Biz Kurdler dil konusunda yapilan bir cok tartismada farki yerlere savrulma konusunda hep bir tekeruru yasiyoruz. Peki neden? dil bir iletisim araci ve kulturun surekliliginde önemliyken neden bizde farkli seylere neden oluyor.
Kurd diliyle ilgili her kafadan bir ses cikarken ve yine Kurd dilinin standartlastirilmasiyla ilgili bir takim cabalar varken bu cabalar isiginda neden tartismalar yapilmazda her insanin kendi mahalli veya anasindan ögrendikleriyle bir dil uzerinde firtinalar kopartilir anlayana ask olsun.
Kurdce yazmak elbette guzel bir sey ama ben Kurdce yaziyorum veya yazmaya karar verdim deklarasyonundan sonra,bu deklarasyon bir hegomonyaya dönusmemelidir. Iste biz Kurdler bu konuda bir cok yerde yapilan tarismalarda dilin bir iletisim ve kulturun surekliliginin aktarilmasindan cok hep Kurdce bilmenin bir sulta araci olarak göruldugunu defalarca yasamisizdir. Peki böyle bir yaklasim bir dilin gelisimine ne kadar yarar saglar. Yine Kurdce bilmenin bir cok cev tarafindan bir silah ve gecim araci olarak kullanildigini biliyoruz. Peki bu tur yaklasimlarla bir dilin gelisimi icin ne tur bir fayda asaglanir.
Kurdce biliyorum edasiyla cikip Kurdcenin bir lehcesine siginan insan nekadar Kurdce biliyor diye sorulursa verilecek cevap ne olur. Yani bir dil bir hegomanya araci olarak göruluyirsa o dil bilinmek zorundadir.
Simdi gelin Kurdce uzerinde biraz beraber sesli dusunelim. Ben Kurdce biliyorum diyen kac Kurd sorani,dimili,sexbizini,hewrami ve kurmanci biliyor. Bir baska bicimde sormak gerekirse söz konusu lehcelerden birer Kurd bir araya gelirse iletisimi nasil saglarlar. Göruldugu gibi bir dili bilmek ve yazmak sanildigi kadar basit ve kolay degil. Kolay olmadigi gibi biliyorum deyip hegomanya arayisinda olamk ve bilmemek bize biz Kurdlerde alisila gelmis ben biliyorum espirisin hatirlatiyor.
Colomp kardesler yanilmiyorsan 16 ci yuz yilda Kurdistana geldiklerinde alti bin kusur Kurd asiretinden bahs ediyorlar. Bu alti bin kusur asiretin kapali toplum iliskileri icerisinde iliskilerini surduklerini söyluyorlar. Yani bizim gercekligimizi bize anlatiyorlar. Bundan yuzlerce yil öncesinden. Kurdler halen uluslasma sureci yasiyorlar. Bu uluslasma sureci bir bicimde bir dil birligini zorunlu kiliyor. Peki Kurdler bu isin neresindeler. Diye bir soru sorulsa cevabimiz ne olur. Cevabi bir kenera birakip yapmamiz gerekli olan sey nedir diye kendimize sormakla baslarsak nereye variriz.
Guneyde bir uygulama basladi yani sorani lehcesi bir nevi resmi dil oldu. Peki bu sorani resmi bir egitim dili olurken kirmaciden hicmi faydalanilmiyor? bir baska örnek Mam Celal ve kek Mesut konustuklarinda hangi lehceyi kullaniyorlar. Neden bu iki insanin kullandigi dil hem sorani hemde kirmanci konusanlar tarafindan anlasiliyor.
Dil kullanildikca degil dilin kullanim alanlari genisledikce bir dil gelisir. Kek Aso bahdinan kirmacisi icin bir felaket derken haksiz olmadigi gibi Botanla komsu olan Behdinan Kirmacisi niye felakettir. Kaldiki bu bölge yuzyillarca yildir bu lehceyi kullaniyorlar. Yine bu bölgede yasayan herkes Behdinan kirmancisini bilmesine ve konusmasina ragmen olan sey nedir. Ben sagsen kek Aso´la ayni göruste olmakla beraber bu felaketin kirmanci olmadigini söyleyecek kadar illeri gidiyorum. Bir örnek olmasi babinda Kaniresli (Karliova li) bir kirmancin Behdinanli bir kirmanca anlasma sansinin nekadar oldugunu gercekten merak ediyorum diyecekken diyemiyorum oldukca sinirlidir.
Kurdlerde dil sorunu kapali toplum iliskileri nedeniyle gelismemistir. Bu Kurd dilinin kullanilmadigi anlamina gelmiyor. Tam tersine kapali toplum iliskileri icerisinde dil yeterken dilin kullanim alanlari genisleyince dil dil olmaktan cikip arap,fars ve turk etkisine giriyor. Iste Behdinanda oldugu gibi veya Kuzeyde oldugu gibi.
Guneyde sorani lehcesi icerisinden hareketle hayatin her alaninda kullanima acik bir dil birligi oluturma cabasi Kurd dilinin gelecegi ve gelisimi acisindan hayati derecede önemlidir. Bu surec yine ayni zamanda Kurd dili iceririnde yerlesmis bir cok yabaci kelimelerin Kurdceyle yer degistirmesi anlamina geldigi de unutulmamalidir.
Kuzeyli bir cok Kurd haytinin hic bir döneminde dil uzerine bir egitim alamadan Kurdolog oldular. Peki bu nekar dogrudur. Yani anasindan veya köyunden hareketle Kurdistanin diger oarcalarini ve lehcelerini bilmeden nasil olan bir seydir. anlayana ask olsun.
Bir örnek olmasi anlaminda bence oldukca önemlidir. Dersim ve Siverek bölgesinde kullanilan dimilice aksani bugun dimilice diye dayatilirken hangi bilimsel kural veya arastirma yapilarak bu sonuca variliyor. yani herkes anasindan ögrendiginden hareketle dogru olanani anasinin söyledigi gibi bir cikis noktasinin dogru oldugunu söylerken dimili nufusun Kuzeyde ezici cogunlugunun yasadigi Colig,Hani ve Kulp bölgesindeki dimilice nerete konacak. Bir adim daha illeri gidelim 3000 bin yil öncesi Hewramicesi neye daha yakindir. Hewraman Ilam ve Horosan dimilice icin ne anlama geliyor gibi sorular sorulursa cevaplar ne olur.
Bir dilin kullanim alani genisledikce o dil ölumsuzlesir. Kurdler soruna kim ne kadar biliyor penceresinden bakip hegomanya oluturmak yerine dilin kullanim alanlarini dusunup Kurdler arasindaki kominikasyon unsusuru olarak Kurd dili nasil olgunlasir veya hayata egemen olur sorusunu dusunmeldirler.
Sevgi ve Selamlar
