Êzidî dinine ilişkin sorular ve cevaplar(2)
Dr. Xelil Cundi'nin verdigi bilgilere göre Bati Kürdistan'da yani Suriye Kürdistan'inda 30 bin ile 40 bin arasinda Êzidî Kürdü yasiyor. Kuzey Kürdistanli Êzidîler ise geçen yüzyilin 60'li ve 70'li yillarinda devletin katliamlari neticesinden Avrupa'ya göç etmisler. Dr. Xelil'in verdigi bilgilere göre Dogu Kürdistan'da Kirmansah vilayetinde 6 köy Êzidî dinine baglilar. Mamoste Hejar Mukriyani „Çêstî Micwer“ adli eserinde Êzidîlerin dini üzerinde en iyi ve dogru eseri veren Mela Xelil Misexti oldugunu söylüyor.
Êzidî Êzdayetî.......
Yazar Azad Êzidî'ye sözü birakalim
Kisa bir degerlendirme:
Ilk önce konunun esasina gitmek için iki noktaya vurgu yapmak istiyorum.. Konuya iliskin ellimizde bulunan bilgiler ve arastirmalarin fazla olmadigini kabul ediyorum. Uzun tarihsel bir geçmisi olan böyle bir konunun tarihi, kültürü, dinsel edebiyati, adetleri, gelenek ve görenekleri, bayramlari ve miteolojileri hakkinda onlarca hatta yüzlerce kitap yazilmasa tanimlamak çok zordur. Êzidî dini hakkinda bilgilerin azligi ve yapilan çarpitmalar ortaminda bir kaç sayfa ile konuyu tanimlamak zordur. Ikincisi ise, konuya giris yapmak için 4 yildan beri baskent Hewler'de Kürdistan Bölge Hükümetinin kurumlarinda çalisiyorum ve Hewler'de örgütlenen ve yapilan girisimlere katilmadigim seminer ve toplanti çok azdir. Bizim çok aydinimizin, yazarimizin ve tarihçilerimizin oldugu dogrudur. Bunlar Kürdistan'in eski dinlerine iliskin bir hayli belge, dokuman ortaya çikardilar. Fakat bunun yaninda Kürdistan'in sehir ve köylerinde yasiyan bir çok vatandasin Êzidîlere ve dinlerine dair bilgileri yoktur, kismen bilgileri varsa da çok eksik ve tarihsel yanlisliklari içeriyor. Bu kisa degerlendirmenin isigi altinda hiç olmasa bu ülkenin en eski vatandaslari olan Êzidîler ve dinleri hakkinda gereken bilgileri vermek gerekiyor. Êzidîlerin bugün sahip olduklari inançlar ve tatbik ettikleri felsefe eskide Mezopotamya topraklari üzerinde yasamis, Sumerlerin, Babillerin, Medlerin ve Hurilerin felsefe ve inançlarinin devamidir. Êzidî dini eski bir dindir. Kürdistan topraklari üzerinde yasiyan halklarin dinsel inançlari kutsal gördükleri doga olaylari( Günesperest, yildizlar, ruzgar ve yagmur) Êzidîlere miras olarak kalmis. Eski zamanlarda Kürdistan'in kutsal topraklarinda ve Mezopotamya'da varlik bulan Mitra, Zerdesti, Manu, Mezdeki vb Kürd dinleri Êzidîlere miras olarak kalmis.. Êzidîlik Kürdistan topraklari üzerinde vuku bulan ve Kürd milleti tarafindan inaninilan dinlerin en eski mirasi olarak günümüze kadar ulasmistir. Êzidî dini bir Tewhid dinidir, tanrinin birligine inanir. Êzidîlerin serr gücüne taptiklari ve hiç bir seyi kutsal görmekleri yönündeki yanlis düsüncelerin hiç bir gerçekligi ve esasi yoktur. Êzidîlerin felsefesinde, metotlarinda, gelenek ve göreneklerinde, dinsel törenlerinde bu düsüncelerin hiç bir yeri yok. Êzidîleri ve Êzdayetî'yi diger dinlerden ayiran olay hayir ve serre karsi felsefi yaklasimlaridir. Êzidîlere göre hayir ve serrin her ikisi ayni kaynaktan, tanrinin kapisindan insanin yasamina giriyorlar. Êzidîler, isimlerinin Êzdan'dan geldigini, Êzdan'in tanrinin isimlerinden biri olduguna inaniyorlar. Bu ise tanrinin birligi ve tekliginin belgesidir. Êzidîler meleklere büyük bir saygi ve kutsallikla bakiyorlar ve özellikle meleklerin basi olarak gördükleri Meleki Tawas'a daha büyük bir hürmet ile yaklasim gösteriyorlar.
