Mehemed Mela Qadir KDP’nin eski kuşak kadrolarından biridir. Yıllar boyunca KDP merkez ve politbüro üyeliğini yaptı. Ayrıca Kürdistan hükümetinde bakanlık dönemi de var. Son yapılan KDP’nin 13.Kongesinde yönetime seçilmedi. Mehemed Mela Qadir, düşündüğünü söyleyen ve dobra bir kişilik olarak biliniyor. O Güney Kürdistan’ın son gelişmelerine dair Ruber ile konuştu. Bu mülakatı çevirerek okuyucularımıza sunuyoruz.
Saygılarımla
Aso Zagrosi
Ruber: Aktüel olarak Kürdistan'da meydana olaylar, genel olarak nereden kaynaklanıyor?
Mehemed Mela Qadir: Bu olaylar bölgede ve Irak'ta var olan siyasal krizin sunuçlarıdır. Biz de bölgenin ve Irak'ın bir parçasıyız. Bizde de küçük bir bölgede meydana geldi. Kürdistan'da fazla partinin varlığı bir sebeptir. O partilerden bazıları eski ve tarihsel olarak kuruldular. Bazıları çeşitli olaylar neticesiden oluştular ve doğal değiller. Belki de birilerine bağlılar. Bu partilerin dışında bazı şahsiyetler var ki, ne yazık ki dış güçlerle ilişkileri var ve kendi çıkarları için çalışıyorlar. Bunlarda doğal değil ve kötü etkileri var. Bizde Kürdistan Hükümeti olarak kurulduk , bu oluşumda doğal olmayan bir oluşumdu. Ayaklanma(Raperin) oldu, seçimler yapıldı, siyasi rekabet meydana geldi ve iç savaş oldu. Yeniden anlaşmaya gidildi.
Bana göre sorunların bir çoğu YNK'nin bölünmesinden kaynaklanıyor. Kendilerini Gorran diye adlandırdılar. YNK'de zayıf düştü ve halk onunla kalmadı. Seçimlerde de bu açık bir şekilde görüldü. Bunların hepsini toparlamaya çalışırsak, özel çıkarlar, siyasi çıkarlar, toplumsal çıkar gibi bir grup sorun var. Bunlarda öyle kolay çözülmüyor ve sorun bugüne taşındı.
Ruber: Bir dizi soruna dikkat çektin. Fakat, bugün Kürdistan'da yaşanan olaylar, acaba Arap ülkelerinde yaşanan fırtınanın bir yansıması mı yoksa gerçekten Kürdistan'da var olan adaletsizlik ve yolsuzluklar mı halkı sokaklara dökmeye neden oldu?
Mehemed Mela Qadir:Bu fırtınanın etkisi var. Hiç olmasa zemin hazırlamak açısından opozisyona psikolojik bir güç veriyor. Fakat, Kürdistan'daki partilerinde kendi ideolojileri var ve kendi çıkarları için çalışyorlar. Yekgirtu ve Komel kendilerini İslami olarak adlandırıyorlar. İslamcılar ve Laikler hiç birleşemezler. Gorran'da YNK'nin bir parçasıdır ve rekabetleri var. YNK'nin bir kesimide KDP ile rekabetleri var. Ayrıca çok adaletsizlik ve yolsuzlukta var. Halkta bunu hissediyor. Bundan dolay bu adaletsizliğin ve yolsuzlukların ortadan kaldırma zamanı gelmiştir.
Ruber: Kim Kürdistan'daki bu durumdan sorumludur? Kim şimdi halkın taleplerini yerine getirecek ve var olan durumu sakinleştirecek?
Mehemed Mela Qadir: Aktüel durumda KDP, Kürdistan siyasal meydanında en güçlü partidir. KDP, YNK ile birlikte Parti ve kişi çıkarlarından bağımsız diğer taraflarla görüşmeli, geniş tabanlı bir hükümet kurulması ve erken seçimlerin zamanını belirleme konusunda anlaşmalılar.
Ruber: Siz hangi ölçüde hükümet ve parlamentoyu feshetmek istiyen Gorran'ın talepleriyle hem fikirsiniz?
