Prens Şachovski’nin kaleminden Kürd- Ermeni ilişkileri(23)

    Rusya ve İngiltere’nin Ortadoğu siyasetinde Kürdistan’ın rolu ve Kürdistandaki olaylar..Birinci Dünya savaşı sırasında Kürd ve Rusya ilişkileri:Rusya’nın Kürdler arasında prestiji çok yüksektir. Kürdler arasında yaygın bir kanıya göre Türkler hiç bir zaman Rusya’ya karşı başarılı olmazlar... Ruslar, Doğuya hakim olacaklar diye...Kürdler her zaman bizim Türklerle olan savaşlarımızda Rusya’ya yardım ettiler.Kürdlerin Kısa Tarihi:Êzdanşêr’in 1853 tarihinde yenilgesinden, Hüseyin ve Osman Paşa 1878’de Bedirxan’ın çocukları sayesinden Türklerle anlaşmalarından ve bölgenin tehlikeden kurtarılmasından sonra, Bedirxan Paşa’nın oğlu Kamil Bey Bitlis’te ayaklandı.. Ayrıca, Rusya’nın yardımıyla 1880’deki Şêx Ebeydullah’ın ayaklanması bastırıldı. Bu ayaklanma çok büyük bir ayaklanmaydı... Bu ayaklanma Fars Azerbaycan’a yayılmış ve Urmiye’yi hakimiyeti altına almıştı. Bu ayaklanma Rusya’nın eleştirilerine ve düşmanlığına hedef oldu. Bedirxan’ın oğulları Şêx Ebeydullahı İstanbul’a getiriyorlar, oradanda Mekke’ye ve ölene kadar orada kalıyor.. Şimdi Şêx Ebeydullah’ın oğlu, yanı Şêx Abdulqadir senatördır... Şêx Abdulqadir’ın çocukları da ünlü ve iktidar sahibidirler. 1913 yılında Bedirxan Paşa’nın oğullarından Hüseyin Paşa, Hasan bey ve Kamil Bey 18 Nisan’da Kamil Bey’in önderliğinde Kürdistan’ın tamamını kurtarmak amacıyla ayaklandılar. Fakat Türkler gelişmelerden haberdar oluyor ve 7 mayis günü Kamil Beyi tutuklayıp İstanbul’a gönderiyorlar. Böylelikle bu ayaklanmayı bastırıyorlar. Fakat, Ruslar onu yolda kurtarıyor ve Tiflis’e gönderiyorlar... Botan Emiri Bedirxan Rusya’dan yardım istiyor ve Kürdistan’ın Rusya’nın himayesi altında olmasına hazır olduğunu bildiriyor. Ayrıca Kamil Bey’in akrabası Êzdanşêr’de Rusyadan yardım talep etmişti.. Savaş başladığı zaman Türkler tarafından tutuklanarak Şam’a gönderildim. Şam Kürdleri bana kaçmamı önerdiler.. Onlar Rusya ile Kürdler arasında arabulucu yapmak için beni Diyarbakır’daki kendi Kürdlerinin yanına göndermek istiyorlardı.. Şam Kürdleri sabırsız bir şekilde Rus ordusunun ilerleyişini bekliyor ve silaha sarılmak istiyorlardı.. Kürdler’in üzerinde etki yapan faktörler Bedirxan Paşa’nın oğlu ve amcası oğlunun Rus ordusu içinde olmalarıydı.. Ben bunu Şam Kürdlerinden duydum.. Bütün Konsolos temsilciliklerimiz, ordumuzun basın kadroları( Erzurum ve Van’da) Kürdlerin Rusya’ya karşı düşmanlık yaptıklarına dair raporlar yazmışlar. Buna inanmamak lazım. Eğer savaş başlarsa, onlar müslüman Türklerle beraber Hıristiyan Rusya’ya karşı savaşırlar diye...... Birinci dünya savaşının neyi göstediğini unutmamak lazımdır....Savaş başlar başlamaz, Resul Bey, Şemsedinov, kardeşi Hamid bey ( Eyub Paşa’nın oğulları) Kara Kilise bölgesinde Hamidiye alaylarıylarıyla bizim ordumuzun saflarına katıldılar. Diyadin bölgesinin ünlü önderlerinden Muhamed Bey bize teslim oldu.. Adamanlı Kürdlerin reisi Ali Bey bize teslim olmaya hazır olduğunu bildirdi... Van gölünün batı yakasında, Patnos’ta yaşıyan ve büyük bir güce sahip olan Haydaran aşiret reisi Kör Hüseyin Paşa bizim yakınlaşmamızı bekliyordu.. Kafkasya Askeri Komutanlığımız beni Sizov kod ismiyle Kürdleri safımıza çekmek için onların içinde çalışma için görevlendirmişti.. Bende Berdirxan Paşa’nın oğlu Kamil Bey’in yardımıyla onların içinde çok iyi