Skip to main content
Submitted by Anonymous (not verified) on 6 September 2008

Kuran'da anılan 29 peygamberin 28 i Yahudi'dir. Tarihte Filistin peygamberlerin doğuş yeri olarak bilinir, ki bu doğrudur. Ama dinlerin doğuş yeri Kürdistan'dır. Bu konuda en iyi hikâye Hz. İsa'nın hayat hikâyesidir. İlk incil Kürdistan'da yazılmıştır ve Aramca'dır. Çok sonraları Latince'ye çevrilmiştir. İşte size bir İncil hikâyesi ve Kürdistan'ın kültür zenginliği.

1981 yılında Şırnak'ın Uludere İlçesi'ndeki bir mağarada avdan dönen köylüler bir kitap buldu. Kitabı alan Babat Aşireti Lideri Korucubaşı Hazım Babat'ın babası Ferhan Babat kime götürse kitapta ne yazıldığını çözemedi.
Kitabın papirüse yazılı iki sayfası Aramice uzmanı Hamza Hocagil'e götürüldü. Hocagil, kitabın Süryani alfabesiyle Aramice, yani Hz. İsa'nın dilinde yazıldığını söyledi. Kitap'ın Barnabas İncili olduğunu anlayan Hocagil, ilk cümleleri tercüme etti: “Ben Kıbrıslı Barnabius... Tespihe layık âlemlerin Rabbi'nden bir bütün olarak, Ruhu'l Kudüs'le Meşaha'ya vahyolunanı tıpkı İsa'dan duyduğum gibi, sadakatle, 48 gök yılları sonunda, dördüncü nüsha olarak aynen yazıyorum.“

Ve asıl hikâye bundan sonra başladı...

Varlığı özellikle Hıristiyan ve Müslüman ilahiyatçıları arasında da tartışma konusu olan ’Barnabas İncili'nin ucu Ergenekon'a ve Genelkurmay Başkanlığı Özel Harp Dairesi'ne kadar uzandı... Bu iddialar, çalışmalarını ABD'de sürdüren araştırmacı-yazar Aydoğan Vatandaş'ın önümüzdeki günlerde Timaş Yayınları'ndan piyasaya çıkacak olan ’Apokrifal' (Halktan gizlenen) adlı kitabında yer alıyor.
Yıl 1981... Yer Şırnak, Uludere...

Barnabas İncili'nin hikâyesi avdan dönen köylülerin Uludere yakınlarında bir mağaraya girmeleriyle başlıyor. Köpekleri mağarada kaybolan köylüler, köpeklerini aramaya başlıyor. Köpeğin sesi çok derinlerden geliyor; mağaranın içindeki bir kuyudan. Bir urgan alıp, kuyunun içine giriyorlar. Karşılaştıkları manzara ise tüyleri diken diken etmeye yetiyor. Köylüler, taştan yontma bir oda içerisinde bir lahit ve bazı eşyalarla karşılaşıyorlar.

Önce Hz. İsa'ya ait bir madalyonu çıkarıyorlar. Lahitin kapağını açıyorlar; bir ceset ve üzerinde bir kitap. Buldukları kitap Babat Aşireti Lideri Korucubaşı Hazım Babat'ın babası Ferhan Babat'ın eline geçiyor. Ferhan Babat'ın kitabın tarihi değerini anlaması uzun sürmüyor ancak kime götürdüyse kitapta yazılanları çözemiyor. Papazlar dahil kimse kitabın hangi dilde yazıldığını anlamıyor.
Bu kez Babat, kitabı satmak için girişimlerde bulunuyor. Dönemin Malatya Milletvekili İsmail Hakkı Şengüler'e bahsediyor kitaptan. Şengüler kitabı inceliyor ve kitabın önemini anlamak için iki sayfasını filolog Hamza Hocagil'e götürüyor...

Kayıp kitapla ilk temas

Hamza Hocagil, Aramice uzmanıydı. Aramice, Hz. İsa'nın ilk öğütlerini verdiği dildi. Hamza Hocagil, Türkiye'de bu dile vakıf birkaç kişiden biriydi. Hâlbuki Hıristiyan aleminin kabul ettiği dört İncil'den hiçbirinin Aramice orijinali yoktu.

