GÜNEY KURDISTAN VE IRAK SEÇIMLERININ ULUSLARARASI YANKILARI

Irak`ta Saddam Hüseyin rejiminin yikilmasindan 22 ay 10 gün sonra, genel, yerel ve Kürt parlamentosu seçimleri için sandık başında.
Devlet Başkanı Gazi Yaver, güvenlik kaygıları nedeniyle seçimlere katılımın düşük olacağını söyledi. Yaver, seçmenlerin bu tavrı nın boykot amacıyla değil, güvenlik kaygıları nedeniyle evlerinde kalmayı tercih etmelerinden kaynaklanacağını savundu. Ulusal Meclis, il meclisleri ve Kürtlerin bölge parlamentosu üyelerinin belirleneceği seçimlerde oy kullanma işlemleri, Türkiye saati ile 06.00'da başladı.
Irak Devlet Başkanı Gazi El Yaver, ABD ordusunun koruması altındaki Yeşil Bölge'de oluşturulan sandıkta oyunu kullanarak, sandık başına giden ilk Iraklı lar arasında yer aldı . El Yaver seçimlerin, Irak'ın özgür dünyaya katılım yolunda ilk adımı attığını söyledi.
El Yaver, "Bu sabah çok gururlu ve mutluyum. Tüm Iraklı ları kutluyor ve Irak için sandıkbaşına gitmeye çağırıyorum" dedi.
Irak'ta, ülke genelindeki 5 bin 220 merkezde oy kullanma hakkı na sahip 14 milyon kayıtlı seçmen bulunuyor. Ülke dışında yaşayan 1 milyon 200 bin Iraklı seçmen için, 14 ülkede sandık oluşturulmuştu.
Direnişçilerin seçimi kana bulama tehditlerine rağmen, Kerkük’ te bir patlama ve Bağdat havaalanı yakınlarındaki Amerikan üssü yakınlarında silah sesleri haricinde herhangi bir saldırı haberi alınmadı.
Seçimlerde, ulusal meclisin 275 üyesi, Kürtlerin bölge parlamentosundaki 111 üyesi ve 18 ildeki yerel meclislerin üyeleri belirlenecek. Iraklı seçmenler, oylarını Türkiye saati ile 16.00'ya kadar kullanabilecek.
SEÇIMLE ILGIi AYRINTILAR
IKYB lideri Talabani ve Şkan Allavi oy kullandı
Irak Kürdistan Yurtseverler Birliği (IKYB) lideri Celal Talabani, Irak'ı n kuzeyindeki Süleymaniye kentinde oyunu kullandı.
Talabani, düzenlemeler nedeniyle geç başlayan oy verme işleminde sandık başına giden ilk Iraklı lar arasında yer aldı.
Bölge güvenlik şefi Dana Ahmed Macid, sıkı güvenlik önlemlerinin alındığı Süleymaniye’ de oy verme işleminin sakin geçtiğini ve seçimlere yüzde 90' lık bir katılım beklendiğini söyledi.
Başkan Iyad Allavi, Yeşil Bölge'de oyunu kullanırken seçim görevlileriyle bir süre sohbet etti.
Şii lider Abdülaziz el Hekim de seçimlerin iyi geçmesi temennisinde bulunarak, "Bugünkü seçim çok önemli" dedi.
Seçimlerde, ulusal meclisin 275 üyesi, Kürtlerin bölge parlamentosundaki 111 üyesi ve 18 ildeki yerel meclislerin üyeleri belirlenecek.
SEÇIMLERI MEŞRUYETI
Irak`ta Saddam Hüseyin rejiminin yikilmasindan 22 ay 10 gün sonra, genel, yerel ve Kürt parlamentosu seçimleri için sandık başında. Irak'ta 14 milyon, Irak dışındaki 14 ülkede 1.2 milyon Iraklı seçmenin katılım oranı , seçimlerin meşruiyetine dair çok şey söyleyecek.
5 bin 220 seçim merkezinin her birinde 500'er seçmenin oy kullanması planlanıyor. 140 bin seçim görevlisi, sandıkları kuracak. 25 bin gözlemcinin sadece 128'i yabancı örgütlerin temsilcileri.
Kanada-Avustralya üretimi taklit edilemez 60 milyon oy pusulası ile 90 bin sandık kullanılacak. Ulusal meclis için pembe, vilayet meclisleri için mavi, Kürt parlamentosu için turkuaz renkte oy pusulaları atılacak.
