Acaba Dehak Med Kralımıydı? (1)

   Son  yıllarda    Kürd  tarihçileri ve  araştırmacıları        Kürd  tarihi  üzerine    bir   hayli  araştırmalar  yaptılar.  Bu   yapılan  araştırmalar  eksik ve  fazlalıklarına  rağmen     iyi girişimlerdir.  Bugün   kaleme  alınan    eserlerin eksi ve artıları     yarın ki  araştırmacılar  tarafından  devralınır  ve    daha    iyi bir  seviyeye  çıkartılır .  Bu  süreç    yeni   belgeler, bulgular   ve veriler  bulundukca     devam eder.  Bu  araştırmalar  yapılırken   ister istemez   Kürdlerin    çeşitli  “ulusal   tabuları” da   sorgulanacak.  Araştırmacılar açısından    en   zor  olanıda     “ulusal  tabuları”   yeniden     gözden  geçirme    olayıdır.  Bu  konuda    en iyi  örnek    Newroz,   Kawa, Dehak   ve  Feridun    ilişkisidir.  Yıllardan  beri   Güney  ve  Doğu  Kürdistan’da    bazı araştırmacılar     “Newroz  Bayramı”   ile  “Kawa   ve  Dehak   Efsanesini”    ayırmaya  çalışıyorlar.  Bu  meseleye  ilişkin    bir   hayli   yazılar  yayınlandı  ve  sert tartışmalar  oldu.  Son  dönemlerde   Kuzey Kürdistan’da da    bu  yönde   tartışmalar var.  Gürdal  Aksoy  “ Kürd  Tarihinde Bir  İllüzyon:  Zalim  Asurlular”    adı altında  bir  makale  yayınlıyarak “Newroz ile    Kawa  efsanesini”  ayrıştırmak ve    Newroz  ile   Asuriler  bağlantısını   gözden   geçirmek   gerektiğini  yazdı. Aksoy  bu  makalesinde    İranologlara  dayanarak  Dehak’ı  Asurlara  değil   Babile  bağlanması  gerektiğini   yazdı. Daha  sonra    Rizgarionline’de   Zeynel  Abidin    Aksoy’u    Türk  ırkçılarıyla  aynılaştıran,   çok duygusal  ve  verilerden  uzak  bir yazı  yayınladı.  Bu yazıda    Abidin  “Ayrıca   Demirci   Kawa’nın    Asur  İmparatorluğuna  karşı savaştığı ve  Medlerin   Kyakseres  öncülüğünde   Dehak’ın  krallığına  son verdiği  gerçeği  seni   niye    bu kadar   rahatsız   ediyor ki”   diye  soruyor.  Newoz’un    Asuri İmparatorluğunun  M.Ö  612  yılında   Medler  tarafından     yıkılışı ile  ilişkisi  yok.  Newroz’un   tarihçesi  daha  eskiye  dayanıyor.  Eğer  böyle  olmuş    olsaydı,   Kürd  takvimine  göre   biz     2622  yılında (612+2010=2622) olmamız  gerekiyordu.  Kürd  takvimine  göre  biz  2709 yılında  yaşıyoruz.    Bu  tarih  Med  devletinin     kuruluşuna    tekabul  ediyor.  Ayrıca     Medler  tarafından  Ninova    elegeçirilirken    ne  Asurilerin    Dehak  diye  bir  kralı vardı,  ne  Kawa   ve  nede   Feridun    diye biri vardı.  Bu  konuda     yaygın  kaynak  var.   Dolayısıyla   Newroz ve  Kawa  olayını  Ninova’nın alınışına  bağlamak  saçmalıktır.  Şimdi  esas  konumuza  gelelim.   Acaba    Dehak    Medlerin   son  kralımıydı?  Bizim  Kürd  araştırmacıları   bir  dizi  yabancı  tarihçi  gibi,   genelikle  Dehak’ı     Asurlulara,  Babillilere  ve   hatta   Araplara   bağlamaya    çalışıyorlar.  Niçin    Medlere  bağlamıyorlar?  Eğer  bunun     gerçeklik  payı varsa,  Kürdler  için   bir  trajedidir.  Acaba   binlerce  yıl boyunca    kendi  devletimizin   yıkılışını  ve  iktidarımızı  Farslara    kaptırışımızı mı  kutluyoruz?  Bu  konuda   net   bir cevap vermek  çok  zor.  Bildiğimiz  bir  şey  var.  Baba  Tahir  Hamadani’den    Haci  Qadri  Koyi’ye  kadar  yüzlerce    Kürd  şairi   Newroz  üzerine   şiirler   yazdılar.  Hiç  bir   klasik  Kürd   şairinin   Newroz  üzerine  yazdıkları   şiirlerde    Dehak ve   Kawa  figürleri  yok.  Kürd  edebiyatında Kawa ve Dehak  figürlerinin   Newroz’a    ilişkilendirme   olayı   20.yüzyıla  aittir. Kürd  milliyetçiliğinin    pirlerinden   Prof.  