MUSTAFA PASA YAMULKI KIMDIR?

Kamuran Melikendi

1991 Büyük Raperin’den sonra Güney Kürdistan’in Suleymaniye sehrinde Kürdistan Cephesinin halka yönelik yaptigi ilk mitingde bizden bir arkadas yürüyüs esnasinda Mustafa Pasa Yamulki’nin asagidaki dörtlügünü okumustu:

Etirsim ey watan bimrim, nebînim baxtîyarî to,
Binivîsin ba le ser qebrim, watan xemgîn û min xemgîn...

O esnada Mustafa Pasa Yamulki’nin kücük torunu olan genc bir kizda gösterideydi...

Genc kiz arkadaslara yaklasarak: „Ben M. Pasa Yamulki’nin kücük torunuyum“ demisti...

Bu tesadufi durum bizimle bu aile arasinda, yeni bir iliskinin baslangici oldu...

Mustafa Pasa Yamulki yada Türklerin „ Nemrut Mustafa dedigi Kürd saysiyeti kimdir?

Mustafa Pasa Yamulki, 25 Ocak 1866 yilinda Güney Kürdistan’in Suleymaniye sehrinde aydin bir Kürd ailesinin cocugu olarak dünyaya geldi...

Mustafa Pasa Yamulki’nin ailesi meshur Kürd asireti Bilbaslara bagliydilar.

Mustafa Pasa Yamulki, 3 Mayis 1888 yilinda Huseyin Pasa’nin kizi ve Said Pasa’nin bacisi Safiye Hanim Handanzade’yle Istanbul’da evlendi..

Mustafa Pasa Yamulki ve esinin biri oglan ve 3 kizlari vardi..
Albay Aziz Yamulki, 1982‘de Bagdat’ta öldü....
Zehra Yamulki, Izzet Begi Caf’la evlendi ve 1972‘de Bagdat’ta öldü..
Dr.Anyom Yamulki, 1968 yilinda Paris’te öldü..
Ve Meliha Yamulki....

Mustafa Pasa Yamulki döneminde halkin bir büyük cogunlugu okuma ve yazma bilmezdi.. Buna ragmen Mustafa Pasa Yamulki, cok yüksek bir egitim alarak ve bir cok askeri tecrube ve ünvanlari kendisinde toparlanmis bir Kürd saysiyetiydi..

Mustafa Pasa Yamulki, ilk okulunu Suleymaniye Medreselerinde okudu. Said Huseyin Camisinde Mola Fedah ve Mola Irfan tarafinda egitildi.. Daha sonra o, Bagdat’ta bulunan Rustiye El Askeri olarak adlandirilan askeri okuluna girdi... Belli bir dönem sonra kaydi Istanbul’da bulunan Harp Medresesine alindi.. Mustafa Pasa Yamulki, Osmanli Devletinin Baskenti olan Istanbul’da yüksek egitim yapma ve entelektüel cevrelerle iliski kurma olanagina kavustu... Mustafa Pasa Yamulki, Kürdce, Türkce, Arapca ve Farsca dillerini biliyordu..

Mustafa Pasa Yamulki 1888 yilinda askeri egitimini bitirdikten sonra sirasiyla 1888 yilinda Hicaz’da, 1893 tarinde Xoy, Urmiye ve Sanandaj’da, 1899 yilinda Bagdat’ta, 1904 tarinde Iran ve Osmanli sinirinda ve 1908‘de Ankara’da farkli kademelerde bir dizi üst görevleri üstlendi ve gerceklestirdi.. Daha sonralari 1909 yilinda Bagdat ve Azerbeycan’da üst askeri görevlerde bulundu...
1991 yilinda 5.ci Osmanli Ordusunu yönetti...

1917 yilinda Bagdat’ta bulunan Osmanli güclerinin basina atandi..

3 Aralik 1918‘de Sivas bölgesindeki Osmanli askeri güclerinin basina getirildi..

Ayrica Mustafa Pasa Yamulki, siirde yazardi... Siir kitabi ölümünden sonra 1956 yillinda Bagdat’ta basildi...

Birinci Dünya savasindan sonra Istanbul Hükümeti Mustafa Pasa Yamulki’yi Atatürk, Fevzi Cakmak, Hüseyin Rauf Bey, Fuad Pasa ve daha baskalarinin da yargilandigi Askeri Mahkemenin basina getirdi...20 Nisan 1920‘de Mustafa Pasa Yamulki giyabinda bu yukarida isimlerini andigim tüm cevrelere ölüm cezasini verdi...