Tümü Grekçe'den yapılan tercümelerden oluşuyordu. En eskisi de dördüncü yüzyıla aitti.
Hocagil, papirüs üzerine yazılan sayfaları inceledikten sonra, yazının Arami dilinde ve Süryani alfabesiyle kaleme alındığını tespit ediyor. Ve kitabın ilk sayfasını tercüme ediyor: “Ben Kıbrıslı Barnabius... Tespihe layık âlemlerin Rabbinden bir bütün olarak, Ruhu'l Kudüs'le Meşaha'ya vahyolunanı tıpkı İsa'dan duyduğum gibi, sadakatle, 48 gök yılları sonunda, dördüncü nüsha olarak aynen yazıyorum.“

Hocagil, Malatya Milletvekili Şengüler'e heyecan içinde “Bu kitap Barnabas İncili“ diyor. Ve Şengüler, Barnabas İncili'ni satın almak için Ferhan Babat'a 280 bin doları ödemeyi kabul ediyor. Hocagil'e göre bu eser, iki bin yıllık kayıp otantik İncil'di. İncil, Hz. İsa'nın vahiy kâtibi Aziz Barnabas tarafından yazılmıştı!

İncil, Özel Harp Dairesi'nin kasasında

Peki bundan sonra ne oluyor? İşte Hollywood filmlerine taş çıkartacak hikâye asıl buradan sonra başlıyor. Kitabın yazarı Aydoğan Vatandaş, Hamza Hocagil'le görüşüyor ve sır perdesini aralıyor. Hamza Hocagil yaşananları şöyle anlatıyor: “Ferhan Babat'la anlaşmaya varılmıştı. Diyarbakır Milletvekili İhsan Arslan'ın babası Mehmet Ali Arslan ile birlikte İncil'i teslim almaya gittik. Ancak o sırada beklenmedik bir şey oldu. İncil bize teslim edilemeden jandarmanın eline geçti. İki yıl boyunca jandarma karargâhında saklı tutuldu. Daha sonra Kemal Başer Paşa'dan alınarak Genelkurmay Özel Harp Dairesi'nin eline geçti.“

Hamza Hocagil, her şeye rağmen Barnabas İncili'nin peşini bırakmamıştı. Hocagil, dönemin başbakanı ve hemşehrisi Turgut Özal'a 1996 yılında konuyu açtığını söylüyor: “Konuyu kendisine anlattıktan sonra beni Özel Harpçi Orgeneral Sami Karamısır Paşa'ya gönderdi. Önce beni epey sorguladılar, amacımın ne olduğunu anlamak istiyorlardı. Ben kitabın sadece tercüme boyutuyla ilgilendiğimi söyledim. Ardından İstanbul Balmumcu'da bulunan Özel Harp Karargâhı'nda Sami Karamısır Paşa ve MİT Müsteşarlığı da yapmış olan ve hâlen hayatta olan Hayri Ündül Paşa'nın görevlendirmesiyle tercüme çalışmasına başladım.“

Bu görevlendirmenin ardından Hamza Hocagil Ankara'da bulunan, o zamanki adıyla Özel Harp Dairesi Başkanlığı'na gidiyor: “Kitabı ilk orada gördüm. Birkaç demir kapıyı aştıktan sonra ulaşılan bir yerdeydi. Kitap, 1987 yılında Sami Karamısır Paşa ve Hayri Ündül Paşa'nın bilgisi dahilinde İstanbul Balmumcu'da bulunan Özel Harp Karargâhı'nda tercüme etmem için bana verildi. Ben burada her gün tercüme çalışmalarını yapıyordum. Tercüme parası da bana Harp Akademileri Komutanı Nahit Şenoğul Paşa tarafından veriliyordu. Nahit Paşa daha sonra bana Harp Akademileri'nde Koruyucu Envanter dersleri de verdirtti. Bu süre içerisinde İncil'in 19 sayfasını Özel Harp Dairesi'ne bağlı subayların kontrolünde inceledim“