Dr.  Cemal  Nebez   2006   yılında    Güney  Kürdistan’da  çıkan    Medya  adlı  gazetenin  232. Sayısında   “Yadêkî   Newroz”     makalesinde       “Dehak’ın     Medlerin   son  kralı    olduğunu,  Kürdlerin     ayaklandıklarını    komşuları  olan  Farsları   yardıma  çağırdıklarını  ve  böylelikle    bağımsızlıklarını   yitirdiklerini”    yazıyor.  Aslında biz   mevcut  olan     “Kawa  Efsanesini”     Fars   şairi  Firdews’inin “Şahname”sinden    aldık.    Gazneli  Mahmud   Firdewsi’ye    bu  eseri  yazması  için  talimat  veriyor.   Fakat,      daha  sonra   Mahmud  bu    isteminden  caymasına   rağmen,  Firdewsi     eserini  tamamlıyor ve  yayınlıyor.  Firdewsi   bu eseriyle   “Fars  dilini    yeniden   canlandırdığına”  dair   övünüyor.    Farsların   iktidarlarını  yitirdikleri  ve    işgallere  uğradıkları   bir  dönemde     Şahname     Farslar  için    tam   manifestoydu.  Firdewsi’nin    Şahname’de    Kürdlerdende   söz etmesi   bizim  Kürdlere   yetmiş.  Fakat,     Firdewsi   eserinde   “Kürdlerin   Farslardan  çıktığını,  Dehak’ın    zulmünden  dağlara   kaçırılan Fars  çocuklarının    Fars  dilini  unutarak  kendi aralarında  yeni bir  dil yaratıklarını”   söylüyor.  Firdewsi’ye  göre   Kürdler  “köksüz”,  “soysuz”,  “allahsız”  ve “medeniyetsiz”  bir  halk.(İ.Beşikçi,   Ahmedê  Xani  ve Newroz  adlı makalesine bakınız)  Kürdler  yüzyıllara dayanan  Med  gibi  bir  imparatorluğu ve  uygarlığı      Farslara   kaptırması  sonrasından   Firdewsi’den  gelen  bu  tip   değerlendirmeler    maddi  temelden    yoksundur.  Herodotes’un     Med  İmparatorluğunun   yıkılışı   öyküsü   ile     Firdewsi’nin   “Kawa  Efsanesi”ni    okuyanlar   bazı  şeylerin   benzerlik  gösterdiğini    rahatlıkla görebilirler.   Serdar   Roşan  geçen  yılın  başlarında  “Em dest ji dewleta Medan an dest ji efsaneya Dehaq berdin!?”adlı  makalesinde    bu  iki      öykünün      nasıl  benzerlik  gösterdiğini   şöyle  açıklıyordu:   “Herodotos- Firdewsî. Astyages qiral e. Dehaq qiral e. Faris bindest in. Faris bindest in. Xewna Astyages. Xewna Dehaq. Lawê tovrindekî faris Kyros. Lawê tovrindekî faris Ferîdûn. Divê Kyros bête kuştin. Divê Ferîdûn bête kuştin. Kyros li ba şivanekî mezin dibe û şîrê Spakê dimêje. Ferîdûn li ba şivanekî mezin dibe û şîrê çêlekekê vedixwe. Harpagos lawê wî hatîye kuştin û li dijî Astyages e û dilê wî bi kîn e. Kawa, lawên wî hatine kuştin û li dijî Dehaq e, dilê wî bi kîn e.. Kyros li hember Astyages serî hil dide. Ferîdûn li hember Dehaq serî hil dide. Harpagos piştgirîya Kyros dike û Astyages ji text dadixîne. Kawa jî piştgirîya Ferîdûn dike û Dehaq ji text dadixîne. Kyros dibe Şah. Ferîdûn dibe şah. „   Fakat  sorun  sadece   bu benzerlikle de  kalmıyor.  Çünkü,    farklı    tarihlerde  ve   ülkelerde    yazılan     bazı  tarih  kitaplarında    son  Med  Kralı Astyages’i     Ejdehak   olarak  olarak    adlandırıyorlar.  Bu  yazıda    bir  Ermeni  tarihçisinin     son Med   Kralı  hakkındaki   değerlendirmesine  değineceğim.  Sözünü ettiğim   tarihçi  Moïse de Khorène, Movsès Khorenatsi (Ermenice Մովսես Խորենացի) ou Movsēs Xorenac‘i (Doğum tarihi 410,  ölümü  490)  diyede   adlandırılıyor.  Moïse de Khorène,   „ Ermenistan  Tarihi“  adlı eserini    dört yüz  yılının  son  yıllarında   kaleme alıyor.  Bazı  tarihçiler   481 yada  482   yılını  veriyor.  Sonuçta  bu  eser   ona  „Ermeni Tarihçilerin  Babası“   ünvanını  getiriyor.  Moïse de Khorène   kıtabının  tam   10 sayfasını (142-152)    Ejdehak  dediği  son Med  Kralına  ayırmış.   