bu dunya yanlis intibalar kadar uzun yasayan sey azdir.
abd nin dis politikasinin baskan -secim degisikligi ile degismeyecegine dair
iman edilmis bir kani var.
garantisi nedir bu imanin?
abd cikarlari bin bir sekilde saglama alinir mi alinmaz mi?
amerika icin ufak sayilabilecek bir degisiklik
(irak dan asker cekme onlar acisindan ufak bir degisiklik sayilabilir-
bu cekilmenin alternatifini-yani ordaki ordusunun islevlerini bolgede baska ulkelere devredebilirse veya bu ulkelerde ornegin turkiya, misir ve gurcistan da kuracagi askeri uslerle bu isi halledebilecegi-bolgeyi daha UCUZA daha az tepki alarak kontrol edebilecegini dusunurse irak dan bal gibi de asker cekebilir. simdi lafi
kicindan anlama temayululer benim abd nin irak dan asker cekecegini idda ettigimi okurlar-hayir ne cekecegine ne cekmeyecegine dair kesin bir kanimiz olamaz.
sadece her iki duruma hatta aklimiza bile gelmeyecek ucuncu durumlara da hazirlikli olmak gerekir.

simdi
biraz geriye biraz abd ye giderek abd dis politikasinin belirleyen grand strateji de hangi kosullarda ve ne olcude degisim olabilir ona bakalim.
(sexo bozulacak ama isim var ve acele yazmak zorundayim- kila tuye takmayin imla ya yazim hatasina da takmayin-alan okura saygi babinda iki kere okuyacakmis yazdiklari -benim de baska islere saygim var-zamana saygim var-kurdlerin bazi hatalari suzgecten gecirebilecek yeteneklerine saygim var ve bu sebeplerle de yazdiklarimi okumadan yoluyorum-bu ara nameyi de gecelim usul uzerine onemlidir)

ABD nin dis iliskiler politikasini genel olarak "Grand Strategy"(GS) olarak adlandirmak yaygindir.
bu iki kelimelik kavram (ana strateji-buyuk straeji)
amerikan cikarlarinin (bugunku GS de bu cikarlar sadece ekonomik cikarlari degil-amerikan degerlerini de icerir)dis dunya da hegamonya tesisine odaklanmistir.

bu meseleyi tartisirken bizim onceligimiz abd dunyasinin detaylarina girmekten cok
kurdleri ilgilendiren yanlarina veya bu yanlari belirleyen GS bolgelerine degisim ihtimallerine bakmak olmali.

ilk soru
ABD nin bugunku GS de kurdleri ilgilendiren yani nedir?

amerika da GS nin belirlenmesinde akademik cevreler de gazete yazilari da
doner dolasir isi basit bir dikotomi (bir mevzuyu –konuyu-olguyu iki karsit ogeye indirgemek) ile aciklamaya getirir.

iste Wilsonian GS (bu daha cok dis dunyaya liberal degerleri tasiyarak abd hegamonyasini tesis etmek biciminde ozetlenen “Internasyonalist-liberal“ olarak tanimlanan politikacilar tarafindan yurutulen ABD hegamoni politikasidir)
buna karsit ise
izolasyonist GS (burda da abd nin cografik konumuya okyanusla diger dunyadan ayrilmasinin etkilerini gorenler de vardir- dunyanin detay dertlerine bulasmadan
kendi islerine de dunyayi karistirmadan-hegamonyayi daha temkinli ve gercekci yontemlerle surdurme yanlilari-realistler)

yani GS yi belirleyen (eger degisim olacaksa degistiren)
liberal-idealistlere karsi realistler dikotomisidir denir.

gercek durum boyle midir?
ben bilmem
bakinca da sip diye gorunen bir sey degil bu.
bu soruya kisa bir cevap verebilecek birilerinin oldugunu da sanmam
(aksi halde bir kutuphane rafini rahatlikla dolduracak onca kitap yazilmazdi bu hususta)

peki demokratlar nedir cumhuriyetciler nedir
ve GS nin bicimlenisinde hangi biciminde yer alirlar?

bir ornekle bu soruyu da yorumlariniza acayim

Wilson, Roosvelt, Truman ve JF Kenedy, bunlar GS yi internationalist-liberal
cizgide surdurmus olarak tanimlanan (bu husuta belirgin bir uzlasi var) baskanlar.
fikir olsun diye yazayim
bu dort baskandan ilki ve sonuncusu demokrat
ikinci ve ucuncu ise republicandir.

demek ki grand strategy partiye gore degismeyebilyor-amam baskandan baskana degisebilyor.
Cunku bu dortlu disinda bir suru rep ve dem bu stratejinin internasyonalist yanini devre disi birakmistir. Bazilari da liberal yanlarini.
Hatta ayni lider once internasyonalist bir politikayi izlerken aninden ona ters bir karari aldigi bile olmustur
(ornek wilson- siyasetl ve yakin tarihle ilgilenen butun kurdler wilson prensiplerini bilir!
Ancak avrupdan amerikan askeri gucunu ceken ve zayiflatanin boylece abd cikarlarina buyuk darbe vuranin ayni wilson oldugunu bilir mi bilmem)