Mehemed Mela Qadir: Gorran'ın söyledikleri her şeyle hem fikir değilim. Özellikle teknokrat ve tarafsız hükümete ilişkin talebiyle... Çünkü, teknokrat bir hükümet Kürdistan gibi ülkelerde değil de, Amerika ve İngiltere gibi ülkelerde olur. Fakat, muhalefetin bazı talepleri iyidir. Hükümet değişikliği, başbakan ve yardımcısı ve bazı hükümet sorumluları değiştirilmelidir. Her parti kendi gücü oranında hükümete katılmalıdır. Bakanların teknokrat demeyeceğim, ama tarafsız olmaları gerekir. Hiç olmasa temiz insanlardan oluşturulmalıdır. KDP'de çok temiz insan var. Fakat, ne yazık ki izole edilmişler. Parlamento ve Hükümet için şehidin kızı, oğlu yada eskide parti için şunu yada bunu yapmış yada aracılara dayalı bir temel de insanlar tespit edilmemelidir. Eğer parlamento seçimleri için seçim bölgelerine dayalı seçimler olursa, parti temsilcisi ve partilerin emri ile hareket eden şimdiki parlamenterler olmaz.
Ruber: Konuşmanızdan çıkan sonuca göre Dr. Berhem Salih'in başkanlığını yaptığı bu hükümet reform yapamaz, halkın taleplerini yerine getiremez. Bu krizden kurtulmak için öneriniz ne?
Mehemed Mela Qadir: Öyle görünüyor ki Neçirvan Barzani bu sorunları çözmeye ve ortamı yatıştırmaya uygun bir kişi olabilir. Fakat o da taraflar arasındaki antlaşmaya bağlıdır. Eğer aldıkları oylara göre de olsa hükümetin başkanı ya KDP'li yada YNK'li biri olması gerekir. Çünkü onlar çoğunluğu oluşturuyorlar. Tarafsız kimse de yok. Bazıları Dr. Mahmud Osman'ın tarafsız oluğunu söylüyorlar. Fakat, o da tarafsız değil.
Ruber: Reformlar için Kürdistan Başkanı, Parlamento, muhalefet ve halk tarafından bir grup talepler gündeme getirildi. Size göre eğer bu hükümet çekilirse, daha sonra gelecek olan hükümet bu talepleri uygulayabilirmi?
Mehemed Mela Qadir: Kürdistan'da iyi kararlar alınıyor ve öneriler yapılıyor. Fakat yerine getirmiyor. Yerine getirme mekanizması da hükümettir. Bundan dolayı eğer bir karar çıkıyorsa hükümet yerine getirmiyorsa, hükümetin istifa etmesi gerekir. Kötü kişinin ve kötü hükümetin işbaşında kalması yolsuzluklara neden oluyor. Çeşitli sorumluların nasıl zenginleştiklerini ve nereden bu servetleri elde ettikleri üzerine çalışmak gerekir. Bundan dolayı para ve servetlerini araştırmak için temiz ve pak insanlardan bir komisyon oluşturmak gerekiyor.
Ruber: Size göre reformları partilerden başlatmak gerekmiyormu? Partilerden hükümete ve oradan diğer kurum ve kuruluşlara yayarak.... Çünkü partiler kişileri hükümete aday gösteriyorlar.?
Mehemed Mela Qadir: Önce KDP'den başlayalım. Biz KDP olarak ilk önce bu aşamada halkın sorunlarıyla ilgilenecek temiz ve işe layik kişileri tespit etmemiz lazım. Her ne kadar aktüel durumda KDP'de reform yapmak çok zahmetli bir iş olsada..... Çünkü, ne yazık ki biz kongrede reform ve yolsuzluklarla ilgili bir şey yapamadık. Ayrıca eğer parti kadrosuyla halk arasında adaletli bir durum varsa, doğruya doğru ve yanlışa yanlış denilse parti ilerleme kaydeder. Kabiliyetli ve uygun insanları görevlendirmek lazım.. Eğer KDP bunu yaparsa ömrünü daha da uzatır. Eğer parti olarak reform yapmasa krize yuvarlanabilir. Çünkü çalışma ve idare etmek yıldan yıla değişiyor. Örnekleri çoktur. Bir çok parti yenilgi aldı ve başka partiler iktidara geldiler.
Ruber: Kongre'den sözettiniz, fakat, görüldüğü kadar KDP'nin 13. Kongresi farklıydı, diğer kongrelere göre daha iyi işler yaptı?
