TARİHİ NİSÊBÎN AKADEMESİNİ KURAN BARSAUMA KURDÎYANÎ/KURDÎSTANÎ(7)
Aso Zagrosi
Barsauma’nın Narsai/Narsee’yi Nisêbîn de kalması için ikna etmesinden sonra dünyaca ünlü Dibistana Nisêbîn’nin temeli atıldı ve faaliyette geçti. Barsauma Nisêbîn Piskoposu ve Sasani imparatorluğunda sahip olduğu maddi ve manevi imkanlarını seferber ederek okulu inşa ediyor yada satın alıyor ve başına rektör olarak Narsai/Narsee’yi getiriyor. Dibistana Nisêbîn’nin ilk eğitim programı ve yönetmenliği Barsauma tarafından kaleme alınıyor. Nisêbînçok stratejik bir noktada, yani iki imparatorluğun sınırında bulunan bir şehirdi. Her taraftan öğrenciler Nisêbîne akın ediyordu.. Bazı kaynaklara göre 800 kapasiteli bir okuldu. Monofizitler, Riha’dan Diofizit akademisyen ve öğrencileri kovmalarına rağmen Nestorius’un etkisini kıramıyorlar. Bundan dolayı Riha Piskoposunun talebi üzerine Bizans İmparatoru Zenos 489 yılında “Pers Okulu” diye adlandırılan okulu kapatıyor ve yıkıyor. Bazı kaynaklar okul yerine bir kilisenin inşa edildiğini söylüyorlar. Bundan dolayı “Edessa karardı, Nisibis aydınlandı” deniliyor. Böylelikle Nestorius’un ismini alan inancın kalbi ve stratejik beyni olan Dibistana Nisêbîn faaliyete başlıyor. O dönem faaliyetleri ünlü bir öğrenim merkezi haline gelecek olan Dibistana Nisêbîn kuruluşunda çok önemli başarılara yol açtı. Barsauma, Narsai ile yaptığı işbirliği, vizyonu ve projeyi gerçeğe dönüştürmede hayati olarak görülmelidir. Kilise kaynaklarından aldığı maddi desteği, siyasal etkisini kullanarak yasalaşması ve idaresindeki güçlü eli sayesinde bu entelektüel merkez kuruldu ve nesiller boyu sürdü. Barṣauma bu merkezde, Antakya geleneklerinin ve Nestori teolojisinin geliştirildiği bir manevi kültür ocağı ve Nestoriliği yaymak için bir araç gördü. Barsauma’nın Sasani Şahı Piroz ile çok yakın ve doğrudan bir ilişkisi vardı.
O süreci inceleyen hemen hemen tüm kaynaklar bu iki şahsiyeti Dibistana Nisêbîn’in yeniden kuruluşunun yöneticileri olduğunu kabul eder. TARİHİ NUSAYBİN TEOLOJİ AKADEMİSİNİ kuran ve yöneten bu iki tarihi şahsiyetin Kürdlerle olan ilişkilerini bir bakmak gerekiyor.
BARSAUMA NİSÊBÎNÎ OLARAK BİLİNEN BARSAUMA KURDÎYANÎ/KURDISTANÎ
NUSAYBİN TEOLOJİ AKADEMİSİNİ kuran Barsauma Nisêbîn’in Piskoposu olduğundan dolayı tarihe BARSAUMA NİSÊBÎNÎ olarak geçmiş.
Hemen hemen tüm kaynaklar Barsauma’nın RİHA(EDESSA) TEOLOJİ AKADEMESİNDE okuyup mezun olduğu konusunda hemfikirler. Hibas’ın ölümünden sonra 457 yılında Nestorius taraftarı olan akademisyenler ve öğrenciler Riha Okulun’dan kovulduklarını yukarıda ifade etmiştim. Bazı kaynaklar Barsauma’yı da 457 yılında kovulanlar arasında sayıyorlar.(15) Bu iddianın doğru olması çok zor. Nedenine gelince Narsai 457 yılında Rihadan kaçıp NİSÊBÎNe geçtiği zaman Barsauma NİSÊBÎN Piskoposuydu. Böyle bir göreve gelebilmek için uzun bir sürece ve ilişkilere sahip olmak gerekiyordu. Çünkü o dönem NİSÊBÎN Sasani devleti denetimi altında olan bir şehirdi. Bazı kaynaklar, Barsauma’nın 435 yılında NİSÊBÎN Piskoposu olduğunu söylüyor.(16) Barsauma Edessa Akademesinde mezun olduktan sonra aynı okulda öğretim görevlisi olarak çalışmıştır. (17)
Barsauma’nın yaşamının ilk dönemlerine dair elimizde belgeler yok. En azından doğum tarihine ilişkin veriler daha çok tahminlere dayanıyor. 495 yılında vefat ettiğini biliyoruz.(18) Nestori kaynakları Barsauma’nın 435 yılında Nisêbîn Piskoposu olduğunu söylüyor. Eğer Barsauma sözü edilen tarihte Piskopos olmuş ise en azından 400 yılının civarında dünyaya gelmesi gerekir. Çünkü, Piskopos olmak için belli bir yaşa varmak gerekiyor. Kaynaklara baktığım zaman 435 yılı pek mantığa sığmıyor. Nestorius taraftarları ve karşıtları Barsauma ile Narsai’nın Edessa Okulunda arkadaş olduklarını söylüyorlar. En eski kaynaklar Narsai’nin 20 yıl boyunca Doktor yada okulun rektörü olarak görev yaptığını söylüyorlar.(19) Narsai, 457 yılında Nisêbîne kaçtığını biliyoruz.(20) Bu veriden hareket ile Narsai, en azından 437 yılında Edessa Okulunda mezun olduğunu görüyoruz. Barsauma’nın da o dönem okulu bitirmesi gerekiyor. Ayrıca Barsauma’nın Edessa Okulunda öğretim görevlisi olarak çalıştığını bazı kaynaklara dayanarak yukarıda belirtmiştim. Barsauma’yı “DOĞU GÜNEŞİ”olarak adlandıran Nestori kaynakları onun Nestorius’un en fazla aktif taraftarı olduğu konusunda bileşiyorlar.(21) Monofizitlerde daha ileri giderek Nestorius’un ve Diofizitlerin Doğu Kilisesinde hakim kılınmasının sorumluluğunu Barsauma’ya yüklüyorlar. Hatta Barsauma’nın 7800 din adamını öldürttüğünü dahi ileri sürüyorlar.(22)
Devam edecek
Aso Zagrosi
