kotu deneyimlerden de ogrenilir.
luzumsuz bir lafti ama yazdim gitti.
turklerin 100 kusur yillik oxytocin eksikligi
(Oxytocin nedir diyenler google arayiversin! bu horomonun cesitli bilinen fonksiyonlarinin yani sira, empati denilen sosyal interaksiyonlarda baskasinin yerine kendini koyma yetisini de sagladigi anlasildi (bks Science son sayilardan biri-kusura bakmayin vakit yok detay vermeye isteyene ileride yazarim).

empati denilen zehir zikkim turklerin buyuk cogunlugunda yok bunu bilyoruz.
bunun nedenini egitim ve kulture baglamak alisilageldik bir seydi.ancak son calismalar bu gibi seylerin ardinda duepeduz biyolojik nedenlerde olabilecegini gosterdi. betatelasi gibi belli bir bolgede belli hastalik yayagin olabilyor veya belli bir enzim, hormon, beslenme veya ekolojik kosullardan (geo-ekoloji filan fistik) ekskik olabilyor vs vs. Bunca yasanan seylere ragemen bir toplumda en basit empati gelismiyorsa, bunu habire kulture-sosyal sartlanmisliga baglamamak gerekiyor belki. belki bu terkedilemeyen defektin ardinda biyolji yattigi icin bu defekt terkedilemiyor. eger durum boyle ise, kurdler giderek turkler gibi beslenip turkler gibi yasamaya basladikca (kulturel olarak da yakinlasma temayulleri oldugunu soylemek gerek-korkmayin bir sey olmaz!), benzeri olgulara benzeri tepkileri de gozleme ihtimali aratabilir.

b yazdiklarim elette yari saka yari ciddi tevatur ile gercek karsimi seyler.
ancak urkutucu olan gercege gelirsek, ne zaman ki irili ufakli bir zaza grubu ortaya cikip.
"biz kurd degiliz-ayri bir dilimiz var ayri bir ulusuz" deyiverince
kurd tarafindan bu teze aninda ala turko reflekslerle cevaplar yagmaya basliyor.

burda hangi tezin "bilimsel" olarak daha gercege yakin oldugunu tartismaya kalkmiyorm. her seye ucundan deginip birkatigim gibi (bu benim temel islevim!)
bu mevzuya da ucundan deginip birakacagim. devamini gencler getirecek ve elbette daha guzel getirecekler.

efendim zaza lar kurdlerden farkli bir ulus mu?
once su kategorilere bir aciklik getirmek lazim
bunu zaza vs kurmanc seklinde duzeleterek yola devam etmek lazim.
kurd tarifi baska bir suru ulus isminde oldugu gibi disaridan verilen bir addir.
muhtemeln eskiden beri bugun adina kurd denilen kavim(lerin) yasadigi bolgeyi kendi disinda goren komsular,
iste su mintikada da kurdler yasar seklinde bir genellemeyle
birbirine benzerlikleri farkliklarindan belirgin olan bir kumeye boyle bir ismi munasip gormus olmalilar.

burdan cikan sonuc sudur
soran goran zaza kurmanc ahalileri aralarindaki farkliklari ile benzerlikler bir torbaya konuldugunda benzerliklerinin baskin cikmasindan oturu komsulari tarafindan Kurd olarak (isimin bugunku hali orijinal halinden elbette farkli) tanimlanmis.

ancak bu adla tanina topluluk
"komsular madem bizi boyle cagiriyor ee o halde biz de kendimizi bu adla tanitalim demiyor genelikle.
bu nedenle ve hatta hala

bir kurmanc cogunlukla
ez kurmancém- der ve kurmanci konustugunu soyler
(kurdlugu one cikartilgi durumlarin nasil ve hangi baglamda olduguna da bakmak lazim tabii)
benzeri durum zaza-kirmanci lere de olmali.
nihayetinde kendini ertoshi, mamxoran, gewdan, bruku diye tarifleyen
hatta okumuz yazmislarinin bile asireti ile ovundugu ve asiretsizleri KUCUMSEDIGI bir toplumda bahsediyoruz! bunu unutmayalim.
bu ne demektir?
bu toplumda ufurukten farkliklarin bile asiri derecede abartilmis olmasi demektir.
bu perspektiften zaz-kurmanc farkliligina da bakmak lazim.
bunlari yaparken bir takim zaza nin kendini kurmanclardan farkli gorme hakkini asla ve asla cignememek lazim.
bu anahtar tavirdir
bir insan veya bir grup
kendini baska kislerden veya gruplardan farkli tanimlamak istiyorsa
bu hakka (velevki bilimsel kilimsel manasiz bir gerekceye dayanmis olsa dahi)
sonuna kadar saygi gostermek
ve bu farkli olma istegini saygiyla edeple karsilamak lazim.