Seçimlerle öncelikle kalıcı anayasayı hazırlayacak ulusal kurucu meclisin 275 üyesi belirlenecek. Meclis için 75 parti, dokuz ittifak ve 27 bağımsızliste, yani toplam 111 liste yarışıyor. Meclis üyeliği için yarışan aday sayısı , 7 bin 700'ü buluyor. 18 vilayette düzenlenecek yerel meclisler için de 10 bin 800 aday yarışıyor.
Kürt parlamentosunun 111 sandalyesi için de 463 aday var. Kürt bölgesi milletvekili adaylar listesinde, Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) lideri Mesud Barzani'nin adı geçmezken Kürdistan Yurtsever Birliği (KYB) lideri Celal Talabani ilk sirada. Barzani'nin daha sonra Kürt Parlamentosu tarafından Kürt federasyonu Başkanı olarak ilan edileceği öne sürüldü.
Meclis üyeleri seçilecek
Irak'ta bugün oy verenler, 275 kişilik bir geçici meclis seçecek.
Bu meclis sadece bir yıl süreyle görev yapacak. iki görevi, bir cumhurbaşkanıyla iki yardımcı seçmek.
Onlar da bir hükümeti atayacaklar. Meclisin ikinci ve daha önemli göreviyse, Ağustos ayına kadar bir anayasa taslağı hazırlamak.
Bu taslak eğer herşey yolunda giderse ekim ortaları da referanduma sunulacak.
Geçici anayasa gereği, Irak' ı oluşturan 18 eyaletten üçü veto ederse, anayasa kabul edilmemiş sayılacak.
Sünnilerin de üç eyaletten fazlaında oy çoğunluğu olduğuna göre, hem de ülkenin iç savaşa sürüklenmemesi için, anayasa pazarlıklarına bir şekilde dahil edilmeleri gerekiyor.
Anayasa pazarlıkları ve iktidar konusunda dile getirilen endişelerden biri de, Iran' daki gibi teokratik bir rejimin gündeme gelip gelmeyeceği.
Ülke nüfusunun yüzde 60'şı oluşturan Şiilerin, iktidarı ele geçirmelerine kesin gözüyle bakı yor.
Annan ve Allavi’den seçim çağrı
Diğer yandan uluslararaı toplumun dikkatleri de Irak’a çevrilmiş durumda.
Irak halkı da seçimlere katılmaya çağrı yapan BM Genel Sekreteri Kofi Annan, Iraklılar’ı 30 Ocak seçimlerini daha iyi bir gelecek için önemli bir şans olarak değerlendirmesi gerektiğini söyledi.
Annan, ayrıca seçimleri engellemeye yönelik ve demokratik sürece zarar vermeyi amaçlayan tüm şiddet girişimlerini kınadı.
Irak’ın geçici Başkanı lyad Allavi de Irak halkına seçimlere katılması çağrısında bulundu. Irak’ta yada Irak dışında yaşayan Sünni, Şii, Kürt ya da Hristiyan tüm Irak vatandaşların oyları kullanmak zorunda oldukları ifade eden Allavi, bunun ülkenin geleceği açından önemli olduğunu belirtti.
Bu arada yurtdışında yaşayan Iraklılar oyları kullanmaya devam ediyor. Iraklılar’ı oy kullandığı 14 ülke Türkiye, Avustralya, ingiltere, Kanada, Danimarka, Fransa, Almanya, Iran, Ürdün, Hollanda, lsveç, Suriye, Birleşik Arap Emirlikleri ve Amerika Birleşik Devletleri.
Kürtler Devlet Başkanına Talip
Irak’ta bugün düzenlenecek seçimlerde, Irak Ulusal Meclisi’nde önemli sayıda sandalye elde etmeyi hedefleyen Kürtler , Devletbaşkani yada Başbakanlığa oynuyor.
ABD’de yapılan bir araştırma ise, Irak’taki Sünnilerin yüzde 76’sının seçimlerde sandık başına gitmeyeceğini ortaya koydu.
Kürdistan Demokratik Partisi yetkililerinden Safin Dizayi, “Eğer tam bir Irak vatandaşı sayılacaksak, Devletbaşkani yada Başbakanlık gibi üst düzey bir görevi almamız doğal” dedi.
Dizayi, KDP Genel Başkanı Mesud Barzani’nin diğer Kürt lider Celal Talabani’nin,başkan veya devlet başkanı olmasına destek verdiğini belirtti.
