Newroz Üzerine Düşünceler(3)

Aso Zagrosi

Sayın Herşemi Heft rakamına Kürd gelenek ve göreneklerinde büyük ve derin saygı gösterildiğini söyleyerek bazı örnekleri veriyor: Heft Ezman, Stêra Heftane, Sifreya Heft Sinî a Newrozê , Kürd folklorundaki Heft Bra Hikayesi, düğün ve matemler için Heft şev û roj ve Kürd Atasözlerinde bir çok şekilde Heft rakamına dikkat çekiliyor.

Heft rakamının dinsel ve çok eski bir tarihi var. Mitra Dinin de Heft tabirinin çok önemli bir yeri vardı. Mitra’ya inancına sahip olan Heft tabaka veya sınıftan oluşuyordu. Mitra Dinin de Heft kutsal reng vardı.

Zerdeşti dininde Ahuramazda Ehrimana karşı mücadelesinde Emşa Spentan’a güveniyordu. Spend kelimesinde görüldüğü gibi onlar Heft Melektiler. Buna karşı da Ehriman Heft(7) canlıydı. Kürdistan’da var olan eski dinlerde Heft rakamı/tabiri yaygın bir şekilde yer alır.

Yarsan (Kakayi)larda Heft(7) melek var. Kutsal denilen “Heft Ten” var. Heft(7) biçimde yeryüzüne inmişler.

Êzîdîler de Heft Melek var ve Heft Şêx olarak tanınıyorlar: Melekî Tawus, Şêx Hesen, Şêx Şems, Şêx Ebubekîr, Sucaddîn, Nasreddîn ve Faxreddîn.

Hatta Sofular vasıtasıyla Heft tabiri İslam dinine de entegre edilmiştir. Müritten Şeyhliğe Heft aşamadan geçmek gerekir. Hacca gittikleri zaman Şeytanı Heft(7) defa taşa tutarlar. Mekke’deki Hacer el-Esved’in etrafından Heft defa dönerler. Katholikler de 7 günah ve Heft töhbe olay vs…

Heft yada Sêpta rakamı Hint-Avrupa dillerinden İbranice diline geçmiştir. Tevrat hikayelerinden Tanrı 6 günde kainatı yaratmıştır. Yedinci/Heft yada Sêpta günü tatil. Sêpta İbranice’ye Subta olarak geçmiştir ve tatil günüdür. Arapça’da Sept Cumartesi anlamında kullanılıyor. İbranice dil uzmanları Sebat’ın Şabbat’tan geldiğini söylüyorlar. Tevrat’ın bu hikayesi kaynağı Hititler yada Mitaniler olabilir. Arapça’daki Heft terminolojisi yani Sep’he Hint-Avrupa dillerindeki Spêta”dan alınmıştır. Yahudi dininde de Heft/yedi Melek var. Eski Harran dininde de Heft kutsal yıldız vardı. Eski yazılara göre yıldızler: Güney, Ay, Behram(Merih), Tir(Etard), Bercis(Muşter), Nahide(Zuhre), Keywan(Zuhel).. Bilindiği gibi Güneş ve Ay dışında diğerleri gezegenlerdir.

En eski yazılı destan olan Gilgameş’te dahi yedi/Heft tabirine sık sık rastlanmaktadır. Mesele Gilgameş 6 gün 7 gece arkadaşı Enkido’nun ölümüne ağlıyor vs.

Yani tarihsel bir geçmişi olan 7/Heft rakamı Newroz’un kutlamasında Heft Tepsi olarak yer almıştır.

Bir çok evde Newroz yemeği yenilirken Heft çeşit yemek yapılır. Hepsinin ilk harfleri “S” ile başlıyordu. Newroz sofrasındaki Heft Sini meselesine ilişkin bize ulaşan en eski yazılardan biri Tarihçi El Mesudi’nin geride bıraktığıdır. El Mesudi şöyle yazıyor: “ Megosan memleketinde Newroz’dan 25 gün önce halk bu bayramın hazırlığını yapıyordu. Newroz yemeği Heft/7 gül, ot ve yeşilik… Heft/7 tatlı yada tatlı çeşidi…. 7 çeşit buğday, arpa vs tanesi, parça şeker, Heft/7 beyaz para(gümüş) ve bunların hepsini Heft/7 beyaz kabın içine koyarlardı. Heft/7 tane Nar, ceviz, badem vs dalı ile….”

Eskide Newroz sofrasında yada tepsisi dediğimiz olay Sêv, Sîrke, Sumax, Semenî, Suncû, Sîr û Sewze…………den oluşuyordu. Yani Hepsi “S” harfiyle başlıyordu.

Kürd şairi Hemin Mukriyani bir şiirinde bundan atıfta bulunarak:

“Seqiz, Serdeşt û Sablax û Sine, qerxî xwîn,

Sêyî tirî wîstin, gotî : bo sifre heft sinîm dewê”

Sayın Herşemi Newroz ve heft ilişkisi üzerine durdurduktan sonra Newroz ile Kawa bağlantısı üzerine geliyor.

Sayın Herşemi KAWAYÊ HESINGER/ Demirci Kawa meselesinin daha sonraları Newroz’a bağlandığını ileri sürüyor. Buna ilişkin olarak atalarımınız yeni yıl Newroz’a daha fazla anlam vermek amacıyla adaletli bir dünya istemini Newroz’a Kawa söylencesini ekleyerek güncelleştirdi diyor.

Yazar bu güne kadar Kawa ve Newroz’a ilişkin ileri sürülen tezlerden farklı bir tez gündeme getiriyor ve KAWA’nın tarihsel bir şahsiyet değil, Hesinger/Demirci olduğunu ileri sürüyor.

Kelimeninin kökeni kesmek, biçmek, vurmak şekilleri altında Hint-Avrupalı dillerde hala günümüze kadar gelmiş bulunuyor. Yunancada KOMMA kesmek/ayırmak anlamındadır.. KOMMA(.) nokta bir cümleyi sonlamaktır. KOPE ve KOVO’de kesmek anlamına geliyor. Latince de vurmak/dövmek kelimenin kendisi CUDOdur. Fransızca da COUPER fili kesmek anlamına geliyor. Litvancadaki KAUTİ kelimesi de aynı anlama geliyor. İrlandalılar CUAD’ı savaş , savaşçı ve cesaretli anlamında kullanıyor. İrlanda’da GOBA demirci/Hesınger anlamında kullanılıyor. İrlanda’da GOBANUS demircilik yapan insanların ünvanlıydı. Eski Silavca’da KOVATİ demirci ve ağaç kesen anlamına geliyordu.

Devam edecek.