Mehemed Mela Qadir: İki cumle ile KDP'nin 13.Kongresinden sözetmek istemiyorum. Çünkü, Kongre belgelerinin yayınlanmasından sonra her şeyden söz edeceğim. Fakat ne yazık ki beklenen kangre yapılmadı. Bundan dolayı mevcut olan yönetimle iyi işlerin yapılması zahmettir. Her ne kadar Kürdistan Başkanı Mesud Barzani çok çabalıyor, tek suvariyle olmaz. Ancak bir grup suvarı ciddi bir trafik ortamını yaratabilirler. Şimdi yönetimde olan gençlerin büyük çoğunluğu tecrubesizdir. Fakat, kimsenin ismini vermek istemiyorum. Ne kadar aralarında iyi kadrolar varsa da... Kadınlar da iyidir. Daha önce çalışmalar yapan Şirin Amedi hariç kadınların hepsi tecrubesizler. Bu kongre KDP'yi buhrana doğru götürdü.
Ruber: Acaba kongre öncesi kriz yokmuydu?
Mehemed Mela Qadir: Kongre öncesi de kriz vardı. Fakat, kongre hal etmedi.
Ruber: Eğer Mehemed Mela Qadir kongrede gerekli oyları alsaydı, acaba KDP'ye ve yönetimine yaptığı eleştirilerin aynısını yaparmıydı ve aynı düşüncede olurmuydu?
Mehemed Mela Qadir: Eskide de aynı düşüncelerim vardı. Bu düşüncelerimi kongre salonunda da açıkladım. Şimdi söylediklerimi kongre öncesinde de söylüyordum. Fakat şimdi o kadar konuşmuyorum. Çünkü halk diyecek ki kongrede seçilmediğinden dolayı bunları söylüyor. Bundan dolayı bu sözleri söylüyorum. Eğer kongrede seçilmiş olsaydım daha fazla eleştiri yapardım.
Ruber: Fakat siz KDP politbüro üyesi olduğunuz zaman uygulamaya koymak için niçin bu düşünceleriniz yoktu?
Mehemed Mela Qadir: Çünkü benim düşüncelerime önem verilmiyordu ve uygulamaya konulmuyordu. Çünkü KDP içinde benim düşüncelerim karşıtı güçlü bir kanat var.
Ruber: Şimdi Kürdistan'da bir kültür moda olmuş. Birileri bir partiden ayrıldıktan sonra eleştirmeye başlıyor, saldırıyor ve yolsuzlukla suçluyor. Fakat, partide oldukları dönem ise kendi çıkarlarını savunarak sessiz kalıyorlardı. Acaba bu durum sizi de kapsıyormu?
Mehemed Mela Qadir: KDP'ye, YNK'ye ve Gorran'a da düşmanlık yapmıyorum. Fakat, insanlar umutsuzluğa düştüğü zaman tavır ve eleştirileri olmalıdır. Şimdi var olan partilerin ve özellikle KDP'nin büyük bir tarihi var. Bende bu tarihin büyük bir kesimine katıldım. Dağda olduğumuz zaman da farklı düşüncelerim vardı. Özellikle şehid Salih Yusufi ve diğer başkalarıyla.. O dönemde KDP'ye düşmanlık yapmıyordum. Kendimizi hakiki KDP'li olarak görüyoruz. Fakat şimdi eski göre eleştiri zemini daha iyidir. Çıkar ilişkisi ise Parti bana sadece yardım ediyor. Bundan sonra da bana yardım ederler mi etmezler mi kendilerinin bileceği bir şeydir. Hiç t işyerim yada vilalarımda yok, ticarete yapmıyorum. Yalnızca iki evim ve bir parça arazim var. Bilmiyorum hangi çıkarlarımı yitireceğim. Benim KDP ile manevi anlamda çıkar ilişkilerim var. Belki bir gün gelir KDP'de kalmabilirim de.. Fakat bu kadar mücadele den sonra siperleri değiştireceğimi de sanmıyorum.
Ruber: Daha önceki bir soruya cevapla sorumların servetlerini soruşturmak için bir komisyonda sözetmiştiniz. İlk önce sizden başlayalım mal ve mülkünüzü açıklarmısınız?
Mehemed Mela Qadir:Hepsini sana yazıya dökerim. Nasıl elde ettiğimi de... Hewler'deki evi de hocalık yaptığım dönem almıştım.
Ruber: KDP'nin politbüro üyesi olduğunuz zaman maaşınız ne kadar dı?
Mehemed Mela Qadir: Bu partinin sırıdır, üzerine konuşmak istemiyorum. Fakat, bir bakanın maaşından daha azdır.
