1967-68 Hareketi ve Suleyman Muini ve arkadaşları (24)
Suleyman Muini'nin tutuklanması ve öldürülmesi olayı.
Suleyman Muini Bağdat'tan döndükten sonra Irak Komunist Partisi ve Şeyh Mahmud'un oğlu Şeyh Latif ili ilişki halindedir.
Suleyman Muini KDP(İran) yöneticilerinden Xelil Şewbaş ile birlikte Doğu Kürdistan'a silahlı mücadele içinde olan arkadaşlarına ulaşmak istiyorlar.
Hejar Mukriyani anılarında Suleyman Muini'nin yakalanmasını şöyle anlatıyor:
„…..Suleymaniye'ye gelerek Şeyh Latife misafir olmuş. Heso Mirxan'a mektup yazarak siz benim eşim ve çocuğumu zorla tutmuşsunuz. Bu namertçe bir tutumdur. Eğer onları zorla tutmamışsanız, Sitek'teki Şeyh Latif'e gönderin diye yazıyor. Bane sınırından İran'a geçmek istiyordu. Faiq'in içinde bulunduğu cipin gittiği Sitek ve Çwarta'nın dört yolu kesilmişti. Suleymaniye halkından olan ve eski bir Peşmerge olan Sadiq Efendi onları tanıyor ve indiriyor.
Sadiq Efendi: Kek Faiq seninle işim var, diyor.
Faiq feqilerin elbisesi içinde „Ben Faiq değilim, benim adım Mele Qadirdır“, diyor.
Sadiq Efendi: Her kimsen benimle gel, diyor.“(Mele Resul Pêşinmaz, Çend Serincek le ser 'Çêşti Micêwir'i Hejar Mukriyani, Ruwange, 22 Nisan 2010)
Şair Hejar'ın bu anlatımlarından Sadiq Efendi'nin Suleyman Muini'yi tanıdığını ve araba indirdiği sonucu çıkar.
Fakat, Suleyman Muini ve Xelil Şewbaş'ın yakalanmasına ilişkin başka ve daha detaylı görüşlerde vardır.
Irak Komunist Partisi yöneticilerinden Mele Ahmed o süreci şöyle anlatıyor: „ Belli bir dönem sonra duyduk ki, Kek Faiq ile Kek Hemedemini ayrılmışlar, yerini değiştirmiş Qale Tegerani ile ilişki kurmuş. Ben Partinin işleri için Suleymaniye'ye gittim, Kek Faiq'e haber görüşmek için haber gönderdim. Faiq'e „Kek Faiq biz her şeyimizle hizmetindeyiz, senin Qale Tegerani ile ilişki kurmanı istemiyoruz. Gerçi Qale Tegerani'nin Başkan Barzani ile ilişkileri var, şehir içindeki Irak KDP Peşmergelerinin sorumlularından biridir. Fakat, Qale hem Irak istihbaratın adamıdır ve hemde İran gizli servisi ile ilişkisi var. Bundan dolayı senden rıca ediyoruz bu adamla ilişkini kes dedim. Para mı istyorsun, silah mı istiyorsun verelim, yayınlarınızı buradan basar karşıya size gördeririz. Kek Hemedemini Siraci bizim gibi düşünüyordu. O da Kek Faiq'in Qale ile olan ilişkilerine karşıydı.