On Emir'in yerini bildiriyor

Hocagil, Barnabas İncili'nde nelerin yazdığıyla ilgili de şunları söylüyor: “Tevhitten başka bir şey yoktu. Zikrullah vardı. İbadet etmenin önemi, Allah'a eş koşmama, bu arada komşulara yardımcı olma, Lut Kavmi ile ilgili bazı uyarıcı bilgiler ile ilgili ibret alınmasını öğütleyen bir kıssa vardı. Dikkatimi çeken bir şey daha vardı. Ayette, ’Bir peygamber gelecek, ona tabi olanlar, dolgun başaklar gibi olacak(!)' diyordu.“
Hocagil, Barnabas İncili'nin son sayfasında, Aziz Barnabas'ın bu incili dört nüsha olarak yazdığını ve diğer üç nüshanın da yerlerini belirttiğini söylüyor: “İnciller'in biri İsrail'de, diğeri Arabistan Yarımadası'nda diğeri ise Kuzey Irak'ta Süleymaniye Zaho taraflarındaydı. Orgeneral Nahit Şenoğul Paşa'nın verdiği Barnabas İncili'nin son sayfalarında Hz. Davut'un kendi eliyle yazdığı Aramca Zebur ve Hz. Harun'un bakır levhalara yazdığı On Emir'in nerede olduğuna ilişkin bilgiler de vardı.“

Veli Küçük adı burada da karşımıza çıktı

Hocagil, Hz. Davut'un Sarayı'nda bulunan İncili de tercüme ettiğini söylüyor: “Bu tercümeyi Almanca ve İngilizce olarak Yunanistan'daki Markos Yayıncılık için yaptım. Genelkurmay'daki İncil'le İsrail'de bulduğumuzun tek farkı tefsirli oluşuydu. Barnabas, Uludere'de bulunan İncil'e bazı şerhler düşmüştü. Tercüme parası olarak 15 bin dolara anlaşmıştım.“

Hocagil, Markos Yayıncılık'la aracı olanın ise ismini söylüyor. Bu isim, son günlerde adını sıkça duyduğumuz Ergenekon Soruşturması'nın bir numaralı sanıklarından: “Aracı, Adem Taşdemir'di. Taşdemir, Ergenekon'un kilit ismi Tuncay Güney'le birlikte ’cürüm işlemek için teşekkül oluşturmak' iddiasıyla gözaltına alınmış, daha sonra serbest bırakılmıştı. Taşdemir'in bir özelliği de Emekli Tuğgeneral Veli Küçük'ün yaveri olmasıydı!“ Hamza Hocagil'in bir başka iddiası ise Barnabas İncili'nin hâlâ Genelkurmay Özel Harp Dairesi'nde olduğu yönünde...

Vatan

Eliye Remi (not verified)

Sat, 2008-09-06 12:07

Degerli HeK Cevabiniz icin tesekkurler! Darwin konusunu bende es geciyorum. Beni sadece kisi olarak ilgilendirdigi icin. Ulus ve mitoloji konusundaki kayginiz anlasilirdir. Hem ilmi acidan ve hatta siyasi acidan bircok soru ve sorunlari icinde barindirabilir. Fakat suan, su lahza bile tarihidir. Her maddi ve manevi degeri elinden alinmaya calisilan Kurd Halkinin KENDISNDEN ALINMIS OLANI SORGULAMASI VE YABANCI ZIMMETE GECIRILMIS OLANI, KAYBEDILMIS OLANI TEKRAR GERI ALMA HAKKI VARDIR. Elbetteki baskasinin malinda gozumuz olmamali ve yilan hikayeleriyle kimseyi uyutmaya calismamaliyiz. Ama bizim olan mali sorusturma ve geri alma hakkimizi sonuna kadar da kullanabilmeliyiz. Madem Ezdilik´te Adem konusu merkezidir, madem Ezdilik neredeyse tarih oncesi bir donem bile diyebilecegimiz eskilige kadar variyor, o zaman Adem (teoloji ve mitoloji) konusunda arastirma yapma ve cesitli nazariyeleri gozden gecirme ve degerlendirme hakki herkesten once bizde degil midir acaba? Bu konuda daha geniz yazma ve tartisma umuduyla.. E.R.