Ruber: Fakat, bir kadro bir partinin merkezi yönetimine geçtikten sonra ekonomik olarak çok güçleniyor. Bunun sebebi ne? Belki siz de bu zenginleşme de payınızı aldınız?
Mehemed Mela Qadir: Bazı insanlar dağda oldukları zaman temiz idiler ve hiç bir şeyleri yoktu. Fakat, şimdi zengin oldular. Aldıkları maaşlarla kendilerini idare edebilirler. Partilerde ara sıra yardım ediyor. Bazıları ticaret yapıyorlar. Normal olan ticaret var ve normal olmayan ticaret var. Bir parti ve hükümet kadrosu büyük bir tucar olmamalıdır. Bu kadrolar bir göreve gelmeden önce ve görevlerini bitirdikten sonra servetlerini deklere etmeliler.
Ruber: Size göre bu adaletsiz şundan kaynaklanmıyormu? Parti yönetiminden biri, muhalefet de buna dahil 5 evi var, bir çok fakir halk ise hala kirada oturuyor?
Mehemed Mela Qadir: Bu durum sadece Kürdistan'da değil, tüm dünyada var. Fakat, gönül isterdi ki Kürdistan'da böyle olmasaydı.
Ruber: Daha önceki sorulara verdiğiniz cevapta partilerde reformdan sözetmiştiniz. KDP'de reformların yapılmamasından kim sorumlu?
Mehemed Mela Qadir: KDP yönetimi bundan sorumludur.
Ruber: Sizde KDP yönetiminin bir parçasıydınız. Bu eleştirilerin sizi de kapsaması gerekir. Eğer reform yapılmamışsa yanlışlıkta sizinde payınız var. Eleştiriler yalnızca başkalarına olmaz?
Mehemed Mela Qadir: Doğrudur, ben de var olan eksikliklerin bir parçasıyım ve benimde gunahım var. Çünkü, reform yapılmamışsa bende bundan sorumluyum.
Ruber: tavır almak için, kendi çıkarları için tavır almadı söylemini ortadan kaldırmak için istifa etmek gerekiyordu. Niçin yapmadınız?
Mehemed Mela Qadir: Doğru o dönem onu da yapabilirdim. Fakat şimdi seçilmedim ve buda olağan değil. İşten el çekme iyi bir şey değil. Çünkü bazı arkadaşlar göre partinin çıkarları için reformlar için bir umudun kalması iyiydi. Görevden çekilmeyişim nedeni ktidar hırsı ve çıkar için değildi. Öyle görünüyor ki sen inanmıyorsun. Arkadaşlar bu konuda bana şahitlik yapabilirler. Her ne kadar var olan düşüncelerim ve söylemlerimin kurbanı oldum ve yönetimden yer alamadım. Doğrudur. Şimdi partinin yönetiminde değilim. Fakat, diğer yandan omuzumumda sorumluluğun kalmamasından çok memnunum.
Ruber: Basında KDP ile YNK arasında var olan stratejik antlaşmanın feshedilmesi gerektiğinden çok söz ediliyor. Mevcut olan tecrubeye zarar verdiğini söylüyorlar. Siz de mi böyle düşünüyorsunuz?
Mehemed Mela Qadir: Kürd halkının zararına değildi. Fakat, ne yazık ki onu da maddeler halinde tatbik etmediler. O da diğer kararlar gibi kağıt üzerinde kaldı. 3 Kaymakamın değiştirme kararı vardı. 4 yıldan beri uygulamaya konulmadı. Yalnızca seçimlerde birlikteydik, Celal Talabani Irak Cumhurbaşkanı, Mesud Barzani Kürdistan Başkanı oldu. Bazen basında da çelişkili bir durum vardı. Kürdistan Bölge Hükümetinin 1. Kabinesinde Diyanet İşleri Bakanıydım. Peşmergelerin birleştirilmesi kararını aldık. Fakat, KDP ve YNK politbüroları bunu yapmadı. 1992'den beri bu askerleri birleştirmekle meşguluz. Fakat, yapılmadı. Bundan sonrada çok zahmetlidir. Yalnızca KDP ve YNK tek bir parti olurlarsa ve tek bir yönetimleri olsa o zaman tüm sorunlar çözülür. Eğer iki parti iktidar ise hiç bir şey yapılmaz.
Çev: Aso Zagrosi
