Hangi Baskanlik Bicimi iyidir?

Kurdistan Niwê’den
Cev: Aso Zagrosi

Bu günlerde Kürdistan Bölge Baskani’nin secilmesinden ve yetkilerinin tespit edilmesinden söz ediliyor..

Dünyada 3 cesit Baskanlik sisteminin oldugu bir gercektir... Bunlar:

Birincisi; Amerika Birlesik Devletlerinde var olan Baskanlik sistemidir.. Baskan adayi bu göreve adayligini koyar, secildigi taktirde Yürütmenin basi olarak Bakanlarini tespit eder. Kongre’ de Baskan’in tespit ettigi kabineyi kabul yada reddetme hakki vardir. Ama Kongre’nin Hükümet ve Hükümet üyelerini tespit etme hakki yoktur.

Ikincisi; Baskanin yetkileri daha önce tespit edilmis ve Parlamento tarafindan secilmektedir. Aktüel olarak bu sistem, Italya, Türkiye, Israil vb.. ülkelerde tatbik edilmektedir. Bu sistemde Yürütmenin basi ve esas yetkilere sahip olan Basbakandir.

Ücüncüsü ise, Fransa’da tatbik edilen sistemdir. General Charles De Gaulle, 1958 tarihinde yukarida sözünü ettigimiz ikinci sistem olan 4. Cumhuriyette son vererek, 5.ci Cumhuriyeti kurdu.. Bu sistemde Cumhurbaskani da parlamenterler gibi halk tarafindan dogrudan secilmektedir. Bu sistem, Cumhurbaskani ve Parlamento üyelerinin cogunlugu ayni liste üzerine secildigi zaman iyiydi. O dönem, Hükümet Cumhurbaskaninin aldigi tüm kararlari yerine getiriyordu. Kuskusuz bu sistem 1958‘ den 1986‘ya kadar fazla bir sorun yaratmadan tatbik edildi... Ama ikinci dünya savasindan sonra ilk defa sol bir saysiyet olan sayin Francois Mitterand’in(1981‘den itibaren) Cumhurbaskanligi esnasinda, 1986 tarihinde yapilan genel secimleri sag partiler kazanarak, Parlamento’daki sayisal cogunlugu elde ettiler. J. Chirac Basbakan oldu. Bu andan itibaren Cumhurbaskani solcu, Hükümetin basi De Gaulle‘culardan olusturuldu. Kuskusuz Fransiz Anayasasi cok acik, maddeler, bentler ve hatta noktalara kadar her kurumun yetkilerini ortaya koymustu... Bu cok önemlidir.

Fransa Anayasasi Cumhurbaskani, Cumhurbaskanligi yapar... Basbakan Basbakanligi...... Her birinin yetkileri Anayasa’da cok acik bir sekilde ortaya konulmasina ragmen, Fransizlarin cohabitation dedikleri bu olay, devletin en önemli kararlarinda ikili tutumlara neden oldu. Böyle bir ortamda kimin karari tatbik edilecek, Basbakan’in mi yoksa Cumhurbaskanin mi? Bu cohabitation olay, 1997 - 2002 yillarinda da gündeme geldi... J. Chirac Cumhurbaskani, sosyalist L. Jospin, Basbakan oldu..

Bu iki tecrübeden sonra Fransiz aydinlari ve anayasa hukukculari cok ciddi bir sekilde bu sistemin degistirilmesini düsünüyorlar... Cünkü, var olan yasa yüzünden önemli temel kararlar alinmiyor ve bir dizi sorunlarla karsi karsiya kaliyorlar.

Aktüel olan durumda Kürdistan’da tartisilan sistem, Fransiz sistemidir. Eger, Baskan, Kürdistanin esas iki siyasi partisinden(YNK, PDK) birinden secilirse, Kürdistan Parlamentosunun esas cogunlugu baska bir güce ait ise Kürdistan’i kim yönetecek? Baskan mi yada Hükümet mi?

Her ikiside halk tarafindan secilir... Her ikisinin de kendine has siyasal, ekonomik ve sosyal sorunlari cözmek icin programlari var..

Iyi... Kürdistan’in var olan tüm sorunlari cözmek icin kimin programini tatbik edecegiz?

Fransizlar bu sistemden kaynaklanan sorunlarini, görüsme, diyalog kanallariyla bir dereceye kadar cözebiliyorlardi.

Acaba b sistem Kürdistan’da tatbik edilirmi?

Her iki büyük partimizin hâlâ kendilerine ait Pesmerge gücleri, asayis, polis kurum ve gücleri var..

Acaba kararlari gerceklestirmek icin bu silah kullanmaya götürmezmi?

Ben soruyorum: Acaba bu sistem ic savasi getirmez mi? Acaba bu sistem, Kürd milletini yeni bir ic savasa dogru götürmez mi?

Umut ederim ki, ben yaniliyorum.. Fakat, büyük bir tehlike var...

Sonra, biz daha önceden sorun yaratacagi bildigimiz bir sistemi neden seciyoruz? Nicin Amerika’da , yada Italya ve Türkiye’de tatbik edilen ve hicte sorunu olmayan sistemleri secmiyoruz?

Umut ediyorum ki, iki büyük Kürdistan partilerinin yetkilileri ve özellikle sayin Mam Celal ve Kak Mesud hic bir karar almadan önce, bu konuyu derinlemesine incelerler.

* Irak Isvec Büyük Elcisi