Dr.   Xelil  Cundi'nin  verdiği  bilgilere  göre   Batı  Kürdistan'da  yani  Suriye  Kürdistan'ında   30 bin  ile  40  bin  arasında  Êzidî    Kürdü  yaşıyor.   Kuzey Kürdistanlı    Êzidîler  ise  geçen  yüzyılın    60'lı ve 70'li  yıllarında   devletin  katliamları  neticesinden Avrupa'ya  göç etmişler.   Dr. Xelil'in  verdiği bilgilere  göre  Doğu  Kürdistan'da   Kirmanşah  vilayetinde    6  köy    Êzidî     dinine  bağlılar.  Mamoste  Hejar  Mukriyani  „Çêştî  Micwer“  adlı  eserinde    Êzidîlerin   dini üzerinde   en iyi ve  doğru  eseri veren   Mela  Xelil  Mişexti  olduğunu  söylüyor.

  Êzidî   Êzdayetî.......

Yazar  Azad    Êzidî'ye  sözü bırakalım

Kısa bir  değerlendirme:

İlk  önce   konunun   esasına  gitmek  için    iki    noktaya vurgu  yapmak  istiyorum..   Konuya  ilişkin   ellimizde  bulunan   bilgiler ve  araştırmaların    fazla  olmadığını  kabul  ediyorum.  Uzun  tarihsel  bir  geçmişi  olan      böyle  bir  konunun    tarihi,   kültürü,   dinsel  edebiyatı, adetleri,  gelenek ve görenekleri, bayramları ve  miteolojileri   hakkında   onlarca   hatta  yüzlerce   kitap  yazılmasa   tanımlamak  çok zordur.    Êzidî     dini  hakkında   bilgilerin  azlığı ve   yapılan  çarpıtmalar  ortamında   bir  kaç  sayfa  ile    konuyu tanımlamak  zordur.   İkincisi  ise,  konuya  giriş  yapmak  için     4  yıldan  beri  başkent  Hewler'de   Kürdistan   Bölge  Hükümetinin   kurumlarında  çalışıyorum ve  Hewler'de    örgütlenen ve  yapılan  girişimlere       katılmadığım  seminer  ve   toplantı   çok azdır.    Bizim  çok aydınımızın,  yazarımızın ve  tarihçilerimizin  olduğu  doğrudur.   Bunlar    Kürdistan'ın  eski dinlerine   ilişkin   bir  hayli  belge, dokuman  ortaya  çıkardılar.   Fakat  bunun  yanında     Kürdistan'ın   şehir  ve  köylerinde   yaşıyan   bir  çok   vatandaşın    Êzidîlere  ve  dinlerine     dair   bilgileri   yoktur,     kısmen  bilgileri  varsa da  çok eksik ve  tarihsel  yanlışlıkları  içeriyor.  Bu  kısa  değerlendirmenin  ışığı altında    hiç  olmasa    bu  ülkenin  en  eski    vatandaşları  olan     Êzidîler  ve  dinleri  hakkında    gereken  bilgileri  vermek  gerekiyor.    Êzidîlerin    bugün  sahip  oldukları  inançlar  ve  tatbik ettikleri felsefe   eskide  Mezopotamya  toprakları  üzerinde  yaşamış,   Sumerlerin, Babillerin, Medlerin ve  Hurilerin  felsefe ve     inançlarının   devamıdır.   Êzidî   dini   eski bir  dindir.    Kürdistan  toprakları  üzerinde  yaşıyan    halkların   dinsel  inançları   kutsal  gördükleri   doğa  olayları( Güneşperest,  yıldızlar,    ruzgar ve  yağmur)  Êzidîlere   miras   olarak  kalmış.  Eski  zamanlarda  Kürdistan'ın  kutsal  topraklarında  ve Mezopotamya'da       varlık bulan  Mitra, Zerdeşti,  Manu,  Mezdeki vb   Kürd  dinleri     Êzidîlere  miras  olarak kalmış..      Êzidîlik     Kürdistan  toprakları  üzerinde  vuku  bulan ve  Kürd milleti  tarafından  inanınılan   dinlerin    en eski    mirası  olarak  günümüze  kadar  ulaşmıştır.  Êzidî  dini  bir   Tewhid  dinidir, tanrının  birliğine  inanır.    Êzidîlerin  şerr  gücüne  taptıkları ve  hiç  bir  şeyi  kutsal  görmekleri    yönündeki   yanlış  düşüncelerin      hiç bir  gerçekliği ve  esası  yoktur.   Êzidîlerin  felsefesinde, metotlarında,   gelenek ve göreneklerinde,  dinsel  törenlerinde     bu  düşüncelerin   hiç  bir  yeri  yok.  Êzidîleri  ve Êzdayetî'yi     diğer  dinlerden  ayıran  olay   hayır ve  şerre  karşı   felsefi  yaklaşımlarıdır.     Êzidîlere  göre    hayır ve şerrin  her  ikisi    aynı  kaynaktan,   tanrının  kapısından   insanın  yaşamına   giriyorlar.    Êzidîler,  isimlerinin     Êzdan'dan geldiğini,     Êzdan'ın  tanrının  isimlerinden  biri  olduğuna  inanıyorlar.  Bu  ise    tanrının  birliği ve  tekliğinin    belgesidir.     Êzidîler    meleklere    büyük  bir   saygı ve  kutsallıkla  bakıyorlar ve  özellikle  meleklerin    başı   olarak  gördükleri   Meleki  Tawas'a   daha büyük bir  hürmet ile  yaklaşım  gösteriyorlar.