Gözlemciler ise, Talabani’nin 275 sandalyeli meclisin belirleyeceği ve daha çok simgesel bir önemi bulunan Devletbaşkanına getirilebileceğini belirtiyor. Irak geçici hükümetinde, Başbakanı bir Arap, Devletbaşkanı da Sünni bir Arap üstlenmişti.
Irak'ı Etnik Haritası
Irak’ta yüzyıllardır farkı etnik ve dini gruplar yaşıyor. Farkı etnik gruplardan Araplar, Kürtler, Türkmenler ve Asuriler’den oluşan Irak nüfusunun dini yapısında ise Sünniler ve Şiiler ve Kürdler öne çıkıyor. Ülkede azınlıkta da olsa Hristiyanlar da yaşıyor…
Irak'ta farkı etnik ve dini grupları oluşturduğu 24.5 milyonluk bir nüfus yaşadığı tahmin ediliyor. Bundan sonraki süreçte Irak’ı geleceğini belirleyici bir etken olacağı görülen etnik ve dini gruplar arasındaki kutuplaşmalar ise Irak savaşı dan sonra iyice gün ışığınaçıktı.
Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesiyle gücünü kaybeden Sünniler’in yerine bundan sonra Şiiler’in ön plana çıkmayı bekleniyor. Diğer yandan özerkliğini genişletmek isteyen kuzeydeki Kürtler de özerklik alanı genişletme peşinde. Amerikan yönetimi ise Irak’ı demokratikleşmesi açından 30 Ocak seçimlerine güven duymak istiyor. Farkı etnik grupları oluşturduğu Irak’ı bunu başarıp başaramayacağı zaman gösterecek.
Şiiler
Daha çok Araplar’ı dahil olduğu Şii ler, Irak nüfusunun yüzde 60 ila 65’ini oluşturuyor. Ancak Şiiler, nüfusun büyük bir bölümünü oluşturmalarına karşı Irak’ı yakın tarihinde politik açısından güçlü olamadılar. Sünni bir Arap olan Saddam Hüseyin döneminde baskı altında tutulan Şii grup, Amerikan işgalinden sonra güç kazanmaya başladılar ve 30 Ocak seçimlerinden sonra daha etkin olmaları bekleniyor.
Diğer yandan, Irak’ta Şiiler’in başarı kazanması Şiilerinin yakınlaşmasınıda endişe ediliyor. Nitekim, 1982’de kurulan Irak’ı en etkin Şii hareketi Irak lslami Devrim Konseyi, Islam Cumhuriyeti tarafından desteklenmişti.
Sünniler
Saddam Hüseyin devrilinceye dek ülke yönetimini elinde tutan Sünniler ise Irak nüfusunun yaklaşı yüzde 20’sini oluşturuyor. Sünniler’in gücü Irak’ta 1920 yılı da lngiliz mandasına girdiği döneme kadar uzanıyor. Irak’ta 1968 yılında Sosyalist Baath Partisi döneminden sonra gelen Saddam rejiminin desteğiyle yönetimde Sünniler’in etkinliği daha dahada arttı ve özellikle ülkenin kuzeybatsında iyice güç kazandılar. Saddam’ ı devrilmesinden sonra Amerikan işgalinden bu yana Irak’taki Sünniler’in en büyük politik gücü ise Irak lslami Partisi. Bundan sonraki dönemde eski güçlerini kazanmaları zor görünen Sünniler, seçimlerin ertelenmesini istiyor. Radikal Sünniler ise seçimlere boykot edeceklerini açıklamışlardı.
Kürtler
Irak’ta bir başına dikkat çeken grup ise Kürtler. Hint – Avrupa soyundan gelen Kürtler, Irak’ı kuzeyinde çoğunluktalar. 19. yüzyıldan bu yana bağımsızlı hayali kuran Kürtler de Saddam rejimi döneminde baskı altında tutuldular. Çoğu Sünni olan Kürtler’in Irak nüfusunun dörtte birini oluşturduğu tahmin ediliyor. iki büyük partisi işbirliği kararı alan Kürtler, özerk bir Kürt bölgesini genişletmeyi hedefliyor. Kürtler ayrıca seçimler de kendi parlamentaları seçecekler.
