Bazı kaynaklara göre 1944 yılının Ağustos ayında Kürdistan’ın dört parçasından Kürd yurtseverleri bir araya geliyorlar. Bilindiği gibi o dönem Doğu Kürdistan’ın bazı şehirleri Fars sömürgecilerinin denetimi altından çıkmış ve özgürleşmişti. O dönem Doğu Kürdistan ve özellikle Mahabad şehri tüm Kürd severlerinin kıblesi haline gelmişti. 1942 yılından beri Doğu Kürdistan’da “Komelay Jiyanewey Kurd” çok ciddi bir siyasal faaliyet içindeydi. Kısacası “Komel” yada “Jekaf” olarak adlandırılan bu oluşum sadece Doğu Kürdistan’da örgütlenmiyordu, Kürdistan’ın diğer parçalarındaki siyasal yapılar ve şahsiyetlerlede ilişkiye geçiyor. Bugüne kadar bu ilişki üzerine bir hayli de spekülasyonlarda yapılıyor. 1944 yılında Kürdistan’ın dört parçasında Kürdler Türkiye, İran ve Irak sınır üçgenindeki Dalanper Dağında bir araya gelerek “Peymana Sê Sînor” adı altında 12 maddeyi kapsayan bir antlaşma imzalıyorlar.

Bu antlaşmaya katılan Kürd kesimleri üzerine bir hayli yazılıp çizildi. İsimler konusunda hem fikir olunmasa dahi, Kürdistan’ın dört parçasında Kürdlerin bir araya gelip bu antlaşmayı imzadıkları söylenir.

Güney Kürdistan’dan Şêx Abdullah Zîno, , Seyid Kani Marani, Hamza Abdullah ve Seyid Aziz Şemzînî,

Doğu Kürdistan’dan Qasimi Qadirî ve Rahman Îlxanîzade,
Kuzey Kürdistan’dan Qazî Mela Wehab,

Ve Güney-Batı Kürdistan adına Qadrî Cemil Paşa katılıyor, deniliyor(Dr. Yasin Serdeşti,Komarî Milî Demokratî Kurdistan, sayfa 119)

İsimlerde bazı değişiklikler olsada Demokratik Kürdistan Cumhuriyeti, Kürdistan Demokrat Partisi ve onun önceli olan “Komelay Jiyanewey Kurd” üzerine yazan tüm yerli ve yabancı yazarlar “Peymana Sê Sînor”u gündemlerine almışlar. Farklı parçalardan gelen Kürdlerin katılımına dikkat çekmişler.

Bilindiği gibi o dönem 3 Kürd örgütü siyasal alanda faliyet içindeler. Güney Kürdistan’da Refik Hilmi’nin başında bulunduğu Hiwa, Kuzey ve Güney-Batı Kürdistanlıların içinde bulunduğu Xoybun ve Doğu Kürdistan’da Komelay J.K .

Yukarıda isimlerini verdiğim Kürd siyasal yapılanmalarının temsilcilerinin Mahabad’ta görüştüklerini ve görüş alış verişinde bulunduklarını biliyoruz. Güney Kürdistan’da Hiwa Partisinin bir üyesi olan Kürd subaylarından Mirhac’ın Komela J.K’in kuruluş sürecine katıldığını bir çok kaynak söylüyor. Komela J.K’ın Molla Mustafa Barzani’ye gönderdiği mektup, daha sonra Molla Mustafa Barzani ile birlikte 10 binlerce Kürd’ün ve Irak ordusundan firar edip Doğu Kürdistan devrimine katılan Kürdlerin tarihçesi biliniyor. Aynı dönemlerde Qadri Cemilpaşazade’ninde Xoybûn adına Mahabad’a geçtiğini biliyoruz.

Bunlar tarihsel gerçekler.

Bu konuda bir dizi belge ve dokuman olmasına rağmen, yüzlerce kitap yayınlamasına rağmen hâlâ Kuzey Kürdistan’a aktarılmış değildir.

Bu eserleri Kuzey Kürdlerinin hizmetine sunmak acil bir görev olarak önümüzde duruyor.
Seyid Aziz Şemzînî ve “Peymana Sê Sînor” ilişkisi üzerine durarken, bu antlaşmaya katılan Kürdlerin durumuna da dikkat çekmek istiyorum.

Seyid Aziz Şemzînî Hîwa Partisi adına “Peymana Sê Sînor” antlaşmasında hazır bulunan Kürd şahsiyetlerinden biridir.

Bugüne kadar genel bir doğru kabul edilen ve bir çoklarımızında ruhunu okşayan “Peymana Sê Sînor” Kürdistan’ın dört parçasından giden Kürdlerin imzadığı bir antlaşma değildir.
Bu antlaşmada Kuzey ve Güney-Batı Kürdlerinin temsilcileri yoktur. Kürdistan’ın iki parçasındaki Kürdlerin olmayışı antlaşmanın tarihsel önemini yadsımıyor.

Ama, bu bir realitedir.