Bende neden Til Elo´nun etrafindaki ucsuz bucaksiz bos tarla ve araziler olmasina ragmen, Tepenin dogu yakasinin tamda ustunde devletin imar ve iskana izin verebildigini dusunuyordum. Megerse icini bosalttiktan sonra kaybolup gitmesi icin bu onemli tarhi tepenin ustunde ev ve bina insaati izni bile verebildiler hic tereddut etmeden! Til Elo tepesi Diyarbekirin neresinden bakilirsa bakilsin gorulebilen bir stratesjik cografi yerde bulunmaktadir. Ama bugun bu tarhi onemi hic bilinmeyen tarihi eserin etrafinda ve cevresinde (ozellile de ustunde) insa edilen ev ve mekanlar yuzunden artik gunumuzde Til Elo´yu yakinindan bile gormek mumkun degildir! Tarihi dokuyu yikim tahrip ettigi icin kim TC´yi UNESCO Dunya Kultur Mirasi Fonuna sikayet ettiki? Bunu her alanda cok buyuk siyasi ve diplomatik basari gosterebilmis siyasi orgutlerimiz yapmaktadir. PKK´yi kastetmiyorum. PKK de aynen TC gibi Kurtluk ve Kurdistan adina ne varsa hepsinin BILINCLI tahribati isine soyulmus TC ile el-ele ve kol-kola! Insanligin Anasi Kurdistani tahrip eden butun gucleri, basta TC, Iran, Irak, Suriye ve PKK´yi siddetle kiniyorum!!!!

Sayin Kemal Demirkan! Til Alo halkina hitap ediyorsunuz ve onlarin bu tarihi mezarin ustunde ev insa etmememelerini istiyorsunuz. Bu tavriniz dogru fakat bu halka Imansizlar! seklinde hitap etmeniz dogru degildir! Til Alo halki degil Til Elo mezarinin onemi, belki buyuk bir cogunlugu ustunde yasadiklari kutsal Kurdistan topraklarinin anlam, onem ve tarihini bile bilmediklerine eminim. Onlara imansiz diyeceginize, Kurdistan konusunda, uzerinde yasadiklari tarhi Til Alo mezarinin anlami uzwerine biraz bilgi verin once! Saygilarimla Hidayet