Bundan dolayidir ki, kemalistler Mustafa Pasa Yamulki’den nefret ederler ve kendisini „Nemrut Mustafa“ diye adlandiriyorlar..

Kemalistlerin „zaferinden sonra“, 17 Haziran 1921‘de Mustafa Pasa Yamulki Güney Kürdistan’a döndü ve Kürdistan Krali Seyh Mahmud önderligindeki Kürdistan Devrimine katildi..

10 Ekim 1921‘de Suleymaniye sehrinin Baskent oldugu Kürdistan Hükümeti kuruldu.. Seyh Mahmud Berzenci kendisini Kürdistan krali ilan ederek Hükümetini deklere etti..

Kürdistan Hükümet kabinesi:

Basbakan: Seyh Qadir Hefid(Seyh Mahmud’un kardesi)
Maliye Bakani: Abdulkerim Alaka
Adelet Bakani: Haci Mela Said Kerkûki,
Calisma Bakani: Heme Abdullah Aga,
Egitim Bakani: Mustafa Pasa Yamulki,
Icisler Bakani: Seyh Muhamed Garib,
Savunma Bakani(o dönem Kürd Ordusu, Kürd Ulusal Ordusu diye adlandiriyordu) Zeki Sahipqiran vs....

Mustafa Pasa’nin kardesi, Sadik Qadiri ise savunma bakanliginda genel müfetis idi...

Seyh Mahmud’un Maliye Bakani ise hiristiyan biriydi... Buda Kürdistan toplumunun cok renkli yapilanmasinin Hükümette yansimasinin bir bicimiydi...

21 Temmuz 1922 tarihinde Kürdistan aydinlari ve ileri gelen saysiyetleri Mustafa Pasa Yamulki Baskanliginda Suleymaniye’de „Kürdistan Cemiyeti“ kurdu..

Kürdistan Cemiyetinin kurucu üyelerinden bazilari:

Ahmed Behcet Efendi,
Ali Efendi Bapîr Aga,
Faik Arif Bey,
Haci Aga Fetullah,
Idham Yuzbasi,
Refiq Hilmi Bey,
Salih Kaftan,
Sêyh Muhamed Gulan,
Sukri Alaka(hiristiyan)
Tefik Bey.....

Kürdistan Cemiyetinin esas amaci Seyh Mahmud Hükümetini desteklemek ve bagimsiz Kürdistan devletini kurmakti..

2 Agustos 1922‘de Kürdce, Türkce ve Farsca „Bangi Kurdistan“ adli bir gazete cikarildi.. Seyh Mahmud Kraligi yikildiktan sonra Yamulki yine basin faaliyetlerini sürdürdü.

1 Ekim 1924‘de Kurdistan Cemiyeti Milletler Cemiyetine bir mektup yazarak Türklerin Musul Vilayeti üzerine hak talep etme ve Türk devletinin Kuzey Kürdistanlilara karsi yaklasimini protesto etmisti....

Güney Kürdistan’a bir cok Kürd yurtsever kadrolarinin yigilmasi ve Kürdlerin kendi bagimsiz devletlerini kurma girisimleri kemalistlerin korkulu ruyasi haline gelmisti.. Atatürk’ün Ocak 1923 tarihinde „Musul Meselesinin“ önemine deginirken söyledigi asagidaki sözler, var olan korkuyu acik bir sekilde ortaya koyuyor: „Musul bizim icin cok önemlidir.. Birincisi, Musul’da sinirsiz servet olusturan petrol kaynaklari vardir.. Ikincisi, onun kadar önemli olan Kürdlük sorunudur. Ingilizler orda bir Kürd hükümeti kurmak istiyorlar.. Bunu yaparlarsa, bu düsünce bizim sinirlarimiz icindeki Kürdlere de yayilir. Buna engel olmak icin siniri güneyden gecirmek gerekir“

O günden bugüne kadar Türkiye’de pek degisen bir sey yok....Yine Kürdfobisi devam ediyor..

Not: Bu yaziyi Dr. Rebwar Fedah’in Mustafa Pasa Yamulki’ye ilskin kaleme aldigi makaleden derledim..
[email protected]