Êzidî dinine ilişkin sorular ve cevaplar(3)

Çev:  Aso Zagrosi

Êzidîlerde    sınıf  ve  tabakalar:

Êzidî  toplumu   farklı  sınıf ve  tabakalardan  oluşmuştur.   Bu  tabakalardaki   yetkilerde  babadan  oğula  geçerek   günümüze kadar  gelmiştir.  Bu  tabakalar   Şeyh, Pîr  ve  Mürid   şeklinde   kendisini  gösteriyor.  Bu  tabakaların  kendi aralarında  evlilik  yok.  Hatta    aynı  tabakanın  içindede  bazen evlilikler  olmuyor.  Êzidîlerin  Yüksek   Ruhani  bir topluluğu var. Bu  topluluk, Êzidî  dinsel  işlerini, Êzidîlerin   yaşam  koşullarını iyileştirmek ve  Êzidîlerin  geleceğine dair  sorunları  çözmek  için  görevlidir.  Bu  topluluk,  Mîr,  Babaşêx, Vezir Şêx, Pêşîmam  ve  Qewalanların   başkanlarından  oluşuyor..  Êzidîlerin  tarihi  Ferman ve  kıyımlarla  doludur.  Kürdistan'ın  bir  çok  bölgesinde  olduğu  gibi   bu  konuda  deri ve taşlar üzerine  kazılmış  bir hayli  dokument var.  Êzidîlerin,  Cilwe ve Mistefareş adlı  iki  kutsal  kitapları  günümüze  kadar   ulaşabildiler.  Bu  iki  kutsal  kitap, Şêx  Hesen  Kurê  Şêx  Ebu Elmefaxir Musafîrî   Hakkarî   tarafından    1184-1246  yılları arasında   yazılmıştır.

Êzidîlerin  Tanınmış  Şahsiyetleri:

Êzidîlerin tarihinde    çok  tanınan  şahsiyet var.  Bunlardan   Şerafedin,   Mir  Caferi Dasni, Mir  Amedin, Mir  Hesleman ve Pirê Reş  Heyran Êzidî  Mirza'yı    örnek  olarak verebiliriz.  Bunların  hepsi  farklı  dönemlerde  Kürdistan'ın  çeşitli yerlerinde  Mirlik ve  sorumluluk yapmışlardır.  Yukarıda   saydığımız  Êzidî şahsiyetleri  11.15.16.  yüzyıllarında  yaşamışlar. Yine  1810 ve 1880  yılları arasında  yaşıyan   Babaşêx  Nasir var.  1800'lerin  ortalarında   Kürdistan'a  gelen   tarihçiler ve  Doğu  bilimcilerin   bir  çoğu  çok  kabiliyetli ve alim olan    Babaşêx  Nasir ile görüşmüşlerdir.  Ayrıca     Êzidî   tarihine  bakıldığı  zaman  bir  çok   kadında   önemli  roller  oynamıştır.  Bunlardan  bir   Êzidîler  tarafından   Xas  diye  tanınan   Xatuna    Fexra,  Xanzada Pirmam ve Meyan Xatun'u  örnek  olarak verebiliriz.

72  Ferman:

Êzidîlerin  söylemine  göre   onlara  yönelik   soykırım amaçlı  72'den  fazlı  saldırı yapılmıştır.  Şengal'a  yönelik  bir  çok defa,   Şêxan, Bahedre, Xetar, Başik, Behzan  ve  tüm diğer  alanlara  da  saldırılar  yapıldı.     Êzidîlerin   anlatımlarına  göre Maqlub  Dağı   Êzidîlerin  merkezinin    ortasına  düşüyordu.  Bugün  gelinen  yerde   ise    Başik ve Behzan  dışında     orada  hiç bir Êzidî  köyü  kalmamıştır.   Êzidîlere   yönelik  yapılan  en  ölümcül  saldırı  ve  Fermanlar  ise   Mire  Kore'nin,   Feriq  Paşa'nın ve  Hafız  Paşaların  fermanlarıydı.  Bu saldırılarda   yüzbinlerce   Êzidî,  kadın-erkek,  yaşlı-genç,  çoluk ve  çocuk  demeden   katledildi.  Elbette  bu  şiddetli saldırılarda    dar görüşlülük ve bilgisizliğinde  rolü vardı. Êzidîleri  kafir ve  yoldan  çıkanlar olarak  değerlendiriyorlardı.  En  acı  olan  durum ise   bu  saldırı ve  fermanların  bazıları  ise   aynı  milletin  bir  parçası  olduğumuz  Müslüman Kürdler  tarafından    yapıldı.  Elbette  yapılanlar   Kürd milletine  ve  kutsal  davasına karşı  girişilen  planlar ve  düşmanlığın  bir parçasıydı.   Kürd  düşmanları  bölgede  sürekli  huzursuzluk ve kaos  yaratarak  Kürdlerin   kendi kaderlerini  ellerine almasını  engelliyor ve   Kürdler arasında   savaşlar   ve çelişkiler  yaratarak,  parçalıyarak     bağımsızlık ve  özgürlük amaçlarına  ulaşmalarına   mani  oluyorlardı.