Cegerxwîn Derheqa Êzîdîya û Dînê Êzîdîtîyê da Têmûrê XELIL Cegerxwîn Derheqa Êzîdîya û Dînê Êzîdîtîyê da Têmûrê XELIL Çerkezê REŞ Di nava dîroka tevgera kurdî ya sedsala bîstî da Cegerxwîn (1903-1984) ronakbîrekî berbiçav e. Ew bi rastî şervanekî azadîya neteweyî ya kurda ye. Nava temamîya poêzîya wî ya romantîkîyê da agir-alava hişyarbûna kurd û Kurdistanê pêl dide. Helbestvanê welatparêz hey kula dila ra dizare, hey bi teqilên zerp gefa li neyarên kurda dixwe, hey bi kel-bîn ruh û çavê gelê xwe yê mêrxas da xewn-xeyalên azadî û serbestîya pîroz vêdixe... Ew herweha nakokî, dutîretîyên nav gelê xwe da yên malxirab rexne dike. Bi vê armancê wî bilî 8 dîwanên helbesta, gelek gotar û lêgerînên zanyarî jî nivîsîne. Helbestvanê bi nav û deng bi her awayî xwestîye bide kivşê, ku gelê kurd bi kok û binyata xwe ya êtnîkîyê va yek e, yekîtîke dîrokî-çandî ye. Bi vê aspêktê xebata wî ya "Tarîxa Kurdistan" (cild 1, Stockholm, 1985, weşanên Roja Nû) pir hewaskar e. Lê li Cegerxwîn keder tê, ku di nav gelê kurd da cudatîyên dîndarîyê-olî carina dibine sebebê ji hev dûrketinê, parçebûnê. Bi raya wî, ew yek ji nezanîyê û nexwendîtîyê tê. Nav hîç miletekî da û tu dema dîn bi tenê ne bûye bingehê miletkivşkirinê. Cegerxwîn bi xwe jî dînê kurd û Kurdistanê yê kevnare-êzîdîtîyê va kubar û firnax bûye. Lema dîwana helbestên xwe ya 5-a (sala 1981-ê) nav kirîye "Zend-Avista". Dîyar e, ku pirtûka dînê zerdeştîyê (herwaha-êzîdîtîyê) "Avista" li ba şairê mezin gelekî bi qîmet û pîroz e. Di hêna şahên ‹ranê yên Sasanî da, hinek şirovekirinên "Avista"-yê hatine amadekirinê û ev beş bi tevayî hate navkirinê "Zend". "Avista" û "Zend" tevayî bûne "Zend-Avista". Ango, Cegerxwîn bi vê yekê berê xwe daye çavkanîyên miletîyê yên ruhanîyê-êtnîkîyê û berbi êzîdîtîyê "dilive". Ev xeberdana wî ya ku em li jêrê raberî xwendevana dikin, şadetîke wê yekê ye. Dema Cegerxwîn di sala 1982-a da hate Sovyetê, ez li Lênîngradê, di mala Qanatê Kurdo da rastî wî hatim û min ev xebera wî ser qeytana dengnivîsokê nivîsî. Dûra min û zimanzan Çerkezê Reş bi hevra li ser van agahdarîyên mamosta Cegerxwîn nivîseke şirovekirinê amade kir û wê jî li vir pêşkêşî xwendevanan dikin. Xeberdana helbestvanê mezin Dînê kurda yê kevnar gelek bûne. Ji bo nimûne, ew dînê somarîya (1) û yê mîtanîya (2) va tê girêdanê. Ola kurda ya kevnare perçekî dînê zerdeştîyê ye (3), ku yê pêşin bû, ku got - xwedê qiwateke, lê kes nabîne (4). Ew ne dîyarî çava ye, veşartî ye. Wir tê gotinê, ku li cihanê destê wî dirêj e, yanî ew hemî karî dikare bike. Piştî wî ra ‹sa, Mûsa û Mehemed jî di çaxê xwe da gotine, ku xwedê yek e (5) û hemû karê dinyayê, xêr û şer tevda xwedê çê dike. Her yek ji wan dibêje, ku xwedê ji wî însanî xweş e, yê ku alîkarîya xêrê dike û ji wî mirovî ne xweş e, yê ku alîkarîya şerê dike. Ola zerdeştî da jî xwedê yek e, lê çend alîkarê wî-berdestê wî hene. Meselen, Zerdeşt dibêje, ku hevt berdestên xudayê xêrê hebûn. Navê wan jî hene, lê bîra min çûne (pirtûkekê da hene) (6). Berdestîyên xudayê qencîyê xêrê di nav dinyayê da dixwezin û dikin, lê berdestîyên xudayê şerê (xirabîyê) şer dinyayê da dixwezin vêxin û pevçûna, dijwarîya û neqencîya dikin (7). Û xwedê ser hemûyan ra ne. Lê piştî êrîşkirina ereba ra dînê îslamê kete welatê me. Pareke