bu tavir ala turko empati yoksunlugunun cizdigi rotadan ayri durma isareti var.

yani zazalar ayri bir ulus gibi mi organize olacak
buyrusunlar olsunlar-bu onlarin en temel hakki.
hakk meselesini bir yana koyup kapattiktan sonra

isin bilimsel vs yanlarini analiz ederken ayni hosgoru-tolerans gosterilmesi gerekmez. bilim demokratik bir kurum filan degildir. anlamaya yoneliktir.anlama surecinde
gercege en yakin durumlari verilere bakarak sistematik bicimde ortaya koyar
kel e kel
fodule fodul demesi gerektiginde bunu kivirtmadan (ve kizdirmadan da ) demesi gerekir.

zaza lar ayriliklarini bir hak olarak savunursa onlara diyecek laf olamaz. bu bir tercihtir.
ancak zaz lar ilam dan geldi suydu da buydu gibi iskembeden yakistirma oykulerle bu haklarian gerekce yaratirken gercekleri tahrif ederlerse orda gercek neyse ne kadar biliniyorsa o kadari oldugu gibi soylenmelidir.

eldeki veriler
zaza lari hazar kiyisindan goz eden kurmanclardan apayri bir ahali olarak sunan
ilam tezini bastan sona curutecek seyleri gosteriyor (bkz Nasizade et al 2005 deki genetik calismanin sonuclari: orda zaza ve kurmanc nufustan toplanan genlerin birbirilerine yakinligi ile ilamlilara yakinligi da incelenmis, ve zaza-kurmanc yakinligi belirgin bicimde gorunurken , ilamlarin komik br sekilde zazalara degil kurmanclara daha yakin oldugu da gosterilmis vs vs).

dil farkligi?
farkli dil nedir farkli lehce nedir?
dil ile lehceyi nasil bir birinden ayiracagiz.
farklilik hangi boyutta olunca lehcelere ayri diller diyecegiz?
ben kendi hesabima amatorce o kadar karistirmis olmama ragmen dil bilimin buna kolay bir cevap verdigine tanik olmadim.
belki bir yerlerde cevap verilmis de ben ulasamadim
ancak ortada gorunen seylere bakinca
siyasi surecin tarihin bu ayrimi belirledigi soylenebilir.
bu nedenle
aralarindaki farklilik isvec-norvec-dance arasindaki farkliktan cok daha fazla olan arnavut "lehceleri" lehce
iskandinav "lehceleri" ise dil olarak tasnif ediliyor.

benzeri bir suru ornek bulunabilir.

ayri bir mevzu da ayni dili konustuklari halde
toplumlar ayri uluslar halinde de organize olabilyor.
butun latin amerika boyle
peru ile Chile yi birakin bir birinin bogazina basarlar
her iki ulke de ispanyolca konusur
her iki ulkede de and daglarinin yerlileri yasamistir -hala br miktar yasar vs.

yani velevk zaza dili ile kurmanci ayni dilin lehceleri bile olsa
zaza lar rasinda farkli olma talebi guclu olursa bu onlari ayri bir ulus olarak organize edebilir. buna haklari var.

gucleri var mi?
yahu guldurmeyin adami
zaza yi kurmanclara ekleyin ustune bir de beden uc kat guc daha koyun
kuzeyde bunlarin toplamindan henuz saglam bir tek ulus cikartacak guc filan yok.
bana kizmayin, gercekler boyle.
bugun boyle diye yarin da boyle olacak denmez
ancak bu uluslasma treni de 100 kusur yil bizi beklemez.
bakmayin ulus devlet modasi gecti tevaturune
hala bu trene binmekte cok fayda var
ama bu ilelebet bu sekilde kalmaz tabii.
ancak bizim kusak bizden uc sonraki kusak icin bile ulus treni bu hatta en faydali hatta tek tren olarak serviste olmaya devam edecek.
zaza lar da (dikkat ozellikle dersim zazalari!) eger turkluge yumusak inis icin gerekce olarak sarildiklari "kurd degiliz" tezlerine degilde-gercekten hak hukuk ve dillerini koruma gelistirme niyetinde iseler, kurmanclarla bu yolda organik isbirligi halinde olmalilar. farkliklarinin gerektirdigi tum taleplerini maksimum duzeyde tutarak !