KÜRDÝSTAN: BÝR ULUSUN DOÐUÞU
Irak Kürtlerinin self-determinasyon mücadelesi Vietnam haricindeki öteki ulusal kuruluþ savaþlarýndan daha uzun süreli ve daha kanlý olmuþtur. Kürtler 1920’lerde Ýngiliz yönetimine karþý savaþtýðýnda, sonradan Almanya’ya karþý yürütülen hava saldýrýsýnýn komutaný olacak olan ‘Bombacý’ Haris, sanatýný önce Kürt köylerini bombalamakta göstermiþ.
Baðdat’ýn Kürtlere yönelik politikalarýnýn yolunu açan Haris 1924’te resmen þunu söylüyormuþ: “Onlar þimdi 45 saniye içinde bir köyün tümüyle imha edilebileceðini ve köylülerin üçte birinin ya öldürülebileceðini ya da yaralanabileceðini artýk biliyorlar.”
Saddam Hüseyin de Haris’in iyi bir öðrencisi olduðunu ispatladý. Ýran Þahý ve ABD tarafýndan haince yalnýzlýða itildikten sonra Kürtlerin baðýmsýzlýk mücadelesi baþarýsýzlýða uðrayýnca binlerce kiþi ya tutuklandý ya da yerinden yurdundan sürüldü.
Irakta yaþayan beþ milyonluk Kürt halkýna yönelik baský 1980’lerin sonunda vahþet düzeyine ulaþtý: Ýran - Irak savaþý esnasýnda baþka bir Kürt baþkaldýrýsýný bastýrdýðýnda Saddam Hüseyin’in güçleri 182.000 Kürdü katletti ve 3.800 Kürt köyünü yerle bir etti.
Bugüne kadar Kürt coðrafyasýnda sýk görülen manzaralar sakinleri göçertilmiþ veya öldürülmüþ kasaba ve köylerin üzerini örten uðursuz toprak yýðýnlarýdýr. Saddam Hüseyin’in Kürdistan’da yaptýklarý Hitler’in Yahudilere yaptýðý gibi, toplu yok etme deðildi ancak kasaplýk ve imha etme yönünden Nazilerin Polonya ve Rusya’da yaptýklarýndan geri kalýr yaný yoktu.
1975 tarihi Kürt halkýnýn en talihsiz dönemlerinden birine rastlar. Bölgesel ödünlere karþýlýk, Ýran Kürt ulusal hareketinden desteðini çektikten sonra, Saddam Hüseyin Kürdistan yönetimini devralýr. Þah Kürtlere yaptýðý ihanetin cezasýný çeker ve Ayetullah Humeyni Ýran’da Þah rejimini devirir.
O dönemde Kürtler, güçlü bir ordusu ve petrolden elde ettiði zenginliði sürekli artan kural tanýmaz bir lider olan Saddam Hüseyin’le savaþýyorlardý. Iraklý liderin yine de kendi gücünü abartarak ve muhaliflerinin onun öyle olduðunu zannetmesini saðlayarak sýnýrsýz bir güce sahip olduðunu ifþa etmesi gerekmekteydi. Saddam Ayetullah Humeyni rejiminin kolay bir lokma olduðunu düþünerek 1980’de Ýran’a saldýrdý ve Ýranlýlar Irak Kürtlerine arka çýkarak ona karþýlýk verdiler.
Ýran-Irak savaþý Kürtler için daha büyük bir yenilgiyle sonuçlandý. Sað kurtulanlar ülkelerinin harap olmuþ halini gördüler. Saddam Hüseyin’in Kuveyt yenilgisinin ertesinde 1991 kalkýþmasý Saddam yönetimini birkaç günde alaþaðý etti. Kürt savaþçýlar Kerkük’ü aldýlar. Ancak Irak ordusunun karþý saldýrýya geçmesi, tüm Kürt nüfusunun Türkiye ve Ýran sýnýrýna kaçmasýna neden oldu. Varlýðý biçimlenmeye baþlayan “de facto” Kürt devletine ortam hazýrlayan ABD’nin saðladýðý uçuþa yasak bölge büyük bir sempati dalgasýyla karþýlandý.