Moïse de Khorène     Ermeni  Kralı  Tigran’ı     Ejdehak   olarak  adlandırdığı  son Med  Kralı  Astyage’nın  çağdaşı   olarak  görüyor ve  onlar arasında  yürütülen   savaşa  değiniyor.  İlginç  olan  Ermenilerin  Büyük Tigran  (Տիգրան Մեծ )  dedikleri   Kralları M.Ö  140 yılında  doğmuş  ve  M.S  55  yılında   ölmüştür  Med  İmparatorluğunun   yıkılışı  ile    Tigran’ın   yaşadığı  dönem arasında     yüzyıllar var.  Fakat, buna  rağmen   Moïse de Khorène        Tigranı    Kureyş’in    dostu, arkadaşı Ejdehak’a  karşı   savaşlarda   onun  müttefiki  olarak  lanse  ediyor.  Moïse de Khorène        özet  olarak  şöyle diyor:  Tigran   uzun  bir süreden beri  bir   antlaşma ile    Med  Kralı  Ejdehak’a  bağlıydı.     Ejdehak    Tigran’dan  çekindiğinden  dolayı     ona  yakınlaşarak     önü  öldürmek  istiyordu.  Bunun  için   Tigran’dan   bacısı   Tigranouhi  istedi ve onunla  evlendi.  Bu  evlilikten  önce   Tigran  ile  Cyrus(Kureyş)  arasındaki dostluk ve ittifak    Ejdehakı   çok rahatsız  ediyor ve   geceleri    rüyasına  giriyordu.   Ejdehak    bir gece     bir rüya  görüyor ve       yatağından fırlayarak    tüm  danışmanlarını  ve  magileri  topluyor ve   rüyasının anlamını soruyor.  Rüyanın   özeti  şöyle:    Ejdehak      uykusunda   Haik’in(Ermeniler  kendilerini  bu  miteolojik   kahramanın  torunları olarak  görüyor ve Ermenistan’a  da  bundan dolayı Hayestan diyorlar) ülkesinde   güzel  bir kadını  görüyor.  Kadın  kadın   doğum  yapıyor, 3  oğlu oluyor. Çocuklar  hemen büyüyor.  Biri bir  aslana  biniyor   Batı’ya,  bir  diğeri   bir  leopara  biniyor  Kuzey’e  ve    üçüncüsü   ise   bir  Dragona   binip   Med  ülkesine  doğru   saldırıya geçiyor.  Ejdehak   rüyasında   Dragon’un  sırtında  gelen   Tigran ile  kanlı  kavgasını     uzun  uzun  anlatıktan  sonra      planı   açıklıyor.   Tigran’ın  bacısı ile  evleneceğini, böylece    ona  yakınlaşacağı,  arkadan  hancerleme  ve zehirleme  yoluyla   ondan  kurtulacağını söylüyor.  Danışmanları ve   Magilerde  bu  planı destekliyorlar.  Ejdehak    Tigran’a   çok dostane  uzun bir mektup  yazıyor ve  ondan  bacısını  eş olarak  istiyor.(yakında    Ejdehak ile ilgili  bu yazıyı  çevireğimden  dolayı  mektubuda  özetliyorum)  Tigran   bacısı  Tigranouhi’yi   Ejdehak‘a    eş  olarak   veriyor.   Tigranouhi   Med  ülkesinin   prensesi  oluyor.  Ejdehak  Tigranouhi’nin  bir  dediğini  iki yapmıyor  ve  onun   istediği biçimde  işleri yürütüyor.  Bu arada    karanlık  planlarını da  hayata  geçirmeye çalışıyor.  Bir  gün  Ejdehak   Tigranouhi’ye  “ Biliyormusun   kardeşin   Tigran    eşi  Zarouhi     tarafından  sana  karşı  kışkırtılıyor.  Zarouhi  senin  Arilerin Prensesi  olmanı  hazmedemiyor!!!  Ben  ölürsem    ne  olacak?   Zarouhi   Arilere   hükmedecek ve tanrıca   olacak.   Sen    artık  iki tercih  ile karşı  karşıyasın,  ya  kardeşine  olan sevgin  yada  ülken?  Tigranouhi     Ejdehak’ın   kardeşine karşı  yaptığı   öneriyi  kabul ediyor ve bu arada     güvendiği  adamlarını   kardeşine göndererek   Ejdahak’ın   hain  planlarını deşifre ediyor.  Bu arada  Ejdehak’da  Tigran’a   özel bir iş  için   mutlaka  doğrudan  görüşmeleri gerektiği yönünde  haber gönderiyor.  Tigran   bacısının  gönderdiği mesaj sayesinde   Ejdahak’ın  kendisini  yok etmek  için tuzak  kurduğunu  biliyordu.  Bundan dolayı   büyük  bir  ordu toplayarak     Med  Kralının  üzerine    yürüdü.  Uzun  kanlı  çatışmalardan  sonra    Tigran   Ejdehak’ı  öldürüyor.  Devam  edecek