Türkmenler
Irak nüfusunun yüzde 2’sini oluşturdugu öne sürülen Türkmenler seçimlere bölünmüş olarak giriyorlar. Türkmenlerin az bir kesimi Irak Türkmen cephesi ile hareket ederken büyük bir çogunlugu Kürd ve Şii partileri ile birlikte hareket etmektedirlar. Geçmiste hiç bir kaynak ve belge göstermeden 3-4 milyon civarinda Türkmenin Kurdistan ve Irak`ta yaşadıgını belirten Türkmen Cephesi seçimlerin yaklasması ve seçimlerde büyük oranda Türkmen nüfusunun belirneceginden dolayi yalan ve gerçeklere dayanmayan kampanyalar başlattılar. Bölgenin demografik yapısını değiştirilmek istendiğini gerekce gösteren Türkmen Cephesi Kerkük’ün çoğulcu yapısını değiştirilmesinden endişe ettigini belirtiyorlar. Bu tür propagandalarla yetinmeyen Irak Türkmen Cephesinin Türkiye temsilcisi Muratli Ankara’ın temsilicisi Kuzey, Güney-bati ve doğu Kurdistan Kürdlerinin Kerkuk`e yerleştirildigini ve yine bu Kürdlerin Türkiye ve Fransa hariç diğer Avrupa ülkelerinde oy kullandiğini belirterek ABD’den destek beklediklerini ifade ediyor.
Hristiyanlar
Irak topraklarında birinci yüzyıldan bugüne dek yaşayan bir başına grup ise Hristiyanlar. Müslümanlar 7. yüzyılda bölgeyi ele geçirmeden önce Hristiyanlar bu bölgede güç sahibiydiler. Ancak bugün Irak’ta sadece yüzde 3 civarı da Hristiyan yaşadığı tahmin ediliyor. Çoğu Keldani-Asuri kilisesine başı . Ayrıca Suriye Ortodoksları ve Protestanları da ülkede bulunuyor. Ancak birçok Hristiyan'ı aşırı korkusuyla Irak'tan kaçtığı belirtiliyor.
Carter: Amerika devreden çıkmaz
Sünni grupları çoğunun seçim boykotu yaptığı düşünüldüğünde, Irak'ı seçimden sonra Sünni şii gerginliğinin beklediği yorumları ile dile getiriliyor.
Cevabı aranan sorulardan biri de, Amerika'ı n ülkeden ne zaman çıkacağı
Birleşmiş Milletler kararlarına göre, ülkedeki yabancı askerlerin görevi, Aralık ayı sonunda, yani yeni Anayasa yapıp, yeni hükümet göreve başladığın da bitecek.
Amerika Birleşik Devletleri'nin ise buna pek yanaşmayacağı görüşleri dile getiriliyor.
Eski Amerika başkanlarından Jimmy Carter, Bush yönetiminin buna gönülsüz olacağı kanısında:
''Dünyanın geri kalayla, "Irak ile iyi ilişkiler" denen şeyi paylaşmaya hazırmıydı Amerika Birleşik Devletleri'nden bu konuda tek bir işaret görmedim.
Örneğin, Irak petrolü üzerindeki etkisini Fransa ve Rusya ile paylaşma konusunda.
Amerika'nın, seçimlerin galibi olacak şiilere, büyük etkisi altın dalar, Irak'ı iç ve dış politikasını belirleme zamanı vereceğini de sanmıyorum."
Seçim senaryoları
Irak seçimlerinde başarın ölçütü oy kullanan sayısından ziyade, kimlerin oy kullandığı olacak.
Eğer ülkenin Sünni Arap azımlığı büyük ölçüde oy vermeye gitmezse bu seçimin meşruiyetini gölgeleyebilir.
En kötümser senaryo, meşruiyeti olmayan bir seçimin ülkeyi iç savaş ve bölünmeye sürüklemesi.
Ancak birçok yorumcu Irak politikasının Sünni-şii bölünmesinden ibaret olmadığını belirtiyor.
Sünnileri tek bakani sokmaz, aynı tepkileri vermelerini beklemek zor. şiiler bile, daha hiyerarşik bir yapıları olmasına karşı , çoğu zaman gözden kaçırılan farklılıklar sergiliyor.
Herşeyden önce dinci Şii-laik ayrımı var. ıkinci bir ayrımında, Necef ve Kerbela gibi kutsal kentlerde en çok öne çıkan, geleneğine bağlı olanlar , kır ve kentlerin yoksul kesimlerinden Şiiler var. Bu ikincilerin en bilinen örneği, Amerikalı larla uzun süre mücadele edip, şuanda çok çatışmayı bırakmış görünen Mukteda es Sadr ve çevresi...
