Mamoste Hejar Mukriyani’nin Kürdçeye çevirdiği bu makaleyi Dr. Mustafa Cewad 1954 yılında Arapça olarak „Irak Bilim Dergisi“inde yayınlamıştı.
Mamoste Hejar, çevirmen olarak bröşüre yazdığı girişte yazara ve broşüre bir dizi övgü ve çeviri görevini kendisine verdiklerinden dolayı Kori Zanyari Kurd’e teşekkür ettikten sonra Gawan Aşireti hakkında şu belirlemelerde bulunuyor: „ Bu bröşür onurlu, yılmayan ve mertliği ile tanınan ve günümüzde varlığını sürdürmeyen eski bir Kürd aşiretini yeniden hatırlamak içindir. Gawan aşireti çok meşhur ve dikkate alınan bir aşiretti. Gawanların bu geniş dünyada Kürdlerinin cesareti, mertliği sayesinden isimleri çıkmıştı.......... Gawanlar, kahramanlıklarıyla dostlarını mutlu eden düşmanlarını kahreden ve dönemlerinde Kürd halkını çok cesur ve etkili bir halk olarak başka halklara tanıtmışlardı......“
Dr. Musafa Cewad yazısının ilk girişinde Gawanlar için „ Gawan eski bir Kürd aşiretidir. Gawanlar Irak tarihinde en ünlü aşiretler içinde savaş ve siyasal kavgalarda hepsinden daha hünerli, Arap edebiyatında ve özellikler şiirinde hepsinden daha çok tanınıyordu. Bu aşiretin mensupları şiire çok önem vermişlerdi.“ diyor.
Dr. Mustafa Cewad yazısının devamınde Irak tarihini yazanlardan yakınıyor, Kürdlerin tarihini yazmadıklarından bir dizi boşlukların doğduğunu unutulmaya bırakıldıklarını yazıyor.
Bu arada Dr. Mustafa Cewad makalesinin anabaşlığı olan „Unutulan Gawan Aşireti“ atıfta bulunarak neden „tanınmayan“ değil de „unutulan“ kavramını kullandığını hatırlatıyor.
Dr. Cewad’a göre Gawan aşireti İslami döneminde Irak’ın tarihinde önemli bir rol oynamış, tanınan ve bilinen bir yapılanmaydı.. Zamanla unutulmaya bırakıldı. Ona göre genel olarak Irak tarihinde ve özel olarak Kürd tarihinde önemli bir yere sahip olan Gawanları hak ettikleri yere oturtmak gerekiyor.
Dr. Cewad Şerefxan Bitlisi’nin Şerefname de ve Fezullah Omeri’nin Mslak Al Besar fi Mamak El Misar’da Gawanilerden sözetmemelerinden yakınıyor.
Dr. Mustafa Cewad, ünlü Kürd tarihçisi Mehemed Emin Zeki’nin „Kürdistan Tarihi“ adlı eserinde bir kere bu aşiretten sözettiğini ve ismini yanlışlıkla „Cewan“ diye yazdığını, bunuda „bir çok ünlü Kürd aşiretinden söz eden Mesudi(ölüm tarihi 956 Bağdat)nin „Mürücü’z Zeheb“ adlı eserinden aldığını“ yazıyor.
Dr. Mustafa Cewad, Mehemed Emin Zeki’nin sözü ettiği Mesudi’nin Kürdlere ilişkin söylediklerini aktarıyor.
Yazarında eleştiriye tabi tutuğu Mesudi’nin Kürdleri millet olarak Araplara bağlama „Rebihi Nizar“ götürme olayını geniş bir şekilde aktarmaya gerek yok. Mesudi o dönem belli başlı Kürd aşiretlerini şöyle sıralıyor: „ Hezbani, Serat, Şazencani, Lor, Bardilkan, Barisyan, Xali, Cenarqi ve Cawani“
Tarihçi Mesudi’nin 10.yüzyıl ortalarında belli başlı Kürd aşiretleri olarak sözünü ettiği Kürd aşiretlerinden biri de „Cawani“ dir.