Êzidîler, peygamberlere, azizlere ve özellikle Seyh Adi'ye büyük hürmet gösteriyorlar. Êzidîlere göre Yaratici ile insanlar arasindaki iliskilere hiç bir araciya ve yardimciya ihtiyaç yoktur. Inanç ve düsünceler bu baglanti için dogrudan iliski aracilaridirlar. Bundan dolayi Êzidî toplumu içinde derweslik ve sofuculuk yaygindir. Günes Êzidîler için en önemli güçtür. Günes yasamin en büyük kaynagi ve dünyada insanlarin yasamasinin garantisidir. Êzidî inancina göre Günes tanrinin gücü ve büyüklügünü gösteriyor. Êzidîlere göre ahiret gününe ve reinkernasyona inaniyorlar. Êzidîler insan bedenin toprak, su, ruzgar ve atesten olustugunu, insanlar öldükten sonra bedenlerini olusturan maddeler eski hallerine döndügüne inaniyorlar. Êzidîlere göre her zaman canli kalan ruh, ölmez. Ruh bir bedenden baska bir bedene geçiyor. Eger bir insan yasami boyunca iyilik yapmissa, iyi bir insansa, temiz ve pak ise, tüm yasami boyunca dua ve ibadetinden uzak durmamissa, hayir yapmissa ve her türlü insani olmayan seylerden uzak durmus ise o inasan öldükten sonra ruhu Tanri'nin emri ile iyi ahlakli, temiz, saygili ve toplum tarafindan sevilen bir insanin bedeninde yeniden yasiyor ve huzurlu oluyor.. Tam tersi durumda ise yukarida saydigimiz niteliklere sahip olmayan ve Êzidî dininin gereklerini yerine getirmiyen, hirsizlik, zina ve yalanlarla ugrasiyorsa o Êzidî'nin ruhuda bir hayvanin yada suçlu bir insanin yada insanlarin nefret ettigi bir kimsenin içinde yeniden yasar. Kapali Êzidî dininde bir Êzidî ancak ve ancak bir Êzidî ana ve babadan dünyaya gelebilir. Êzidîler, baska birinin kendi dinlerine geçmesini kabul etmezler. Eger bir insan ister kadin ve isterse erkek Êzidî dinin kutsal kurallarina aykiri davranirsa Êzidîler içinde kalamaz. Êzidîlerde öldürme, zina ve selef haramdir. Böyle insanlar hiç bir zaman paklasamaz ve yerleri kiyamet günü cehennemdir.
Êzidî, Düsünce ve Anlam:
Êzidî kelimesinin anlami Yezdan yada Tanridan geliyor. Zerdest Peygamberin kutsal kitabi Avesta'da Yezta ibadetin huzurunda olma anlamina geliyor. Pehlewi ve Sanskrit dillerindede Êzidî var, Allaha inanan ve imandar anlamlarina geliyor. Sumer dilinde ise E-Zi-Di var. Anlami temiz, pak ve dogru yolda giden anlamina geliyor. Yerlesim alanlari eskiden beri Kürdistan kutsal topraklari ve eski Mezopotamyadir. Yine kaynaklara göre Dogru'da da Iran ve Hindistan'da Êzidîler yasamislardir. Aktüel olarak Êzidîlerin ezici çogunlugu Güney Kürdistan'da yasiyorlar. Sayilari 600.000'den fazladir. Kutsal Tapinaklari Sêxan kazasina yakin Lalestir. Kuzey Kürdistan'da da 50 bin civarinda Êzidî vardi. Fakat geçmiste bu Êzidîlere yönelik öldürmeler, katliamlar ve fermanlardan dolayi sehirlere, Avrupa'ya ve özellikle Almanya'ya göç ettiler. Yaklasik olarak 150.000 Êzidî yurtdisinda yasiyor. Bati Kürdistan'da ve Suriye'de 50.000 civarinda Êzidî var. Ermenistan, Gürcistan ve Rusya'da resmi bir nüfus sayimi olmamasina ragmen 200.000 civarinda Êzidî var. Yaklasik olarak dünyada bir milyon Êzidî yasiyor.
Êzidîlerde sinif ve tabakalar:
Devam edecek
Çev: Aso Zagrosi