Farkı Şii kesimleri Birleşik Irak lttifakı 'ın Büyük Ayetullah Ali Sistani tarafı dan desteklendiği söyleniyor; bu yüzden geleneğine başı Şiilerin bunlara oy vereceği düşünülebilir.
Ancak Arap geleneğine başı kesim, eğimli Irak lslam Devrimi Yüksek Konseyi ve lslami Dava partilerinin baskı olduğu bu ittifaka oy vermekte gönülsüz olabilir. Hatta bu kesim siyasi süreç veya Amerikan işgalinin yarattığı düşkırıkları nedeniyle oy bile kullanmayabilir.
Bunlara karşı en çok oyu Birleşik Irak lttifakı' n almayı bekleniyor.
Orta Şiiler ise geçici başkan lyad Allavi'yi gerek Şii kesimdeki dinciliğe gerekse Sünni isyana karşı yegane alternatif olarak görebilir.
şehirli ve laik bir kökenden gelen Allavi, uzun yıllar sürgünde yaşamış olmasına karşı , sert bir lider imajı yaratmayı başardı ; bu yüzden de terörü ancak onun yenilgiye uğratabileceğini düşünebilirler. Ancak bu durum kendisine çok sayı da düşman da kazandıracaktır.
Sünnilerin Tavri Seçim Sünniler için ciddi bir sorun. Nüfusun yüzde atmışını oluşturan Şiiler için bu güçlerini ortaya koymak için bir fırsat. Yüzde yirmiyi oluşturan Sünni Araplar içinse seçim, Irak'taki egemenliklerinin sona erişinin mühürlenmesi demek.
Sünni olan Müslüman Dinadamları Birliği, Amerikan işgali altı da seçimin anlamız olduğu gerekçesiyle, boykot çağrı yapıyor. Bu grup, Kürt bölgelerinde yaşayanlara ise oy kullanma çağrısında bulunuyor; neden ise Arapları Kürtler tarafı dan yutulmasını önlemek.
Önde gelen diğer bir Sünni grup olan, Irak lslam Partisi ise aday listesi yayıladı ; ancak şu anda güvenlik kaygı ları gerekçesiyle boykot çağrısı yapıyor.
Sünniler arasında, Şiilerden de güçlü bir laik gelenek var.
Baş yorumcular, ülkenin geleceğinde dinin rolü tartışmasının, Şii-Sünni ayrı mı dan daha önemli bir ayrım çizgisi oluduğunu ileri sürüyor.
Bir çok orta sınıf Sünni, Şii orta sınıfla ortaklıların hangi kesimden olursa olsun dinadamlarıyla ortaklılarından daha güçlü olduğunu düşünebilir. Bu da onları laik Şii adaylara oy vermeye itebilir.
Bu çerçevede sorulan, isyancıları seçim sürecini doğrudan hedef aldıkları bir ortamda, oy vermenin ne kadar güvenli olacağı .
Amerikan ve Irak güçleri son derece iki güvenlik önlemleri ilan etmiş durumda. Dahası isyancıları altıbin seçim sandığın tümünü hedef alması mümkün görünmüyor. Ama tabi tüm bir nüfusun gözünü korkutmak için bir kaç kişiyi öldürmenin yeterli olabileceği de gözardı edilmemeli.
Yanıtı en çok merak edilen soru, Sünni kesimin seçime meşruiyet kazandı racak oranda oy kullanıp kullanmayacağı .
Dahası adayları bir çoğunun suikast korkusuyla kimliklerini gizlemiş olmasının sonuca nasıl bir etkisi olacağı da bilinmiyor.
Amerikan güçlerinin tutumu, örneğin seçim sandıkların etrafı da görünüp görünmemesinin, olası etkileri de belirsiz.
Ufuktaki bir sorun Sünnilerin yeni mecliste temsil edilmeleri. Baş Sünniler seçimi boykot ediyor, diğerleri bulundukları bölgedeki şiddet yüzünden oy kullanmaya korkuyor.
Lübnan'da yayimlanan Annahar gazetesi ise 'Irak'ta tarih tekerrür ediyor, ancak bu kez roller farkli' manşetli haberinde Irak'ta 1924'teki durumun aksine Siilerin seçimleri destekledigini, Sünnilerin ise sandiga gitmeye sicak bakmadiklarini vurguladi.
Şiiler ve Kürtler ise seçim sürecine çokluğu ile katılıyor.