Xalit Bey hakında bir değerlendirme ve bir belge(10)

 Belgelerle  Şêx Said  Hareketi, Kemalistler ve Bolşeviklerin Suç Ortaklığı(10) Xalid Bey Hakkında....Xalid Bey Istanbul’da aşiret medreselerinde eĝitimini tamamladı. O eĝitimini tamamladıktan sonra Kürd aşiretlerinin komutanlıĝına atandı ki bunlardan dört tugay kendi aşireti olan Cıbranlılardan oluşturulmuştu.Xalid Bey başından itibaren tüm gücü ve imkânlarıyla kendisini Kürd tarihi, dini ve sanatına ilişkin araştırmalara vererek çok yüksek bir mertebeye ulaştı.. Şimdi ise o Kürdlerin en kabiliyetli okumuş insanıdır.Xalid Bey askeri alanda da çok bilgili ve işinin erbabıdır. Bundan dolayi taraftarları çoktur ve Kürdler arasında kendisine karşı büyük bir saygı var. Xalid Bey’in Kürd adet, gelenek ve göreneklerine ve Kürdlerin yaşamanına ilişkin yürütüĝü araştırmalar, onu Kürd toplumunun ilerlemesi için imanla ve saĝlam bir inançla çabalar içine soktu. Xalid Cıbranlı amacınıda hiç kimseden gizlemiyor ve herkese de açık açık söylüyor. Türk hareketine hiç katılmadı ve ayrı hareket etti. Özgür bir şekilde sosyal ve toplumsal faaliyetlere kendini vermek istediĝinden dolayi bir çok defa işinden ayrılma isteminden bulundu. Fakat şindiye kadar bu amacına ulaşmadı. Çünkü Xalid Bey’in siyasal faaliyetleri Türk devletinin gönlüne göre deĝildi. Onlar, Xalid Beyin uzaklaşmaması için ve onu denetlemek için askeri kurum ve kuruluşlar içinde tutmaya çalışıyorlardı.. Deniliyor ki Mustafa Kemal Erzurum’a yaptıĝı bu son gezide Xalid Beyi ziyaret etmiş ve kendisine işinden ayrılmamasını ve bunu düşünmemesini istemiştir. Xalid Bey bu son dönemlerde bazı faaliyetler örgütledi.. Bu yılın ocak ayinin başında tutuklandı, Bitlis Askeri mahkemesine verildi ve belli olmayan bir süre için hapistedir. Xalid beyi Bitlis’e götürmek istiyorlardı.. Fakat, Xalid Bey’in taraftarlarının yoĝun olduĝu yol ve bölgelerden götürmekten korkuyorlardı. Xalid Beyin taraftarlarının yarattıkları tehlikeden kutulmak için, çatışmaların yaşamaması için mecburen onu Sarı Kamış ve Eleşgirt üzeri götürdüler..Tüm bunlara raĝmen eĝer kış olmamış olsaydı Xalid Bey’in tutuklamasının Kürdlerin saflarında yaratıĝı rahatsızlık ve hiddet tam bir ayaklanmaya neden oldurdu..Çev: Aris Arda[email protected]Güney Kürdistanlı deĝerli araştırmacılarından Dr. Afrasyaw’ın Cibranli Xalid beyin hakkındaki araştırmasınıda Newroz Com okucularına sunmak istiyorum.. Her ne kadar bu yazıda yanlış bilgiler olsada Xalid Cibrî hakkında yazılanları Kürd kamuoyuna mal etmek gerekir.. Doĝru ve yanlışların ayrıştırılması ancak yazılanların hepsi gün ışıĝına çıktıktan sonra dahada kolaylaşır.. Daha sonra bu belgeler hakkında yapacaĝım deĝerlendirmelerde karışıklıklara ilişkin düşüncelerimi yazacaĝımAris ArdaXalid Bey ilk önce Hamidiye alaylarının bir bölümün başındaydı. Daha sonra Hamidiye Alaylarının 4. Askeri bölümün komutanlıĝına atanıyor. Xalid Bey Hamidiye Alayları içinde diĝer Kürd subaylarıyla beraber( özellikle Erzurum ve Sivas kongelerinden sonra Kemalistler Kürdler için hiç bir şey yapmıyorlar ve verdikleri sözlerde yalan çıktıktan sonra) Kürd aşiret reisleriyle ve Kürd şahsiyetleriyle baĝımsız Kürdistan için devrimi örgütlemek amacıyla ilişkiler geliştiriyorlar. Aralık 1920‘de Erzurum’da „ Kürdistan Istiklal Cemiyeti“ yada „Kürdistan Baĝımsızlık Komitesi“ oluşturuldu ve Xalid Bey Komiteye Başkan olarak seçildi. Komitee tüm Kürdistan çapında geniş bir örgütlenme faaliyeti içine