Kek Faiq bana: ' Qale ne olursa olsun bana kötülüğü dokunmaz. Bu konuda korkmanıza gerek yok“ dedi. Qale Tegerani güya Kek Faiqleri karşı tarafa geçirecek. Fakat, Sitek köyünün yakınlarında IKDP Bölge sorumlusu Dr. Sadiq'a teslim ediyor.“ diyor.Ahmedi Banixêlani'den aktaran Siamend Muini, Culanewey Salakani 1967-1968 û Suleyman Muini, sayfa 14-15)
Doğu Kürdleriyle çok yakın ve sıcak ilişkiler içinde olan Şeyh Mahmud'un oğlu Şeyh Latif'de Suleyman Muini'yi Qale Tegerani'yle olan ilişkileri konusunda uyarıyor. Şeyh Mahmud'un ailesinin Doğu Kürdleriyle olan ilişkileri çok eskiye dayanıyor. Şeyh Mahmud önderliğindeki Kürd hükümeti İngilizler tarafından yıkıldıktan ve Şeyh Mahmud tutuklanıp Hindistan'a sürüldüğü zaman Şeyh Mahmud'un ailesi Simko Şikak'a sığınıyor. Şeyh Mahmud ailesi uzun süre Simko'nun özel misafirleri oluyor. KDP(İran) yöneticilerinden Qani Biluryan anılarında Şeyh Lafif'in nasıl kendilerine bir matbaa yaptığını uzun uzun anlatıyor. (1950'lilerin başlarında)
Mele Resul Pêşinmaz sözünü ettiğim makalesinde Abdullah Muini'nin Doğu Kürdistan'da bir çatışmada yaralandığını ve gizli bir şekilde Şeyh Latif'e götürdüğünü uzunca anlatıyor. Şeyh Latif evine bir Doktor getirerek tedavi ediyor.(Abdullah Muini, Suleyman Muini'nin küçük kardeşi, KDP 2.Kongresinde Yüksek Denetleme Kurulu üyesi, 1967-1968 hareketinin önderlerinden biridir. Tedavi gördükten sonra yeniden mücadeleye katılıyor ve Mehabad cıvarında arkadaşlarıyla birlikte şehid düşüyor)
Yeniden konumuza dönersek, Suleyman Muini, oğlu Siamend ve Xelil Şewbaş bir akşam Şeyh Latif'in evine gidiyorlar. Şeyh Latif Suleyman Muini'ye Qale Tegerani'yle ilişkilerini kes diyor. O bir çok çevre ile aynı arada çalıyor,diyor.
Suleyman Muini Şeyh Latif'e Mele Ahmed'e verdiği cevaba benzer bir cevap veriyor. Suleyman Muini „Ben Qale Tegerani'yi uzun süreden beri tanıyorum. Onun bana karşı kötü bir niyeti olacağını ve yanlışlık yapacağını sanmıyorum“ diyor.(Siamend Muini, age, sayfa 9)
Suleyman Muini ve Xelil Şewbaş Qale Tegerani'nin „rehberliğinden“ Doğu Kürdistan'a geçmek isterlerken yakalanıyorlar.
Suleyman Muini doğrudan Molla Mustafa Barzani'nin karargahına gönderiliyor. Xelil Şewbaş ise bazı kaynaklara göre Dr. Sadiq tarafından yoldan öldürülüyor. Hejar Mukriyani'de anılarında Suleyman Muini'yi cezaevinde ziyaret ettiği zaman Xelil Şewbaş'ı gördüğünü yazıyor.( Xelil Şewbaş'da öldürülüyor ve gömüldüğü yer bilinmiyor)
Şair Hejar'ın bu söyleminden hareketle Xelil Şewbaş'ın Suleyman Muini ile aynı dönemde öldürüldükleri anlaşılıyor.
Suleyman Muini'nin tutuklu olduğu sürece ilişkin elimizde fazla kaynak yok.
Suleyman Muini ile cezaevinde yapılan görüşmeler ve iddialar hakkında söyleyebileceklerim bir hayli sınırlıdır. Bu konuda daha detaylı bilgi sahibi olan o dönem Irak Kürdistan Demokrat Partisi yöneticileridir. Fakat, ne yazık ki hala bu meseleye ilişkin sessizliklerini koruyorlar.
Bu hususa ilişkin elimde bulunan bilgileri önümüzdeki bölümde aktaracağım.
Devam edecek
Rojgar Merdoxi
