Ehli Hak, Alevi, Ra Heq ve Yarsanlar Üzerine Notlar(1)
Değerli Newroz .Com ve Kürdistan Forum Okuyucularına!!
Yıllardan beri Türkiye'de ve Kuzey Kürdistan'da „Alevilik“, „Bektaşicilik“ ve „Ra Heq“ adları altında çeşitli Kürdistan'daki bir dinsel grup hakkında bir tartışma yürütülüyor. Bende her Kürd insanı gibi bu tartışmaları takip etmeye çalışıyorum...
Türk devleti bilinçli ve planlı bir şekilde bu dinsel grubu Kürdlerden ayırmaya, Türk menşeli bir yapı olarak lanse ediyor..
Bu girişim tıkandığı yer ve anda ise „Alevilerin farklı bir millet olduğu“ tezini geliştiriliyor..
Her iki durumda da „Alevileri“ Kürdlerden ayırma söz konusudur.
Ben burada bu dinsel grubun hangi isimle adlandırılması gerektiği(Alevi, Ra Heq veya başka bir isim) noktası üzerine durmayacağım.. Belki yazı serisinin sonunda bu nokta üzerine durmaya çalışacağım..
Güney ve Doğu Kürdistan'da Kuzey Kürdistan'da var olan bu dinsel grubun bir benzeri farklı isimler altında varlığını sürdürüyor. Ülkemizin sözünü ettiğim parçalarında bu dinsel grup Ehli Hak, Kakayi, Ali İllahi, Yarsan vb isimler altında varlığını sürdürüyor..
Ülkemizin Güney ve Doğu parçalarında bu dinsel yapılanma üzerine onlarca kitap yazılmış... Ayrıca bu dinsel yapının kutsal kitapları var. Hepsi Kürdçedir. Yani bu dinsel grubun ibadet dili Kürdçedir.
Ben bu yazı serisi boyunca çeşitli kitaplarda önemli gördüğüm bazı hususları özetliyerek aktarmaya çalışacağım.. Keşke bu kitapları çevirmeye zamanım olsaydı.... Zaman yokluğundan dolayı bu tartışmalara kısmen katkıda bulunmak amacıyla böyle bir yazı serisini gerekli görüyorum..
İlk olarak değerli Kürd araştırmacısı Eyub Rustem'in 2006 yılında yayınladığı „YARSAN- Dinsel ve Tarihsel bir Araştırma“ adlı eserinin giriş bölümündeki kaynak taramasını aktaracağım...
Saygılarımla
Aso
FARKLI TEKST VE KAYNAKLRDA YARSANLAR
Konunun esasına girmeden önce Yarsanların çeşitli bölgelerde ve tarihsel kaynaklarda farklı bir şekilde adlandırdıklarını vurgulamak istiyorum. Kakayi, Ehli Hak ve Ali İllahi gibi.. Bu isimlerin hepsi aynıdır, böyle adlandırılmalarının tarihsel nedenleri vardır. Yeri geldiğinde kitabımda bu hususlar üzerine duracağım. Fakat, kitabımda diğer isimlendirmelerden ziyade YARSAN ismini kullanacağım.. Bana göre Yarsan bu dinsel grubun ritüellerini ve yolunda olan insanların durumunu en iyi şekilde açıklıyor (Yar ve Yarsan)...
Yarsan üzerine yazan bir hayli kaynak var. Ben geçen yüzyılın 70'li yıllarından beri bu kaynakları inceleme çabası içindeyim.. Bu kaynakların büyük bir kesimini toplayabildim. Ayrıca hala kavuşmadığım onlarca kaynak var. Fakat benim bugüne kadar topladığım kaynaklarda az değildir. Bu çalışmalarım boyunca Yarsan dininin temeli hakkında, özgüllüğüne ilişkin, şahsiyetleri hakkında, deyişleri, türküleri ve diğer yazılı eserleri hakkında bir hayli bilgi sahibi oldum. Ayrıca, Yarsan dininin ritüelleri, ortaya çıkışı, yayılması, gelişmesi ve örgütlenmesi hakkındada ciddi bilgilere ulaştım.
Aşağıda Yarsan Dini hakkında bu araştırma için yararlandığım bazı kaynakları veriyorum.