gelê kurd-yezîdî ser dînê xwe man. Lê ne bi doz û daxaza dilxwezê Yezîdê kurê Muawî-Amawî (8), wek ku hinek dibêjin. Yezîdî yazdanî ne, yanî xwedêparêz, yên ku xwedayê Şems diparêzin (9). Ewana ser meshebê zerdeştî bûn. Paşê hinek ji ola mesîhî (dînê xaçparêzîyê) û ola îslamî xistine nava bîr-bawerî û awira xwe (10), lê koka ola yezîdîya ola zerdeştî ye. Berê kurd hemû zerdeştî bûn. Di hatina dînê musulmanîyê da leşkerên îslamê ketne welatê me. Ewên, ku gunda da bûn, cîyê wan deşt bûn, bi mecbûrî bûne musulman. Ewê li serê çiya bi gernasî şerê xwe kirin û ber xwe dan, ser ola yezîdî man (11). Çar-pênc îmaretên yezîdîya pêşîyê zor şer kirine. Ceferê kurê Mîr Hesen, ku di çiyayê Dasinê da padîşahekî mezin bû, ereba ra şerekî mezin kirîye. Dawî wî xwe kuştîye, ji ber ku ne xwestîye têkeve destê dijmin. ‹mareta Mehmûdî yezîdî bûn, lê paşê, piştî şerekî giran bûn musulman. ‹mareta Bextîya li Bota dîsa yezîdî bûn, ew jî pey cenga ra bûn musulman. Eşîra Xaldî, ku dora Bitlîsê dima û nav da Rojkîya hebûn, eşîreke mezin û nav û deng bû. ‹mareta Becnewî yezîdî bûn, lê vê dawîyê bûn musulman. Heta Dimbilî jî yezîdî bûn, lê paşê bûne elewî (12). Evana hemî di kûraya Kurdistanê, di bin ola zerdeştî da mabûn. Lê hêdî-hêdî dîtin, ku ser wan zor û setem tê kirin û nikarin berepêş herin, mecbûrî bûne musulman. Hinek dibêjin, ku 200 hezar yezîdî mane. Lê bi bawerîya min, belkî zêdeyî mîlyonekê yezîdî hê di Kurdistanê da û ji wê der hene. Ew ne li ser hev in. Hinek li Sovyetistanê ne, hinek li nav Xerza ne, hinek li çiyayê Hevêrka ne, hinek li Şengalê ne. Hukumeta ‹raqê 500 mal niha ji Şengalê derxistine. Nava êla Milla da gelek eşîrên yezîdîya hene, meselen, nava êla Xidir axa da Şerqîya, Dina, Sohana hene. Çend eşîrên yezîdîyan yên mezin jî hene, lê navê wan gişka ne di bîra min da nin. Belkî yezîdîyên Şerqî jî hebin, ji ber ku Dewrêşê Evdî, yê ku gernasê sitirana bi nav û deng e, mezinekî yezîdîya bû. Wî dixwest paşayê Milla keça xwe bidayê, lê paşayê Milla bi fen û xapa ew da kuştin. Li deşta Dîyarbekir jî ez rastî çend gundên yezîdîya hatime. Hinek dibêjin, ku yezîdî jî musulman in, lê derew e. Yezîdî kevnare ne, berî musulmana hebûne. Lema yezîdîya dibêjin: "Bi ela kim, tiştek ji feqîrtîyê pîstir tune, xêrî musulmanîyê". Belkî Mehemed hine gotin ji ola yezîdîya derxistibe (13). Nasî - şirovekirina me (1). Somarîya neteweke Rohilatê ya pir kevnare ye. Ewana hê hezarsalîya 5-a destpêkirî (berî dewrana me) li Mêsopotamîyayê jîyîne (di navbera çemên Dicle û Feratê). Hindava danûsitandinên somarîya û pêşîyên kurda da lêgerînên zanyarî yên zor ne hatine kirinê. Lê bi logîkî jî ji şikberîyê der e, ku di navbera wan da tevgirêdanên cihê-cihê gerekê hebana. Ewana bi temamî sînor-tixûbên xwe yên rohilatê û bakûr-rohilatê va tevî pêşîyên kurda gerekê ji sedî sed têketana nava danûsitandina. Herwaha îzbatîke dîrokî ya qebûlkirî ye, ku kudîya (pareke pêşîyên kurda yên hîmlî, ji navê kîjana êtnonîma "kurd" çê bûye) nîveka hezarsalîya 3-a ya berî dewrana me sed salî zêdetir padşatî li somara û akada kirine. Xweber femdarî ye, ku nav şertên awa da somara û pêşîyên kurda gerekê gelek tişt ji hevdu hildana. Hindava dînhebandinê da rastî jî pir mînanîhevtî dîhar dibin. Navbera qewil-beyt, dua-dirozge û edetên