“ Tabloya Keça Kafiroş, Mona Lîsaya Kurdistan”

Geçenlerde   Avesta  yayınları  tarafından  Kuzey Kürdistan’da    ilk  baskısı  gerçekleştirilen   büyük  Kürd yazarlarından  Hecîyê Cindî  ve Emînê  Evdal  tarafından  1936  yılında   ilk basımı  Rewan’da   yapılan   “Folklora  Kurmanca”    adlı   eserin    tanımı ile ilgili  bir yazı  tüm   Kürd  sitelerinde yayınladı.Kitabın tanıtımını yapanlar    Demokrat Kürdistan Cumhuriyetinin   Başkanı,  Pêşewa  Qazî Muhammed’in  bu  kitap için  “Ev e Qur’ana  Kurdan”   sözünü   bu kitabın  reklamı için  ön plana  çıkarmışlar..Pêşewa  Qazî Muhammed  bu kitabın “Kürdlerin Kuranı  olduğunu”   söyleyip söylemediğini  bilmiyorum..Ama,   Pêşewa  Qazî Muhammed’in   genel  yaklaşımına   bakıldığı zaman    bu iddianın   doğru  olabileceği kanısındayım.  Çünkü,  bu iddiayi   doğrulayacak   veriler var elimizde...Büyük  Kürd şairi  Mamoste Dildar   “Ey Reqib”i  yazdığı zaman  “dinimiz ve imanımız vatandır”   diyor..   Mamoste Dildar’ın   bu şiirini “Kürdistan  Ulusal Marşı”  olarak    resmi bir şekilde  kabul eden  Pêşewa  Qazî Muhammed’in başında olduğu   “Demokratik  Kürdistan  Cumhuriyeti”dir.Aslında  bugün   bu yazıda  üzerine durmak  istediğim  husus   Qazî  Muhammed’in bu  söylemi  değil...  Tüm  okuyucularında     dikkatini   çeken “Folklora  Kurmanca”  adlı   eserin  tanıtım yazısının reklamında    kullanılan   güzel  bir  kadının  resmi var..   O resmin   hikayesi   benim aklıma  takıldı..  Hecîyê Cindî  ve Emînê  Evdal’ın   söz konusu  eserlerine  hâlâ   ulaşmış değilim..  Kitabın  yazarları  ve  kitabı  yayına  hazırlayan      sayın  Tosinê Reşîd  ve Avesta  yayınları  bu  resmin  tarihçesi  hakkında   ne  düşünüyorlar  bilmiyorum.. Kitapta    bu resme  dair  bir şeylerin  yazılıp yazılmadığını da bilmiyorum..(Kürdistan Forumun yazar  ve  okuyucuları  bu  konuda  yardımcı olurlarsa   sevinirim)Bildiğim tek  şey  bu resmin   yeni  olmadığı ve   tarihçesinin  çok  eskilere  dayandığıdır. Ben   geçen  mart ayında bu  resme  ilişkin “Hewlêr  Post  Gazetesi’nde     çıkan  ve sayın  Dr.  Ferhad  Pîrbal’ın    kaleme aldığı “ Tabloya  Keça Kafiroş, Mona Lîsaya  Kurdistan”   adlı   makalesini  olumuştum..Aslında  biz  Kürdler için  acı olan  durum  üzerinde  yaşadığımız  Kürdistan toprakları     resim   sanatına    yapancı  olmamasına  rağmen    bu güne  kadar  bu  konuda  hiç bir  akademik  çalışma yapılmamıştır..   “Milatan   Önce   Günümüze   Kürdistan’da  Resim Sanatları”  diye   onlarca   ciltlik   eserler verilebilirdi..   Kürdistan mağaraları ,  eski yapı duvarlarına  ve   yapılan arkeolojik çalışmalar neticesinden    ortaya çıkan  resimlerin  zenginliğini    gördüğümüz zaman   bu  alandaki    boşluğun   ne kadar  derin olduğu açık bir şekildi görülüyor..Zaten  böyle bir   çalışma   olsaydı   sayın  Ferhad Pîrbal’ın  “Kürdistan’ın  Mono Lisa’sı:  Samancı Kızı Tablosu”   hakkında   insan fazla  kafa  yormazdı..  