1) SERENCAM
Bu kitap Yarsanların kutsal kitabıdır. Yarsanların kendileri bu kitaba KELAM yada Kelami Xezane diye adlandırıyorlar..
SERENCAM 6 bölümden daha doğrusu 6 kitaptan oluşuyor.
a) Barge Barge: Birinci kitap, San Sahak Berzenci, Pir Bunyamin, Sey Mir Ahmed, Sey Mustafa, Sey Ebulwefa, Sey Hebib Şah, Haci Bawesi ve sekizinci(hicri) yüzyılda yaşıyan diğer bazı Yarsan din alimleri ve önderleri tarafından yazılmıştır. Bir çoğu Kürdistan'ın farklı şehirlerinden gelen insanlardan oluşuyor. Belli bir kesimide Kürdistan'ın dışından Hawraman'a gelmiş, Yarsanların dinini kabul etmiş, Pir seviyesine ulaşarak ve 72 Pir grubuna katılmışlardır.
Bu 72 Pir:
Pir Mikail Dewdani, Pir Nali Mordeni, Pir Şemsi Alemdar, Pir Rukneddin, Pir İsmail Sistani, Pir Qabili Semerqendi, Pir Tayar İsfahani, Pir Kemal Mamolani, Pir Rastgo Qeredaxi, Pir Teqi Şahohi, Pir Heyder Loristani, Pir Nere Balamoyi, Pir Ahmed Loristani, Pir Taceddini Fars, Pir Huseyini Kaşani, Pir Mahmudi Baxdayi, Pir Abduleziz Basrayi, Pir İbrahimi Caf, Pir Suleymani Ardelani, Pir Xaliq Erdebili, Pir Mansur Şoşteri, Pir İsa Şiqaqi, Pir Heyder Kelmeydani, Pir Maliki Goran, Pir Nasiri Baxtiyari, Pir İsa Pisakani, Pir Xelil Musuli, Pir Caferi Kurdistani, Pir Hemze Piri Şahi, Pir Huseyin Stemboli, Pir Elyasi Moryasi, Pir Feyrozi Hindi, Pir Ayazi Magribi, Pir Niga Dartani, Pir Qemersera Qomasi, Pir Tamaspi Kirmani, Pir Teymuri Hawramani, Pir Rehmeti Bembeyi, Pir Qubadi Diwane, Pir Kazimi Kengaweri, Pir Danieli Dalhoyi, Pir Seferi Qelaceyi, Pir Musa Miyaneyi, Pir Sure Hindoleyi, Pir Sadiqi Mazenderani, Pir Nehmeti Tewawdar, Pir Dilawer Dereşişi, Pir Xeyali Maçini, Pir Qanuni Şami, Pir Xatemi Hamadani, Pir Muhamedi Şarezori, Pir Nari Hawrami, Pir İsmail Gulani, Pir Nazdari Şirazi, Pir Nerimani Şahoyi, Pir Tayari Xorasani, Pir Eynwani Kehbeyi, Pir Ahmedi Genceyi, Pir Ahmedi Bersayi, Pir Nadir Qerepapaqi, Pir Mamli Meydeşti, Pir Şalyari Hawrami, Pir Mahmudi Loristani, Pir Necmeddini Farsi, Pir Neqi Tukani, Pir Haşimi Rejewi, Pir Merdi Hordini, Pir Baba Xeyibi Hawari, Pir Fetali Sehney, Pir Ezizi Huwane ve Pir Rustemi Su(23)
b)Dewrey Heftewane= Hewtewane: Serencam'ın bölümü yada kitabı 7. ve 8.yüzyılda(Hicri) yazılmış on heceli deyişlerden oluşuyor. Bu kitapda Yarsanların dini liderleri ve Pirler tarafından yazılmıştır. Bu din alimleri ise San Sahak Berzenci, Pir Bunyamin, Halife Azizi Silemani, Halife Mehemed, Halife Şaşa, Halife Şahabeddin, Halife Bapir, Halife Emir, Halife Cabar, Davidi Kosuwar, Pir Musa Defterdar, Xatun Remzbar, Şah İbrahim Ewet, Melek Geyar, Yar Zerdebam= Bawa Yadgar, Sey Mir Ahmed, Sey Bawesi, Sey Hebib Şah, Sey Mustafa ve Sey Ebulwefadır.
Devam edecek
Çev: Aso Zagrosi