Bu antlaşma Hiwa Partisi ile Komelay Jiyanewey Kurd arasında yapılan bir antlaşmadır ve “Peymana Sê Sînor” olarak adlandırılmıştır.

Aslında “Peymana Sê Sînor” üzerine yapılan spekülasyonlara en iyi cevap o süreci yaşamış ve antlaşma sürecine katılmış Kürd şahsiyetlerine başvurmaktır. Bir de antlaşmayı imzalayan partilerin basın ve yayın organları büyük önem taşıyor.

2008 yılında sayın Ali Kerimi’nin Suleymaniye’de Jîn yayınları tarafından “Niştiman Belawkerewey Bîrî Komelay J.K” yayınlandı. Bilindiği gibi “Niştiman” Komelay Jiyanewey Kurd’un yayın organıydı. “Peymana Sê Sînor” Hiwa ve Komelay J.K tarafından imzalandıktan sonra J.K bu antlaşmaya dair yayın organı olan “Niştiman” da bir haber yapıyor.

Fakat, 2008 yılına kadar “Niştiman”ın o dönem çıkan sayısının 9 ve 10. Sayfaları kayıptı. Ali Kerimi’nin bulup yayınladığı “Niştiman”ın sözkonusu sayısındaki 10.sayfasında “Peymana Sê Sînor” hakkında geniş bilgiler veriyor. Yine 2009 yılında http://weneykk.blogpot.com da “Wênekanî Peymanî Sê Sînor” adı altında “Peymana Sê Sînor” a katılan Kürd şaysiyetlerin toplu resmi yayınlandı. Sayın Hassan Qazi’nin resimlere ve “Peymana Sê Sînor” a ilişkin uzun bir yazısıda resimler altında bulunmaktadır.

Bilindiği gibi “Komelay J.K” çok sıkı ve illegal örgütlenen bir yapılamaydı. Tüm üyelerini özel bir yeminle alır ve hepsini kodluyordu. Herkesin bir numarası ve kodu vardı.. “Komelay J.K” Niştiman’da Peymana Sê Sînor’u haber yaparken katılanların kodlarını da veriyordu.
Mamoste Hejar Mukriyani’de bu antlaşma esnasında Komelay J. K’ın delegasyonundaydı. İşin ilginç yanı sayın Qazi’nin söylemiyle bugüne kadar “bu konuda yazanlar Hejar’ı görmezlikten gelmişlerdi”..
Bilindiği gibi Mamoste Hejar’ın anıları 1997 yılında Paris’te Çêştî Micêwr adı altında yayınlandı.
Mamoste Hejar anılarında “Peymana Sê Sînor” giden süreci, nasıl ve kimlerle gittiklerini, nerelere uğradıklarını, Komelay J.K’ı kimlerin Hîwa Partisini kimlerin temsil ettiklerini geniş geniş anlatıyor.
Kısacası, “Peymana Sê Sînor” a ilişkin Niştiman’da çıkan haberdeki kodlamalar, Hejar Mukriyani’nin anılarında verdiği isimler ve elimizdeki resimlerden hareketle sayın Qazi’nin verdiği bilgileri toparlarsak:

Komelay Jiyanewey Kurd adına:

Qasimi Qadrî Qazi, Abdulrahmani Zebihî ve Abdulrahmani Şerefkendi Melapur( Mamoste Hejar Mukriyani)

Hiwa Partisi adına ise:

Şeyh Abdullah Zinoyî(yani Şeyh Abdullah Nakşibendi, Seyid Aziz Şemzini ve Muhamed Saidi Kani Marani dir.(Hejar’ın anılarında verdiği bilgilere göre Kani Marani’de Şeyh Ubeydullah’ın ailesinden gençlerden biriydi, diğerlerine refakat etmişti)

Yine Mamoste Hejar’ın verdiği bilgilere göre Komelay J.K, “Peymana Sê Sînor” e ilişkin haberi “Niştiman”da yayınladıktan sonra haber geliyor ve Hiwa Partisinin “antlaşmaya karşı çıktığını söylendi” diyor.... Bu arada Niştiman dergisindeki haberin çıktığı 10.sayfayı çıkarıp dağıtıyorlar.
Tüm bu bilgelerden sonra şunu söyleyebiliriz ki, Dr. Aziz Şemzini “Peymana Sê Sînor”un mimarlarından biridir.

Yazımın daha önceki bölümünde Seyid Aziz Şemzini’nin Sovyetler Birliği’nde siyasal bilimleri okumak için verdiği baş vuru dilekçesinde “1944 yılında gericileştiğinden dolayı Hiwa Partisinden ayrıldım” dediğini yazmıştım. Sanıyorum “Peymana Sê Sînor”dan sonra geri dönen Seyid Aziz Şemzini ile Hiwa yönetimi arasında antlaşmaya ilişkin tartışmalar oldu ve bu süreçte Seyid Aziz Şemzini parti ile ilişkilerini kesti. Zaten Hiwa Partisi bir yıl sonra yani 1945 yılında fesh edildi.