êzîdîtîyê û heykelên somarîya yên lîtêratûrîyê-dîndarîyê nolahevtîyên berçav hene. Ew yek him derecên nava da (Samas-Şemis, Dûmûz-Tamûz-Tawis), dinêfemkirina mîfolojîyê da (ji bo nimûne, mîfa erş û erdxuliqandinê) û xebernasîyê da (sîarû-sîyar, Tamûz-temiz) zelal xuya dibe. Hinek motîv têma û femdarîyên poêma somarîya ya "Gilgamêş" nav zargotina gelê me da têne parastinê. (2). Bi navê "mîtanîya" Cegerxwîn "xurîya" (horî) tîne ber çavan. Ew gel nava dîrokzanîyê da herwaha bi navkirina "xurî-mîtanî" navdar e. Dewleta Mîtanî (Xurî, Nexreyna, Xanîgelbet) sedsalên 16-14-a da (berî dewrana me) li bakûra Mêsopotamîyayê saz bûye. Piranîya binecîyên wê xurî bûn, yên ku hê hezarsalîyên 4-3-a da (berî dewrana me) li ser axên Asîya Pêş dijîtin. Tu şik tune, ku danûsitandinên pêşîyên kurda û binecîyên Mîtanîyê six û pir awahî bûne. Hewaskar e, ku "‹ncîl"-ê da xurî û binecîyên dewleta Xêta yên hêla bakûr-roavayê cînarê wan têne navkirinê "kud" (heleqetîya "kudî-kud-kurd" hewceyî lêgerînên xusûsî ye). Nav çavkanîyên tîrnivîsar da tê gotinê, ku xêt (kud) ji cîkî mayîn hatine û dewleta wan jî tê navkirinê "Hatî" (raste-rast li xeber-femdarîya kurdî ya "hatî" digre). Navbera çavkanîyên xurî-mîtanîya û dînê xêta mîfologîya êzîdîtîyê da heqzande pir tevgirêdan dîhar dibin. Ji bo nimûnê: birq-birûsk wek "obyêkt"-qewmandina hebandinê nav xurîya da (û xêta da) hatîye qebûlkirin û qîmetkirinê û wek xwedêtî hatîye navkirin Teşûb (gelo gotina kurdî ya "teşî", ku mîna birqê zirav û dirêj e, ji vî navî nayê?). Hebandina birq-birûskê, tiştekî eyan e, heta roja îroyîn nav gelê me da hatîye xwedîkirin-parastinê ("bimbarekî", "bimbarekîyê hingavt"). Jina Teşûb tê hesibandinê xwedêya "malkir"- Xebat (Xêbat). Bi bawerîya me, gotina kurdî ya "xebat", ku zimanên sêmîtîyê da jî heye, hema xût ji wî navî tê. Dîyar e, ku gelek navên xwedêya dawî bûne gotinên sade. Navbera naverok û stîlîstîkayên têkstên xurî-xêta û yên êzîdîtîyê da jî nolahevtîyên "zexm" têne texmînkirinê. (3). Dînê zerdeştîyê sedsalên 7-6-a da (berî dewrana me) li Mîdîyayê hatîye qeyde-qanûnkirinê. Sazkir-"teşkîldarê" wî dînî Zerdeştê kurê Porşev e (Puraşasta). Pirtûka dînê zerdeştîyê ya buhurtî "Avêsta" ye. Pir parên wê pirtûkê heta roja îroyîn hatine parastinê. Xwedîyê têkstên wê yên here kevnare , ku navê wan "gat", "gatha" ye (bi kurdîya niha-"gotin"), Zerdeşt bi xwe ye. Bingeha dînê zerdeştîyê ya sereke mazdêyî ye, kîjan hê ji sedsala 9-a (berî dewrana me) hatîye hesabkirinê wek dînê Mîdîyayê yê resmî. Dînê êzîdîtîyê (ola kurda ya kevnare) bi rastî pêl-"tamareke" dînê zerdeştîyê ye. Ev herdu dîn wek "kerên sêvekê" mînanî hevdu ne. Hemû komponêntên dinênasîyê, "îdêolojîyê" û ebûbetîyê va ser hevdu "dikalin". Em ser da zêde kin, ku alîyê lêksîkolojîyê da "zexîra" "Avêsta"-yê digihîje 4000 gotina, û ji wan tu gotin tune, ku zimanê kurda yê îroyîn da jî bi vî an wî awahî ne hatibe parastinê. Aha ev îzbatî ya here zor û bingehîn e, ya ku mak dike, ku dînê êzîdîtîyê pir kevnare ye, dîroka Mîdîyayê jî dîroka kurd û Kurdistanê ye . (4) û (5). Gilî derheqa katêgorîya dînê yekxwedêtîyê da ne (monotêyîzm). Lê rastîya zanyarîyê ew e, ku nav tu dînî da yekxwedêtî tune. Timê jî hemû dînên hemcihanê da (îsayî, bûdayîzm, îslam) û ol-dînên cî da (yên lokal) rex