Dr. Mustafa Arapça’dan „G“ harfinin olmadığını ve bundan dolayı „Gawani“lerin „Cawani“ler olarak yazıya geçirildiğini yazıyor. Mamoste Hejar Mukriyani’de Dr. Mustafa Cewad’ın bu görüşünü paylaşıyor.
12.Yüzyıl’da yaşıyan tarihçi İmad İsfahani’de bazı Gawani emirlerinden dolayı bu aşiretten söz ediyor .
Bilindiği gibi İmad İsfahani(1125-1201) Eyubbi Kürd Hanedanlığı sırasında Selahaddin Eyubi’ye sekreterlik yapmış ve Selahaddin’in resmi biyografisini kaleme alan bir tarihçidir.
İmad İsfahani „Kharidat Al Qasr Wadjaridat Ahl- Al Asr“ adlı eserinde
„Kürd Emir Necmi’nin oğlu Emir Ebu Şuca Asim Gawanların büyük şahsiyetlerindendir“ diyor.
Firuz Abadi(1329- 1414) „Al Qamus Al Muhit“ adlı eserinde Gawanlar üzerine duruyor ve şöyle yazıyor: „Gawan bir Kürd aşirettidir ve Irak’ın Mezidiye Hilla’sında yaşıyor. Din alimi Ali Gawani’nin oğlu Muhamed onlardandır.“
Seyid Murteza Zubeydi Qamus’ı tanıtmak için yazdığı giriş bölümünde bu Kürd din aliminin ismine Kurdi Gawani’ye „Hillayi Şafihi“ ekliyor. Yani „Muhamed Kurê Ali Kurdi Gawani, Hillayi Şafihi”...
Subiki de “Tibqat El Sibki” adlı eserinde bu Kürd din adamından “ Ali Abdullah oğlu Muhammed Ebu Saidi Gawani” diye söz ediyor.
Subiki, Gawani din alimi hakkındaki bu bilgileri Hilla Kürdlerinden sözeden İbni El Nicar’dan aldığını Muhammed Ali Gawani Kurdi’nin Hicri takvimiyle 468 yılında (1075/1076) dünyaya geldiğini yazıyor.
Feyruz Abadi dahil bir çok tarihçi Gawani Kürdlerinin bugün Babil Harebelerinin yakınında bulunan Hilla şehrinin kuruluşuna katıldıklarını ve yerleştiklerini yazıyor.
Dr. Mustafa Cewad’ın anlatımlarına göre bugün dahi Hilla’de „He Al Akrad“ yada „Mehele El Akrad“ adı altında bir mahale var.. Yani Dr. Mustafa Cewad’ın 1954 yılında Gawaniler üzerine broşürünü yazdığı zaman Hilla’da „Kürd Mahalesi“ adı altında bir mahale vardı. Ve Hilla halkı bu mahalenin neden Kürd mahalesi olarak adlandırıldığını bilmiyorlardı..
Şam’daki „Taxa Kurdan“ı değiştirenler pekala „Hilla“daki „Kürd Mahalesi“nin isminide değiştirirler. Sonuçta aynı Baasçı zihniyet değilmi?
Hilla şehrinin 1101 tarihinde kurulduğu düşünülünce o tarihlerde Gawanilerin etkili bir güç oldukları görülüyor.
Tarihçiler Hilla şehrinin Banu Asad ailesinden olan Seyfdewlu Sedeqe tarafından kurulduğunu yazıyor. Banu Asad şii mezhebine bağlıydılar. Gawaniler ise bir çok tarihçinin söylediklerine göre Şafihi mezhebine bağlıydılar. Bu iki yapılanma dost ve müttefiktiler. Fakat şunun altını çizmek lazım, bazı dönemler Gawaniler Abbasi Halifesine tavır alarak Mısır’daki İsmaililerin himayesine girdikleri de olmuştur. Onun için bu din ve mezheb meselesinde kesin tespitlerden kaçınmak lazım. Bu yazının daha sonraki bölümlerinde bu hususta yer yer gündeme gelecektir.
Devam edecek