Êzidîlerin  Bayramları:

Êzidîlerin  bir  çok resmi  bayramları vardır.  Burada  sadece  bir  kaç  tanesinden  söz edeceğiz.  Êzidîlerin   Yeni Yılı    „Çarşema  Sor“  olarak  biliniyor.   Çarşema Sor      Nisan  ayının     ilk  çarşamba  günüdür. Êzidîlerin  oruçları da   çok  eskilere  dayanan  bayram ve   törelerdir.  Êzidîlerde   Kış ve Yaz  bayramları var.    Êzidî  din adamları  ve   Êzidî  dinine  inanlar    Kışın   40  ve  Yazında    40  olmak   üzere  80  gün  oruç  tutarlar.    Kurban Bayramı,   Xidirê Lêz,  Gurgega, Bêlinde, Tuaqên   Êzidîyan,  Tawus Giran,   Cemayi,  Qabax, Sema, Çira ve Çeqiltu  bayramları,  Berat,  Tok, Kiras, Simêl,  Sefra Nan ve Masi, Xewlêr, Xana Êzî, Kaniya Spî,  Şaz vb.vb..     bayram ve  törenleri vardır.   Êzidîlerin   bu bayram ve  törenleri   kültür ve   gelenek ve  görenekler  konusunda   uzmanlaşan  akademisyenler ve    uzmanlar tarafından   detaylı  bir  şekilde   incelenirse,   Kürdlerin   eski ve kadim  bir  halk  olduğu ve  Êzidîliğin  ise  bu  milletin  en  eski  dini  olduğu   görülecektir.   Êzidîlerin  Qewl, Beyit ve Duaları  „Hed û Sed“  olarak   biliniyor.  Bunlar   Êzidî  dinini ve  kurallarını   koruyan  kaynaklardır.  Bu  „Hed û Sed“ ler   Şêxadi   döneminde   güncelleştirilmişler.   Yani  Êzidîler    Şêxadi  gelmeden  önce  vardılar,  bir  çok dinsel gelenekleri  ve töreleri  değiştirilmiş ve bugün  tatbik edilmiyor.  Yeni  bazı  şeylerde       Êzidî  dinine  girmişler. Êzidîlerin  çok  eski zamanlardan  beri gelen  Qewl,  beyit ve  duaları    bir  dizi yalan yanlış  bilgileri aşarak     Êzidîler   arasındaki   ilişkilerde   kurucu rol  oynuyor  ve  saygı  görüyorlar.

Bazı  sorulara  cevap  bulmak  amacıyla   Êzidî  kardeşlerimi  ziyaret ettim.    Mevcut  durumda   kaza  olan  Şêxan'da    Kürd  kültürünün   güzel  bir  yüzünü  gördük.    Êzidîler, Muslumanlar ve  Hıristiyanlar  birlikte  barış,  huzur ve  sükünet  içinde yaşıyorlar.  Toplumsal  ilişkileri  çok sıkıdır. Her ne  kadar   Kürdistan Hükümeti ve  Irak Merkezi Hükümeti    Êzidîlerin  bölgesini  ihmal  etmiş ise de   şimdiye kadar   problemsiz bir  şekilde   yaşamlarını birlikte  sürdürüyorlar.   Êzidîler   her bakımında  kendilerini  korumak ve    sürdürmek   çabaları  içindeler.    Biz  Laleş  Deresini  ziyaret ettik.     Laleş  Tapınağına  girmek  için   ayakkabılarını  çıkarmak ve  temiz  ayaklarla   bu  kutsal   yere girmek     gelenekseldir.

Laleş'in  kapısında    çok  sakin  ve  saygılı bir  şekilde   iki  din adamı  tarafından  karşılandık.   Birinin  ismi   Pir Said ve  diğeri  ise  Babaçawuş   olarak    tanınıyor.  Her  ikisinin  bu din  içinde   bir üst  rolü var..  Babaçawuş,  bu  dinin  içinde  en   son  rütbedir.

Sorular  ve Cevaplarlar:

1) Êzidî  Dinin   kısa  bir  tarifini yapabilirmisiniz?

- Êzidîlik  dünyanın  en eski  dinidir. Çünkü, Adem   Laleş'te  dünyaya geldi.   Êzidîler   ilk günden itibaren günümüze  kadar   Tanrıya inanıyorlar.  Şimdiye kadarda   Êzidîler   gelenek ve göreneklerini   terk etmeden   devam  ediyorlar.  Êzidîlik   Irak Kürdistan'ında   ortaya  çıktı, İran, Suriye ve Türkiye'ye  yayıldı.  Çünkü,  Laleş   Hacdır ve   Êzidîliğin  merkezi  Laleştir.  Baştan  itibaren  Kürdler arasında   Êzidîlik vardı.  Êzidîlik  Kürdlerin  en eski dinidir. Êzidîlik  yalnızca   Kürdlere  arasında  vardır. Êzidîler    şimdiye  kadar      hiç bir  şekilde  dillerini değiştirmediler. Çünkü,     Êzidî dinin dilidir.

2)Kime    Êzidî  denilir?

- Êzidîlik;  kardeşliktir, doğru  söylemektir, mert ve iyi tavır sahibidır,  ayrım  yapılmaksızın   komşularına  karşı   fedakarlıktır.    Êzidîlik,   sakal, bıyık ve Girivandır(El   ile  yapılan  beyaz gömlek)..   Êzidîlik'te   öldürme   büyük bir suçtur ve dinsel olarak  haram  edilmiştir....

3)Siz   kime  tapıyorsunuz?

-Tanrıya ve  Meleki Tawis'a(Tüm  meleklerin  başıdır)

4)Sizin  kutsal  kitaplarınızın    isimleri ne?

-Meshefi Reş ve Celwe,

5)Sizin  diğer  dinlere  ve   kutsal  kitaplara   inancınız var mı?

-Evet. Onlarda  dinler ve  kutsal  kitapları  Tanrı tarafından  gönderilmiştir. Onlara  da    saygı ve  hürmet  gösteriyoruz..  Onların   kutsal  kitapları   bizimki  gibi  Tanrı'nın   sözleridirler.

Devam edecek.

Çev:  Aso Zagrosi