Êzidîler, peygamberlere, azizlere ve  özellikle  Şeyh  Adi'ye  büyük  hürmet   gösteriyorlar.   Êzidîlere   göre    Yaratıcı ile   insanlar arasındaki   ilişkilere  hiç bir   aracıya ve  yardımcıya  ihtiyaç  yoktur.   İnanç ve  düşünceler    bu  bağlantı  için  doğrudan  ilişki   aracılarıdırlar. Bundan dolayı    Êzidî   toplumu  içinde  derweşlik ve   sofuculuk   yaygındır.  Güneş     Êzidîler  için  en  önemli    güçtür.   Güneş   yaşamın  en  büyük  kaynağı ve  dünyada  insanların  yaşamasının  garantisidir.    Êzidî  inancına  göre  Güneş   tanrının  gücü ve  büyüklüğünü  gösteriyor.    Êzidîlere  göre   ahiret gününe  ve  reinkernasyona  inanıyorlar.    Êzidîler   insan bedenin   toprak,  su,  ruzgar ve  ateşten  oluştuğunu, insanlar  öldükten  sonra   bedenlerini  oluşturan  maddeler  eski   hallerine  döndüğüne   inanıyorlar.    Êzidîlere  göre   her  zaman   canlı  kalan  ruh,   ölmez.  Ruh   bir  bedenden   başka  bir  bedene    geçiyor.  Eğer  bir  insan  yaşamı  boyunca  iyilik yapmışsa, iyi bir  insansa, temiz ve pak  ise,   tüm yaşamı  boyunca  dua ve  ibadetinden  uzak durmamışsa,  hayır  yapmışsa ve  her türlü  insani olmayan   şeylerden   uzak  durmuş  ise   o  inasan  öldükten  sonra      ruhu   Tanrı'nın  emri ile    iyi ahlaklı, temiz, saygılı ve toplum tarafından  sevilen   bir  insanın  bedeninde  yeniden  yaşıyor ve    huzurlu  oluyor..  Tam  tersi durumda  ise   yukarıda   saydığımız  niteliklere  sahip  olmayan  ve     Êzidî   dininin  gereklerini  yerine  getirmiyen,  hırsızlık, zina ve  yalanlarla   uğraşıyorsa   o      Êzidî'nin  ruhuda  bir    hayvanın yada   suçlu  bir  insanın  yada   insanların  nefret ettiği    bir  kimsenin  içinde  yeniden  yaşar.   Kapalı    Êzidî   dininde   bir    Êzidî   ancak ve ancak   bir    Êzidî    ana ve babadan    dünyaya  gelebilir.    Êzidîler,   başka  birinin    kendi  dinlerine  geçmesini kabul etmezler.  Eğer  bir  insan  ister  kadın ve  isterse  erkek      Êzidî   dinin  kutsal     kurallarına   aykırı davranırsa     Êzidîler  içinde  kalamaz.    Êzidîlerde   öldürme,  zina ve selef  haramdır.  Böyle   insanlar   hiç bir  zaman    paklaşamaz ve yerleri  kiyamet  günü  cehennemdir.

  Êzidî,  Düşünce ve Anlam:

  Êzidî   kelimesinin  anlamı   Yezdan yada  Tanrıdan  geliyor.   Zerdeşt  Peygamberin  kutsal  kitabı  Avesta'da  Yezta ibadetin   huzurunda   olma   anlamına  geliyor.   Pehlewi ve  Sanskrit  dillerindede   Êzidî   var,  Allaha  inanan ve  imandar  anlamlarına  geliyor.  Sumer  dilinde  ise  E-Zi-Di   var. Anlamı  temiz,  pak ve  doğru  yolda  giden  anlamına  geliyor.  Yerleşim  alanları  eskiden beri  Kürdistan  kutsal   toprakları ve    eski  Mezopotamyadır. Yine  kaynaklara   göre  Doğru'da da  İran ve Hindistan'da  Êzidîler   yaşamışlardır.  Aktüel  olarak   Êzidîlerin  ezici  çoğunluğu   Güney  Kürdistan'da    yaşıyorlar.  Sayıları   600.000'den  fazladır.  Kutsal    Tapınakları   Şêxan  kazasına  yakın   Laleştir.  Kuzey Kürdistan'da  da   50 bin cıvarında    Êzidî vardı.  Fakat  geçmişte   bu  Êzidîlere  yönelik  öldürmeler, katliamlar ve  fermanlardan  dolayı  şehirlere, Avrupa'ya  ve  özellikle  Almanya'ya  göç ettiler.  Yaklaşık  olarak   150.000   Êzidî   yurtdışında    yaşıyor.  Batı  Kürdistan'da ve Suriye'de   50.000  cıvarında   Êzidî var.   Ermenistan,  Gürcistan  ve  Rusya'da      resmi  bir  nüfus   sayımı  olmamasına  rağmen  200.000  cıvarında    Êzidî var.   Yaklaşık   olarak   dünyada   bir  milyon    Êzidî  yaşıyor.

Êzidîlerde    sınıf  ve  tabakalar:

Devam edecek

Çev:  Aso Zagrosi