xwedayên sereke usa jî hine xwedayên cihê-cihê û hebandinên wan dîhar dibin. Vêderê ‹sa-Kirîstos e, Mehemed-bingevanê dînê musulmanîyê ye, lê Mûsa (Movsês) rikindarê dînê yahûdîya ye . (6). Navên wan xwedêtîyên dor Ahûra Mazda (xwedayê pêşin yê mezin) ev in: Vohû Manah (ruhê tarş), Aşa Vahîşta (heqîya baş), Xşatra Vaîyra (padşatîya qenc), Spenta Ermaîtî (milûkîya ziyaretî), Hewrwatat (tomerîtî), Emîrdat (enzelî). Evana gişk tevî Ahûra Mazda têne hesabkirinê hevt "Tiberkên nemirî". Û tiştekî text-bext nîne, ku goveka dînê êzîdîtîyê da jî "hevt mêrê (siyarê) dîwanê" hene. (7). Vêderê gilî derheqa "dijminê" Ahûra Mazda (xudayê qencîyê yê sereke) Angra Manyû (Ahrîman, xwedayê xirabîyê û neheqîyê) û her sê êmanasîyayên wî da ne (Mitala xerîb, Rik û Qelpî). Ahrîman yekser heyetîya Ahûra Mazda ra ketîye qal û cengê. Bi gotina "Avêsta"-yê ev şer-dew wê bi serketina xwedayê qencîyê-Ahûra Mazda-ji dema Zerdeşt 3000 sala şûndatir xilaz be. (8) û (9). Cegerxwîn zef rast texmîn kirîye, ku di navbera navê Yêzîd (Yazîd) û êtnonîma (xwenavkirina) Êzdî da (Yezîdî da) hîç heleqetîke dîrokîyê-gênêalogîyê tune. Nolehevtîya wan tiştekî text-bext, tewekelî ye, kîjan berê-paşê da alîyê şexsên dîndar yên qulixdar da hatîye karanînê wek firsenda "testîqkirina" esil-esasê êzîdîyê kurda yê erebîyê. Lê ev yek feşkirina îzbatîya ya eşkere ye. Ereb dikevine nava mala zimana ya sêmîtîyê, lê kurdên êzîdî û yên musulman ji mala zimana ya hindawropî ne. Tîpologîyayên ereba û kurda ya antropologîyê (merivzanîyê), miletzanîyê-êtnîkîyê jî yekser ji hevdu têne cihêkirinê. Navkirina "êzîdî" ji navê xwedêtîyên zerdeştîyê yê rem "yazad" pêşda hatîye (yazad-yazd-yazdî-êzîdî). Belê, "êzîdî yazdanî ne". Yazdan navekî xwedayê zerdeştîyêyî sereke-Ahûra-Mazda ye, kîjanî jî, bi îlankirina "Avêsta"-yê, yazad sêwirandîye. Navê dîn-hebandinê yê "êzîdî" sedsalên navîn da derkete meydanê wek êtnonîma êtnîkîyê, ji ber ku wan dema şerê dîn diçû. Bi vî awahî dînê xwexwetîyê (êzdîtî) derdikete dijî dînê ereba (musulmanî). Wakî mayîn gotî-peydabûna têrmîna "musulman" bi adêkvatîya moralî-psîkolojî têrmîna "êzdî" rakire himberî xwe. (10). Cînartîya kurdên êzîdî ya dewr û zemana tevî xaçparêza û musulmana xweber hine êlêmênt-taqên dînên wan nav dînê êzîdîtîyê "xistine". Em wê jî bêjin, ku hê sedsala 3-a da nav gelê kurda da xaçparêzî belabûyî bûye. Bi gotîna dîrokzana heta sedsalên navîn jî li Kurdistanê dêrên kurda yên xaçparêzîyê hebûn. (11). Vêderê Cegerxwîn pirseke dîrokî ya sext bi awayê sade şirove dike. Rastî gotî, ev pirsa motacê lêgerîna zanyarî ya hêja ye. (12). Van malûmatîya Cegerxwîn ji pirtûka dîroknivîsê kurdî sedsala 16-a Şerefxan Bîtlîsî ya "Şeref-Namê" tîne (binhêr Şarafxan îbin Şamsaddîn Bîdlîsî. Şaraf-Namê, cild 1. Moskow, 1967, rûpelên 206, 327, 350, 406 û yên mayîn). Kurdên dumbulî yên hêla Dêrsimê xwe nav dikin zaza, an jî dimilî. (13). Hine kurdzanên bi nav û deng (N. Mar, V. Mînorskî û yên mayîn) didine kivşê, ku rastî jî dînê êzîdîtîyê berê paşê da li Rohilatê tesîreke hêle ser hejên sêktantîyê û sîstêmên dîn-olî hîştîye. Belê komplêksa dinênasîya musulmanîyê da êlêmêntên êzîdîtîyê jî dikarin bêne cihêkirin-lênihêrandinê.

Add new comment

Plain text

CAPTCHA This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.