Saddam Hüseyin Kürdistan’ý terk edebileceðini düþünüyordu. Çünkü orasý izole olmuþ, savaþta harap olmuþ ve yoksullaþmýþtý. Açlýktan ölmek üzere olan Kürt köylüler ailelerine bakmak için dünyanýn en tehlikeli iþini yapmak zorunda kalmýþlardý. Bölge, Irak - Ýran savaþý esnasýnda Irak ordusunun yerleþtirdiði dünyanýn en geniþ mayýn tarlalarýyla kaplýydý. Bölgedeki Kürt halký, açlýktan ölmemek için, her tarafý mayýnlý araziyle kaplý topraklarýndaki mayýnýn içindeki patlayýcý ve patlayýcýnýn içinde katlandýðý alüminyumu satarak birkaç dolar kazanýyor ve hayatta kalabiliyorlardý.
Bu durum, Bölgede Kürtlerin on yýllardýr mahkum edilmiþ olduklarý sefaletin somut bir örneðini oluþturuyordu. Ancak mayýn toplamak için gereken cesaret ve beceri onlarýn maruz býrakýldýklarý felaketleri aþabileceklerinin de iþaretiydi.
Kürdistan on yýllardýr Irak’ýn en tehlikeli bölgesi olmuþtu.
Kürtler Irak’ta 1991’deki baþarýsýz baþkaldýrýdan sonra, Amerikan hava sahasýnda yarý baðýmsýz bir statüye kavuþmuþlardý. Irak Kürtlerinin kaderi ABD Baþkaný George Bush’un 2003’te Saddam Hüseyin’i devirmeye karar vermesiyle deðiþti.
2003 yýlýnda, Irak Kürdistanýnda ki Kürtlerin bütün endiþelerine raðmen, ABD ordusunun Kuzeyden Türk ordusundan da 40.000 kiþi eþliðinde Irak’ý iþgal etmesiyle Kürt liderler 12 sene bekledikleri hasretlerine kavuþacaklarýný düþünüyorlardý. Bu onlarýn “de facto” özerkliklerini sona erdirebilirdi. Türk Parlamentosundan 1 Mart tezkeresi geçmeyince, Türkiye ABD ile birlikte Irak’a girmeyi reddedip ABD’yi hayal kýrýklýðýna uðratmasýyla Kürtler statülerini muhafaza edebildiler. Böylece, bir gecede Kürtler Irakta Amerikanýn tek güvenilir müttefiki oldular.
Gelinen süreçte, Kürtlerin kazanýmlarý sadece 15 senedir idare ettikleri Kuzeydeki üç vilayetle sýnýrlý deðildir. Kürdistan’ýn kontrol alaný þimdi çok daha geniþtir. Irak ordusu 2003’te daðýldýktan sonra, Kürdistan askerleri insanlarýn çok önceleri içinden sürüldükleri þehir, kasaba ve köylere doðru ilerlediler. Artýk Kerkük þehrinde Kürt halký yaþamaktadýr. Evlerinden, topraklarýndan Saddam tarafýndan zorla sürülen Kürt halký artýk Kerkük’e geri dönmektedir.
Kürtlerin gücü sadece coðrafik olarak da artmadý. Baðdat parlamentosu tarafýndan Irak cumhurbaþkaný olarak seçilen Celal Talabani, yýllardýr Doðu Kürdistanýn kontrolünü elinde bulunduran YNK’nin de baþkanýydý. 2003’ten beri Irak’ýn baþarýlý Dýþiþleri Bakaný Hoþyar Zebari’dir. Zebari de diðer büyük Kürt partisi KDP’nin eski sözcüsüydü. Paradoksal bir þekilde, Baðdat parlamentosunun en etkili üyeleri kendi meþru baðýmsýz devletlerinin olmasýný yürekten isteyen Kürtlerdir. Yeni Irak ordusundaki ve güvenlik güçlerindeki en önemli birimler Kürtlerden oluþmaktadýr.
Bugün, savaþ Irak’ýn öteki bölgelerini kýrýp geçirirken, ülkenin en güvenli ve huzurlu bölgesi Kürtlerin yaþadýðý Erbil, Süleymaniye ve Duhok kentlerinin bulunduðu Kürt Federe Bölgesi oldu. Kürdistan’ da ki oteller katiller ve fidyecilerden oraya kaçan Baðdat, Basra ve Musul’dan gelen zengin mültecilerle dolu. Irak’ýn baþkentinde, yeniden yapýlanma için milyarlarca dolar harcandýðý halde, hiçbir çalýþma gerçekleþmezken, Erbil ve
Süleymaniye’de hemen hemen her sokaktaki inþaat alanlarýnda büyük çalýþmalar görülüyor.
