Skip to main content
Submitted by Aso Zagrosi on 23 November 2022
Nestorius

HRİSTİYAN KÜRDLER ÜZERİNE NOTLAR(1)

 

Image removed.Aso Zagrosi

Kürdistan toprakları üzerinde Hristiyanların 2000 yıldan beri faaliyetleri var. Kürdistan en önemli Hristiyan merkezlerinden biriydi. Bu 2000 yıl boyunca bölgedeki tüm halklar şu veya bu oranda Hristiyanlaşırken, hatta bölgedeki Hristiyanlar, Kafkaslara, Çin’e ve Hindistan’a kadar çok yaygın alanlara  yayılıp Hristiyanlığı yayarken, her ne hikmetse binlerce yıl boyunca kendilerine merkez olarak aldıkları Kürdistan’da Kürdleri bu dine kazanmıyorlar!!!!!!!!!???? 

Sanki  Kürdlerin,  Hristiyanlığın bulaşmaması için 2000 yıl süren karşı bir bağışıklığı var!!!!

Böyle saçma sapan bir tarihsel yorumun olamayacağını kısmen düşünen ve  tarihsel bilgisi olan  hiçbir insanın kabul edebileceği bir şey değil. Ama sorun Kürdler olunca,  Kürdistan tarihinin bir dizi can alıcı alanlarındaki muammalar/belirsizlikler  yanında, Kürdlerin  2000 yıl  süren Hristiyanlık tarihi de yaşamamış/olmamış gibi kabul etmişiz.

 

Yıllar önce  Ermeni ve Gürcülerin 1000 yıl boyunca etnik kimlikleri üzerine kavga ettikleri ve paylaşamadıkları Hristiyan Kürd Prensleri  Zekaria  ve İwane  kardeşleri üzerine tarihsel belgelere dayanarak  kaleme aldığım  makale serisine ilk tepki veren “Aso  herkesi Kürd yapacak”  diyenler  bizim Kürdler oldu.( 1) Fakat,  Zekaria ve İwane kardeşlerin Kürd olduklarına dair bir dizi tarihsel belgeler var. 

 

Kürdlerde çok  yaygın ve yanlış bir anlayış var.  Yabancı biri ve  hatta anti-Kürd biri Kürdler hakkında doğru bir lafı ağzından kaçırdığı  zaman hemen dört elle  sarılıyorlar. Örneğin  İlber Ortaylı’nın  “ Kürtlerin kurduğu ilk devlet Büveyhiler   Nasturi Hristiyanlar bal gibi Kürttür”  konuşmasından sonra  sosyal medyadaki Kürdlerin tartışmalarına  bir göz atmak yeterlidir. İlber Ortaylı mevcut durumda  “Büveyhilerin Kürd oluşu” yada  “Nestorilerin Kürd oluşu” Kürdlere fazla bir yarar getirmeyeceğini düşünerek de  böyle bir konuşma  yapmış olabilir.  Ayrıca,  onun söyledikleri de yanlış  ne Büveyhiler Kürdlerin ilk devleti  ne de Nestorilerin tümü Kürdtür.. Nestorilik dinsel bir yapılanmadır. Farklı bir çok milletten insanlar bu dini kabul ettiler.. Kürdler, bu dinsel yapılanma içinde önemli  rolü oynadılar. Ayrıca Hristiyanlığın başlangıcından itibaren Kürdlerin bu dine katılımı söz konusudur. Doğu Kilisesi ile Roma Kilisesinin ayrışmasında Kürdler  her iki taraf ta da yer aldılar. Bunun için Kürdleri sadece Nestorilik  kalıbına sığdırmakta doğru değildir.  Bugün  “değerli Kürdologlar” olarak bildiğimiz, Kürdler ve bölgedeki Hristiyan yapılanmalar üzerine araştırma yapan, kitaplar yayınlayanların  bir çoğu Doğuda ve özellikle Kürdistan’da Hristiyanlığın yayılması konusunda çok ciddi bilgilere  sahiptiler Çünkü bu konuda yayınladıkları araştırmaları dahi var.. Ama, bu çevreler  Kürdlerin Hristiyanlığın bölgede oluşum ve yayılması konusunda  oynadıkları rol üzerine tek bir cümle dahi edemediler. Çünkü, bölgede var olan  ve kendileri de başka amaçlar altında destekledikleri Hristiyan toplulukların sahip çıktıkları bir dizi Hristiyan alimleri, felsefeciler ve teologlar Kürd asılıydı. Kısmen Kürd ve Kürdistan tarihi hakkında bilgi sahibi olan kesimler, tarihçi Mesudi,   Marco  Polo ve daha bir çok eski kaynağın “Hristiyan Kürdlerden” söz ettiklerini bilir. Ayrıca  Rus bilim adamı Peter Lerch  19. Yüzyılda  “Hristiyan Kürdlerin bir çoğu Nestoridir”  gibi değerlendirmelerde bulunabiliyordu. Kürd tarihçileri Mehmet Emin Zeki ve Dr. Cemal Reşid de buna benzer değerlendirmeler yapmışlardı. Bizim Kürdlerde sık sık bu kaynakları tekrarlıyorlar. .