Dagitmayalim toplayalim tekrar
peki ala neye gore degisiyor GS?
bu isin uzmanlari
(referans vermiyorum sexo bozuluyor-is cikiyormus-wikipedia filan-ustelik bu referanslari versem is wikipedia ile de bitmeyecek-itirazlari sexo ya yoneltin.
ben artik "user interface" i dusunerek yazma stratejisine kaydim-benim de bir GSm var elbette ve o da degisebilyor)
US GS sinin degisimini
GS nin ana hatlarindaki iyice belirginlesen islemezlik ile birlikte bir secimde bu tarzin secim kaybetmesine bagliyorlar. bu iki sart birlikte olusunca GS degistirilmeye baslaniyor
ancak ana hedef ayni-US hegomanyasi (bunun ordaki adi US national interest)
simdi bazilari hegemonya lafini duyunca sartli refleksle solculuk salgilari sacabilir.
(saglam sosyalist argumanlara hic bir diyecegim yok-sosyalist dusunce gelenegi olmasaydi emperyal azginligin nerde duracagini kestirmek bile zordur-bu konu ayri bir mevzu-cahil-sarlatanlari da sosyalizmin savuncusu filan saymak mumkun degil)
Evet ne diyorduk?

Hegemonya diyorduk.
hegomonya
medlerce yapilinca kurdlere boburlenme tarihi
torklarca uygulaninca vahset tarihi olan bir seydir
iceriginin ne olduguna bakmadan
neresine degimis neresine degmemis
nersi iyi neresi kotu
anlasilmaz
US hegomonyasi
kurdler icin
lokaldan globale
baba hegomonyasi
agabey hegomonyasi
aile hegomanyasi
koca hegomonyasi
cevre-mahalle hegomonyasi
parti dernek hegomonyasi
parti agasi -serok hegomonyasi
yetmez internet web agasi hegomonyasi (bkz wp)
bunlarin toplami hegomonyasi
buda yetmez
ustune
tork-fars -arap hegomonyalarini
ic ice kat kata yasayan kurdler icin
US hegomonyasi
pratik hayatta ne anlama geliyor?
bu soruyu da ortaya attiktan sonra
yukaridaki hatirlatmayi tekrar edeyim
US hegomonyasi US ekonomik cikarlarinin yani sira
Ozellikle bugunku yeni GS de vurgulana vurgulana satilmaya cabalanan
US degerlerini de (mesela demokrasi, mesela dusunsel liberalizm, mesela coca cola
mesela temel insan haklari vs vs gibi seyleri de) icerir.

simdi abd liler bush ile simgelenen ve acikca wilsonian (su meshur wilson prensipleri hani kurdistana devlet hakkinin modern zamanda ilk kez ifade edildigi prensipler) internationalism ile
liberal ogeleri (demokrasi goturmece) savunarak gelen
ve
Condoleezza Rice in “engelleyici savas ve demokrasi kampanyasi“ (preventive war and democracy promotion) ana temalarinin yer aldigi 2002 yilin da ABD nin National Security Strategy sini aciklayan konusmasinda belirtigi bicimiyle

“"In real life, power and values are married completely."
Gercek hayatta guc ve degerler evli cift gibidir.

hatirlatmasi ve abd nin GS sini surekli dikotomilerle aciklayan akdemiyaya da verilmis bir cevap olan bu temel strateji
obama ikdidara gelirse ne olacak?

amerikali strateji kararvericileri
obama nin secim meydanlarinda yaptigi konusmalar dayanan yeni bir GS nin
bugunkunden iyi olabileceginden emin degiller.
nicin?
onlerine tarihi acip baktiklarinda
wilsonun avrupadan askeri olarak cekilmesinin
abd cikarlarina ne buyuk darbe indirdigini gorecek kadar bilgi sahibi olduklari icin

abd nin dis politikasina okyanus otesi izole cografyasindan kaynaklandigi dusunulen -yabancilari karistirmama- aliskanligindan kolay kolay vazgecemeyecegi icin

bu yabancilari karistirmayi sadece avrupanin abd dispolitikasina bulasma egilimi diye okuyun-obama bu konuda acik kapi sinyalleri verdigi icin avrupada bu olcude populer olmus olabilir.

orta dogunun her turlu kontrolsuz gelismeye acik oldugunu
bu mekanda da enerji kaynaklari yattigi icin

iran in halen bugunku GS yelkenlerine ruzgar uflemeye devam ettigini grdukleri icin

obama ile eski GS nin pek fazla degisebilecegine ihtimal vermeyenler var.
ancak bu dunya boyle kesin kes kestirilip atilan yorumlarin yanildigini gosteren ir suru belge ile dolu.

bizi ilgilendiren yanlara geri donelim
wilson ile basladik onunla baglayalim:

hepimiz wilson prensiplerini (su torklarin uykusunu kaciran-onlarda pavlovian refleksler uyandiran prensipler-kurdistan a ufakta olsa bir parca statu talep eden prensipler)
nicin hayata konulamadi?
Yaziyi burda bitiriyorum
Topu Kurdistan cocuklarina (aklini kulananlara) atiyorum
Burda yaptigimiz veya daha dogrusu yapilmasini istediklerimizin neredeyse tumu bir takim oyunudur-unutmayin! Pas vermeden olmaz!

hurmetler
HeK