çalışmalar yaptım. O zaman Prens Warenstsov Daşkov Kafkas yöneticisiydi.... Var olan durum tersine döndü.. Prens Warenstsov Daşkov hastalandı ve eşi olan Prenses pratikte Kafkas yönetimini ele aldı.. Petersburg’un izniyle tüm savunma güçlerini Ermenilerden seçti. Diğer yandan bütün askeri ve siyasi üst yöneticiler Kürdlere karşı kışkırtıcılığa başladılar... Ermeni savunma güçleri müslüman Kürdlerin mallarına ve servetlerine el koydular ve Kürdlere zulüm etmeye başladılar.. Ermeni savunma güçleri Beyazid bölgesinde bütün Kürd köylerini harebeye çevirip ve yıktılar.. Bölge halkı sanıyor ki Ruslar gelmiş temsilcilerini yanlarına gönderiyorlar.. Fakat, anlaşılıyor ki gelenler Ermeniler.. Ermeniler temsilcilerini öldürüyor, sonra köylerini işgal ediyor ve köy halkının tümünü katliamdan geçiriyorlar... Onların gözleri önünde kadınlarına karşı aşağılayıcı davranıyorlar.. Bundan sonra Tiflis’e dönen Rus Komutan Ermenilerin görünmemiş pratiklerine karşı durma yada engelleme yerine oradaki Kürdleri avlamaya başlıyorlar.. Resul Bey ve Halid Bey Hamidiye Birlikleriyle birlikte kendileri Rusya ordusunun saflarına katılmışlardı, zindana atılıyorlar. Muhamed Bey’in mal ve servetini talan ediyorlar, eşlerini aşağılıyorlar.. Ali Beyi ve diğer Kürd Beylerini Rusya ordusunun bayramına davet ediyorlar ve oradan namertçe Sibirya’ya sürüyorlar.. Ordumuz geri çekildiği zaman, Ermeniler bu durumu vesile bilerek sağ kalan müslümanları öldürüyorlardı.. Kürdleri esir almıyorlardı ve hemen orada öldürüyorlardı. Bundan dolayı Kürdler teslim olmak istemiyorlardı.. Ermeniler yalnızca Kürdleri bizden uzaklaştırmadılar, öyle yaptılar ki Kürdler bize karşı rahmetsizce savaşma ortamına soktular.. Çünkü Kürdler biliyorlardı karşılarında acımasızlık var, çaresizlik içinde mallarını ve çocuklarını savunuyorlardı.. Kürdlerin bu korkusuz direnişi ve umutsuzluğu 1915 yılının sonu ve 1916 yılının başındaki harekatımızı çok zora soktu.. Öyle olduk ki askeri istihbarat toplayamiyorduk.. Fakat tuhaf olan şey Kürdler Ruslara düşmanlık yapmıyordu. Onlar durumu anlamışlardı, bu işlerin Ermenilere ait olduğunu biliyorlardı..Muş bölgesinin büyük ve ünlü önderi Musa Bey Bitlis’te bizim birliklerimize karşı çok sert ve şiddetli bir savunma yapmıştı.. Bizim birliklerimizin komutanı Musa Bey’den teslim olmasını istiyor... Musa Bey bizim komutana Ruslara saygımız var diye yazıyor. Fakat size nasıl güvenebiliriz ve mal ve can güvenliğimize inanabiliriz? Biz öyle sanıyorduk ki Rusya büyük bir devlettır, iktidarı ve kanunu herkesi kapsıyor.. Fakat, şimdi görüyoruz ki Ermeniler Rusya’ya emir veriyorlar..Ermenilerin Kürdlere karşı yaptıkları vahşetlere rağmen, Kürdler bize karşı şavaşa katılmıyorlardı.. Ben Kamil Bedirxan Bey aracılığıyla Kürd önderleriyle ilişkiye geçtim.. Bizim Askeri Güçlerin Komutanlığı tarafından bana Ermenilerin içinde olmadığı bir Rus ordusunun Kürdistan’a gönderileceği konusunda güvence verildi.. Bunun ardından 1917 yılında bizim yol göstericiliğimizde Botan Kürdlerinin ayaklanması başladı. Bu ayaklanma Türklere büyük zarar verdi, özellikle Türk askerinin geliş gidişlerine.... Ayaklanma Botan’da 1916 yılında baş göstermişti.. Dersim Kürdleri de bizim ordumuza büyük yardımlar ettiler... Fakat, Ermenilerin dolayı bizi Dersim’e bırakmadılar.. Biz nereye gittiksek şu sözleri duyuyorduk:Devam edecek..Çev: Aris Arda