Erbil sokaklarýnda her noktadan modern yapýlar yükselmekte ve kent adeta bir baþkent havasýna bürünmekte. Irak’ýn baþka yerlerinde çalýþmak istemeyen doktorlar Kürdistan’da lüks klinikler açýyorlar. Kürdistan'ýn sýnýrýný peþmergelerden oluþan Kürt ordusu koruyor. Bugün sayýlarýnýn 70-100 bin arasýnda olduðu bilinen bu ordu, Irak'ýn en disiplinli askeri birlikleridir. Efsanevi Kürt lider Molla Mustafa Barzani'nin resimleri burada her büroda, her kahvehanede ve neredeyse her evde asýlý.
Öncelikle, bir milyon nüfusuyla dünyanýn en eski yerleþim yerlerinden biri olan Erbil Irak’ýn öteki kentleriyle karþýlaþtýrýldýðýnda yaþam normal görünüyor. Þehrin dört bir yanýnda yeni evler ve apartman daireleri inþa ediliyor. Ýnsanlar sokaða çýkma yasaðýndan kaygý duymaksýzýn geceleyin geç vakitlere kadar dýþarýda arabalarýyla gezebiliyorlar. Sheraton otelinin bahçesinde, masalar canlý müzik eþliðinde akþam yemeklerini yiyen insanlarla dolu.
Kürdistan sýnýrlarý içinde Kürt bayraðý dalgalanýyor, Kürdistan Bankasý kurulmuþ. Hiçbir þeyin göründüðü gibi olmadýðýný anlamak ise kýsa bir zaman alýyor. Örneðin, Erbil’in en büyük otelinin dýþýndaki giriþte direklerde sallanan Fas ve Brezilya dahil iki düzineden fazla ülkenin bayraklarý asýlý. Bayraðý olmayan tek devlet ise Kürdistan’ýn da içinde bulunduðu Irak Devleti.
Kürtlerin baðýmsýzlýða çok yakýn olduklarý dönemler oldu. Örneðin, Süleymaniye'de 1920'li yýllarda Þeyh Mahmud Berzenci baþkanlýðýnda bir isyan yaþanmýþ, Berzenci o zaman kendini Kürdistan kralý ilan etmiþti. 1946 yýlýnda da Ýran topraklarýnda Mahabad Kürt Cumhuriyeti kurulmuþtu. Bu Cumhuriyet o zaman SSCB'nin himayesi altýnda (SSCB askeri birlikleri o zaman Ýran'daydý) yaklaþýk 11 ay varlýðýný sürdürdü. Mahabad Cumhuriyeti'nin lideri, þimdiki Kürdistan'ýn Baþkaný Mesut Barzani'nin babasý Molla Mustafa Barzani idi. Mahabad Cumhuriyeti'nin düþmesinden sonra Mustafa Barzani, 1946 ile 1959 yýllarý arasýnda SSCB'de yaþadý. Ancak SSCB'nin yardýmý, Mustafa Barzani'nin umduðundan daha az oldu..
Kürtlerin baðýmsýzlýk ümitleri daima boþa çýktý. Orta Doðu'da kendi jeopolitik oyunlarýný oynayan büyük güçler, sýk sýk Kürtleri piyon olarak kullandýlar. Bu süreçte Kürtler zaman zaman baðýmsýzlýða yaklaþtýlar. I. Dünya Savaþýnýn bitmesinden hemen sonra en az 25 milyon Kürt -Irak, Ýran, Suriye ve Türkiye'de baský altýnda kalan azýnlýklar olarak vatansýz kaldýlar..
Þimdi ise Kürdistan’da en büyük devletsiz halkýn baðýmsýzlýk dileði tekrar canlanýyor.
Birçok Iraklý bütünüyle Kürtlerin yaþadýðý üç kuzey vilayetinin baðýmsýzlýða yakýn bir özerk statüye sahip olmasý gerektiðini kabul ediyor. Asýl farklýlýklar
Kürdistan’ý tanýmlamada ortaya çýkýyor. Kürt halký, her þeyden önce petrol zengini Kerkük þehrinde, yarým yüzyýl önce gerçekleþen etnik temizliði telafi etmek istiyorlar.
Ekonomik açýdan, Kürdistan hala Iraktaki petrol gelirlerinin %17’sini aldýðý Baðdat’a baðlýdýr. Yeni anayasayla, gelecekte geliþtirilecek olan petrol alanlarýný bölgesel hükümet idare edecek. Kürdistan Bölgesel Hükümeti kuzeydeki üç vilayetin sýnýrlarý dahilinde petrol aramak ve çýkarmak için zaten birçok yabancý petrol þirketiyle antlaþmalar yaptý.