 

Çeşitli girişimlere rağmen Hristiyan Kürdlerin 2000 yıllık tarihi hala yazılmış değildir. Bir anlamda  Kürdlerin Hristiyanlık tarihi, bilinçli yada bilinçsiz bir şekilde yaşanmamış  bir tarih olarak Kürdlerin hafızasına yerleştirilmiştir. W.A. Wigram 1910 yılında yayınladığı “An Introduction to the History of the Assyrian Church Or the Church of the Sassanid Persian Empire”   adlı eserinin giriş bölümünde   “ASURİ KİLİSESİ”terimini kullandığını, fakat bu  adlandırmanının tarihsel bir otoritesinin olmadığını  söylüyor.  Bu terimi kullanma gerekçesi olarak,  çeşitli  isimlerle anılan(Doğulular, Persler, Suriyeliler, Keldaniler ve Nestorililer)bu kilisenin İngiliz okuyucusunda kafa karışıklığı yaratmamak için olduğunu söylüyor. 

 

Wigram ve diğer bazı kesimlerin farklı etnik toplulukların içinde yer aldığı  dinsel bir yapılanmayı  etnik bir kavram olan Asuri adı altında toplamaları  ciddi bir probleme neden olmuştur.  Zaten yüzyıllar boyunca  bölgede  misyonerlik faaliyetleri için de bulunan Batılı misyonerlerin amacı var dinsel yapılardan bir millet yaratmaktı. Misyonerlerin bu girişimlerinden en çok zarar görenler  genel olarak Kürdler, özel olarak ta Hristiyan Kürdler oldu. Tarihsel gerçekler tümden çarpıtıldı.

Bizim Êzîdî  ve YARSAN Kürdleri için Kürdçe nasıl  kutsal bir dil ise  Arami dillerinde yayınlanan  İncil ve Kuran da aynı özelliğe sahiptir. Hristiyan ve Müslüman Kürd alimleri de yüzyıllar boyunca eserlerini  Arami dilleriyle kaleme aldılar.1800’lerin ilk yıllarında  Mardin Kilisesinin Piskopos’u olan Kürd Karkeri’nin hikayesi bu anlamda  öğreticidir. Chammas Elia  Piskopos Karkeri hakkında şöyle yazıyor:  “Şimdi bu piskopos, yalnızca Kürtçe bilen, Süryaniceyi çok kötü okuyan ve onu daha da az anlayan bir Kürttü ve her şeyden önce Barsom'un sıcak bir taraftarıydı. Patrik, ayrılmadan önce ona şöyle demişti: “Ben yokken, Chammas Elia'nın kilisede halka açık vaaz vermesini ve okumasını kesinlikle engelle. Öyle oldu ki bir gün okumak üzereydim. Birdenbire  bu vahşi Karker bana Kürtçe bağırmaya başladı: "Bugün sizin okumanızla bir ilgimiz yok, bırakın sizin yerinize başkası okusun.dedi.(2)Evet Kürd Piskopos Karkeri  Kürdçe konuştuğundan dolayı küçümseniyor. Kürdistan’ın farklı parçalarında yaşayan Müslüman Kürdler de bu yaklaşımı çok iyi tanıyorlar. 

19.yüzyılda  Hristiyanlığın tarihi hakkında bir çok esere imza atan Dr. De Vaux  bir yazısında “Kürt olan birkaç dini şahsiyet de tanıyoruz.(3)”diyor. Hristiyanlık tarihi hakkında çok ciddi ve derin bilgilere sahip olan  De Vaux  tek bir Kürd Hristiyan aliminin ismini vermiyor.

 

Devam edecek

 

Aso Zagrosi

 

06.11.2022

Add new comment

Plain text

CAPTCHA This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.