girdi. Kürd toplumunun tüm sınıf ve katmanlarından öĝrencilerden subaylara, askerlerden aşiret ve kabile reislerine kadar herkes Komitee’nin saflarına katıldılar.Xalid Bey 1920‘nin yaz aylarında Istanbul’daki Kürd Cemiyetinden Şêx Ebeydullah Nehrî’nin oĝlu Şêx Qadir Abdurehman Hekkari ilişkiye geçiyor. Onların vasıtasıyla da Türkiye Parlamentosunun Bitlis temsilcisi Yusuf Ziya ve daha başkalarıyla ilişkiye geçiyor. Kürdistan’ın baĝımsızlıĝı için ortak bir plan hazırlıyorlar ve Milliyetler Cemiyetinden baĝımsız Kürdistan talebinden bulunmak amacıyla imza topluyorlar. Bu taleplerini Kürd Mustafa Paşa ve Şerif Paşa aracılıĝıyla Milletler Cemiyetine ulaştırıyorlar.Sonra Kemal (Atatürk) Xalid Beyi ordunun yüksek komitesinin başkanlıĝına getirerek bu makam vasıtasıyla yolundan saptırmaya veya daha iyi gözetim altına almaya ve kontrol altında tutarak gerektiĝi zaman tutuklayabilmek için... Xalid Bey ise faaliyetlerini kamufle etmek amacıyla bu görevi kabul ediyor ve Türklerin eline bahane vermek istemiyor. Daha fazla zaman aradan geçmeden mücadele arkadaşı olan Yusuf Ziya Kürdistan baĝımsızlıĝı için yürütüĝü faaliyetlerden dolayi Türkiye Parlementosundan uzaklaştırılıyor. Xalid Beyin başkanı olduĝu Erzurum Kürd Komitesi 1922 yılında Kürdistan’ın baĝımsızlıĝı için Sovyetler Birlıĝini destekleme kararı alıyor. Kürd Komitesi daha önce Sovyetlerden yardım talebinden bulunmuş ve sonradan mektuplar göndermişti.. Sovyet Kürd uzmanları Sovyetlerin Kürdlerin istemelerine karşı tutumunu izah ederken siyasi koşullardan, Sovyetlerin iç durumu ve uluslararası durumu sebep göstererek Sovyetlerin Kürdlerin istemlerini yerine getirmemesine açıklama getirmeye çalışıyorlar ve Sovyetleri temize çıkarmaya çalışıyorlar. Sovyet belgelerinde Xalid Beye ve arkadaşlarına çok sözler verilmiştir. Daha önceleride Kamil Bedirxan’a aynı sözler verilmişti ki kendisi 9 yıl boyunca Sovyetler Birliĝinde onların yalan ve sahtekarını bekledi. Sonuç olarak Kemal’in istemi üzerine Sovyetlerden çıkartıldı. Sovyetlerin baskısı altında ve Sovyetlerden destek görmek amacıyla Istanbul ve Erzurum Kürd Komiteleri birleşti..Büyük Hasanan aşiretin reisi olan Xalid Bey 20 aralık 1924 tarihinde Türk askeri güçleri tarafından karargahında tutuklandı.. Başka bir yurtsever Kürd şahsiyetiyle beraber Bitlis’e gönderilir. Fazla zaman aradan geçmeden serbest bırakılıyor.. Xalid Bey Sovyetlerin suçlu siyasetini kavradıktan sonra Şêx Said Piranlı ile birlikte başka bir Kürd devriminin çabası içine girer.Şêx Said devriminin yenilgesinden sonra bir grup yoldaşı ve bin kişilik silahlı güçle Simko ile ilişki kurmak için Doĝu Kürdistan’ın yoluna koyulur. Fakat Türklerin istemi üzerine Mako bölgesinde Fars devleti Xalid Beyin guçlerine karşı saldırıya geçiyor. Xalid Beyin oĝlu Şemsedin , Şêx Said’in oĝlu Ebasedin ve bir grup arkadaşları şehid düşüyorlar.. Xalid Bey ve Şêx Said 1924 baharında devrimi başlatmak için Kuzey Kürdistana dönüyorlar.. Fakat Şêx iki arkadaşıyla birlikte Şirwan köyünde Türklerin pususuna düşüyorlar ve 31 temmuz 1924 yılında Diyarbekirde idam ediliyor.Xalid Bey Bolşeviklere büyük umutlar baĝlamış bir insandı. Uzun bir süre onlarla ilişki halinda oldu.. Şêx Said devrimin yenilgesinden sonra Sovyetlere karşı güveni kalmadıĝından dolayi Sovyetlere sıĝınmıyor. Sovyetlerde Xalid Beyi ölümden kurtarmak için çaba içine girmediler, Türklerden Xalid Beyi hapiste tutma veya af etme talebinden bulunmadılar...Çev: Aris Arda