Shakespeare de Kürdçe konuştu!
Rizgarî Online/ Shakespeare'in tutkuyla işlediği aşk şiirleri soneler artık Kürdçe'de. Kürd şair Kawa Nemir tarafından çevrilen soneler Hemu Soneyen W. Shakespeare'in (W. Shakespeare'nin Bütün Soneleri) kitabından toplandı. Shakespeare'in tüm sonelerini Kürdçe'ye çeviren Nemir'in kitabı Lîs Yayınevi'nden çıktı. Hemu Soneyen W. Shakespeare'in (W. Shakespeare'nin Bütün Soneleri) kitabı bu alanda yapılmış önemli bir adım olarak görülüyor.
Şairliği ve çevirmeliğiyle tanınan Kawa Nemir, Shakespeare'in bütün sonelerini orijinal dilinden Kürdçe´ye çevirdi.
Yeni Şafak gazetesinin yer verdiği haberde; “çeviriyi tamamlamak için tam on altı yıl çalışan Nemir soneleri çevirmenin kolay bir iş olmadığını“ belirtiyor. Bugüne dek T. S. Eliot'tan Emily Dickonson'a, Ted Hughes'tan William Blake'e onlarca edebiyatçının kitaplarını Kürdçe'ye kazandıran Nemir, Shakespeare'i çevirdiği en önemli şair olarak tanımlıyor.
Nemir bu proje için "Shakespeare sadece İngilizler için değil bütün dünya kültürü için önemli bir isim. Onun çevrildiği diller prestij kazanıyor, Kürtçe'ye çevirmek bu açıdan da önemliydi. Shekespeare kadar dili bu kadar yoğun kullanmış şair ve yazar çok az. İşte bu dilsel hazinenin, Kürtçe gibi birçok alanda mahrum bırakılmış bir dile aktarılmalısı gerekiyordu. Shekespeare'in soneleri Kürtçe okunabilecekse bu dilin attığı büyük bir adımdır" cümlelerini kuruyor. Yazdığı şiirlerle de tanınan Nemir, çeviri sürecinde çok fazla sıkıntı yaşamış. Yok edilen el yazması eserler, yetersiz kaynaklar ve neredeyse unutulmaya yüz tutmuş Kürt edebiyatından geriye kalanlar, sonelerin çevrilmesinde problem yaratmış. Kaynak arayışlarını uzun sürdüğünü belirten Nemir çeviri sürecini ise şöyle özetliyor: "Bu iş için karar aldığımda, elimde hiç imkân yoktu. Kürtçe üzerinde keskin bir yasak var ve hiç kaynak yok. Bu büyük hayalimi karşılayacak bir ortam bulamadım. İlk sone 18'le başladım, çok zor geldi. Başlarda umutsuzluğa kapılıp, bırakmayı düşündüm. Ama sonra bir iki soneyi kotarınca kendime güvenim geldi. Takıldığım yerlerde kaynak aradım. Bazen bir kelime için ben aylarca araştırma yapıyordum. Uygun ve kalıp sözcüğü bulamadığımda donduruyordum çeviri işini".
AHMED-İ XANİ SHAKESPEARE'E BENZER
"Bugüne dek kullanılmayan Kürtçe kelimeler de çeviri esnasında gün yüzüne çıktı" diyen Nemir, bu dönemde en büyük desteği Türkçe'yi çok az bilen annesinden almış. Şair doğru kelimeleri bulma aşamasında sürekli Kürdçe konuşan annesine başvurmuş. Böyle zorluklardan geçerek imkânsız gibi görünen bir hayali gerçekleştirdim diyen Nemir bu çeviriyle kapalı kapıları araladığını söylüyor. Çeviri esnasında Kürd şiirinin klasik divanlarından yararlanan Nemir "Shekespeare'i Ahmed-i Xani olmadan çeviremezdim" diyor ve ekliyor: "Kullanılan dilin yoğunluğu ve yapılan edebiyatın biçimlendirilmesi iki isimde de aynı. Sone formunu Kürtçe'ye kurmamda Xani'nin büyük bir etkisi vardı. Shakespeare batılı, Xani ise doğulu. Eser sayısı anlamında Xani'nin eserleri daha azdır. Bu anlamda ufak farklar var ama konulara yaklaşımlarındaki derinlik aynı. Shakespeare'nin tüm külliyatı Mem-u Zin'le karşılaştırılabilir. Konu ve çatı itibariyle Romeo Jüliet'le karşılaştırdığınızda Mem-û Zîn daha zengindir".
DOĞU EDEBİYATINA EL ATILMALI
Yaptığı çalışmalar sonucunda farklı bilgilere ulaşan şair Eski İngilizce ile Kürdçe'yi birbirine benzetiyor. Aynı dil grubundan gelen bu iki dilin ortak birçok kökü bulunuyor. Nemir bu konuda "Hint Ari dil grubunun İngilizce batı, Kürtçe doğu kolundandır. Bir de Kürtçe standartlaştırma çabalarına maruz kalmadığı için, izole yerlerde kendi ilk formuna yakın kalmış. O haliyle de eski İngilizce'ye çok yakın. Shakespeare metinlerini okurken Kürtçe'ye çok yakınlaştığımı gördüm. Sonelerde uyak kafiye sistemini çok kolay kurmamı sağladı bu benzerlik" diyor. Shakespeare'in bütün oyunlarını Kürtçe'ye çevireceğini söyleyen Nemir ölmeden iki yüz civarında roman çevirmek istiyor. Şair çevireceği isimler arasında Sema Kaygusuz, Müge İplikçi, Jaklin Çelik, Orhan Pamuk, Yaşar Kemal, Sait Faik, Sabahattin Ali ve Aslı Erdoğan bulunuyor. Yayınevi olarak dünya romanlarına ağırlık verdiklerini söyleyen şair doğu eserlerinden de Kürtçe'ye çeviri yapılması gerektiğini söylüyor. Arap ve Fars edebiyatın olan uzaklığımıza değinen Nemir "Hayyam, Firdevsi, Mevlana kitaplarının çevrilmesi gereken isimler. Derli toplu çeviriler yok bu da ciddi bir hata" şeklinde konuşuyor.
RO/Zîlan Dersîm