Kürtlerin kendi baðýmsýz devletlerini kurmak istedikleri de bir sýr deðil. Nitekim, Irak'ýn bölünme olasýlýðýndan bahsedildiði zaman da, hemen üç bölge üzerinde duruluyor: Þiilerin yaþadýðý güney, Sünnilerin yaþadýðý merkez ve Kürtlerin yaþadýðý kuzey. 4.5 milyon Kürdün yaþadýðý kuzeyde bugün artýk bir özerklik mevcut. 1.5 milyon Kürt ise 27 milyonluk Irak'ýn diðer bölgelerine daðýlmýþ durumda.
Irak’ýn geleceði için en gerçekçi çözüm Irak’ýn 3 parçaya bölünmesidir. Zaten yýllardýr beraber yaþama duygularýný kaybetmiþ olan farklý etnik kökene sahip bu üç ulus, ancak bölünerek, tam baðýmsýzlýða kavuþarak ve kendi devletlerini kurarak barýþ ve huzura ulaþabilirler.
Kürdistan’ýn baðýmsýzlýðýný saðlayabilecek baþlýca zenginlik ise petroldür. Kürdistan'da bugün petrol az miktarda ülkenin doðusunda, Süleymaniye bölgesinde üretiliyor. Burada ilkel yöntemlerle çok kötü, fakat ucuz benzin üretiliyor. Normal benzin ise yurt dýþýndan alýnýyor. Irak'taki petrol rafineleri düzenli çalýþmýyor. Bu nedenle Kürdistan'a petrol Türkiye, Ýran ve hatta Birleþik Arap Emirlikleri'nden geliyor.
Kürdistan’da tek eksik olan “Kürdistan’ýn kalbi” Kerkük’tür. Kerkük kenti ile eyaleti Baðdat'taki merkezi yönetime baðlý olduðu sürece Kürdistan Kürdistan deðildir. 2007 referandumu sonrasý Kerkük Kürdistan sýnýrlarý içine dahil edildikten sonra baðýmsýz bir Kürt Devleti için bütün þartlar tamamlanmýþ olacaktýr.
Kürdistan Baþkaný Mesut Barzani ise Kerkük ve baðýmsýz Kürt devleti konusunda þöyle diyor :
“Bu konuda sadece ölüm yolumu kesebilir. Bunun dýþýnda dünyada hiçbir güç veya devlet benim Kerkük’ten vazgeçmemi saðlayamaz. Bu, kesindir ve Kerkük’ten vazgeçmemiz mümkün deðil. Ayrýca bu seçimler de, Kerkük kimliðinin ne olduðunu gösterdi. Kerkük’ün Kürt ve Kürdistani bir kent olduðunu söylediðimizde, bize kuþkuyla bakanlar, þimdi çok açýk bir þekilde bir gerçeði ve Kerkük kimliðinin ne olduðunu gördüler.
Baðýmsýz bir Kürt devletinin kurulmasý Kürtlerin hakkýdýr. Komþu ülkeler, bu hakký bir günah gibi görüyorlar. Ben bu “günahkarlýk” perdesini yýrtýp, onlara bunun bizim hakkýmýz olduðunu göstermek istiyorum. Talep etmemiþiz ancak hakkýmýzdýr.
Kim, kimin ülkesini parçalýyor, kim, neyi nereden ayýrýyor? Onlar, Kürdistan’ý sömürgeleþtirerek dört parçaya ayýrmýþlar. Biz, kendi ülkemiz olan Kürdistan’ý birleþtirmek istiyoruz. Irak, Türkiye, Ýran ve Suriye topraklarýndan birer parça koparalým demiyoruz. Ben, bu ayrýlýkçýlýk tabusunu kýrmak istiyorum ki, onlar da hakkýmýzýn ne olduðunu anlasýnlar.
Daha yumuþamak ve Kürtlere dostluk elini uzatmak Türkiye’nin çýkarýnadýr. Temennim, Türkiye’nin dostluk politikasýný seçmesi ve Kürt ve Kürdistan gerçekliðini anlamalarýný istiyorum”.
Öyle görülüyor ki, önümüzdeki süreçte, Dünya, Kürt ulusunun ve Kürdistan’ýn doðuþuna þahit olacak. Zaten, dünyadaki tek devletsiz ulus olan Kürtler bu statüyü çoktan hak ettiler bile…
NÝL DEMÝRKAZIK
ÇOCUK - DER GENEL BAÞKANI
