad. Azdîyak  gor dîtina min tê maneya mîrovê Azad.   Arpak; karanîna agir (ar, adir) dî dîroka mîrovetîyê da gavekî  gelek mezinê, gelên gilovera mê yêkhemcar bi karanîna agir  dibin   du kom. Komên ku agir didin karanîn, dibin komên bi ar, komên ku  agîr hîna neanîbun karanîn man bê ar.  Je ber vê  mîrovetî bi karanîna agir dîrokê da dibe du bêş. Gelên Aryan jî bi karanîna agir vî navî digirin, dibin parêzkerê, vêşartkarê û xwudanê agir. Gelên ku  agir karnaynin, weku gelên hov tên dîtin, dibin gelên hov yên bê agir.   Arpak; tê maneya arê pak ango arê bê du.   Silav û rêz Bîşar Norşîn 30.05.2013

Add new comment

Plain text

CAPTCHA This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.