Ez azında  bu tablonun   kimin tarafından  yapıldığını ve  kime  ait  olduğuna  dair   elimizde   kısmi bilgiler  olurdu..Sayın   Ferhad  Pîrbal  “Kêça Kafiroş”   efsanesinin   Ortadoğu’da    yaygın  bir  hikaye  olduğunu, bölge  halklarının bir  çoğunun    bu  efsaneyi    kendilerine  mal etmeye çalıştığnı yazıyor.  Bu halklardan biride  Kürdlerdir, diyor..   “Kêça Kafiroş”   un    Ortadoğu’da  ve Kürdistan’da    farklı dönemlerde   bir çok tablosunun  yapıldığını, hatta   geçen    yüzyılın  ortalarına  doğru   bir çok  Avrupalı  resamında  bu   efsaneye    dair   tablo    çalışması  yaptığını  söylüyor.Sayın  Pîrbal  makalesinde   Güney Kürdistan’da   ayna ve   marangozluk  meslekleri ile  uğraşan  bir çok Kürd’ün   bu  resmi    işlemelerinde   süs    olarak  kullandığını  yazıyor...  Yine  yazar    Güney Kürdistan’da   halk içinde “Kêça Kafiroş”  a  dair  anlatılan   “efsane”lerden   birini    anlatıyor..   Kısa  özeti:   1918  yılında   İngilizler  Irak’ı ve Güney Kürdistanı  işgal ettikleri  zaman    “Kafiroş”  diye  tanınan    dünya  güzeli bir  Kürd   kızını    kaçırıp  uçakla  İngiltere’ye   gönderiyorlar..   Kürd kızı  İngilizlerin  elinde  esir   hayatı  yaşamamak için    uçaktan  kendisini  atıyor!!!!!!İster  istemez  bu   “Kafiroş”   adlı  Kürd  kızının  trajêdisi   bir  çok   Kürd   resamına   ilham   kaynağı  oluyor ve   çeşitli   resim  eserlerinin  ortaya  çıkmasına  kaynaklık  ediyor..Sayın  Ferhad  Pîrbal    büyük  Kürd resamı  Azad  Şewqî’nin  “ bu resmin  bir  Gürcü  kızına  ait  olduğunu  söy söylediğini”  yazıyor..Ferhad  Pîrbal   makalesinin devamında   Güney Kürdistan’ın    Koyî     yada  Koysancaq  kazasına  bağlı  ve   bugün   harebe    haline gelen  “Kafiroş”  diye  bilinen  bir  köyün  olduğunu söylüyor..  Ayrıca    yine  Koyî ve  Bitwîn  arasındaki  bölgede   yaşıyan   “Kafiroş”   diye bilinen  Kürd  aşiretinin   olduğunu  yazıyor..  Pîrbal’a   göre   “Kêça Kafiroş”     kendsiyle aynı ismi   taşıyan    köy  ve aşiretten   geliyor.   Güney Kürdistan’da    Koyî’nın    kızları  güzellikleri ile ünlüler..  Koyî     halkı   başka  bölgelerle  kiyaslandığında    kadın meselesinde  daha  liberal  bir pozisyondadır..   Koyî,   Kürd  şairlerinin  ve  büyük Kürd  şahsiyetlerinin  diyarıdır..   İster  Heybet  Sultan’dan   ve  İstenirse    Teqteq’ten   insan  Koyî’ye  girdiği zaman   başka bir duygu  kaplar insanın içini...  Koyî  asılı  büyük  Kürd  dengbêjî  Taha Tofiq  bir dönemler   Koyî’nin  belediye başkanıydı.. Onun  Teqteq’ten    Koyî’ye  giden    yolun  iki  tarafına      diktiği  fidanların     insanın  ruhunda    yarattıkları   huzuru  ve esinliği  Ağustos   sıcağında     oradan geçerken   çok  rahat hissedilir. Koyî’ye   giderken   Koyî  kazasının  ortasında  Kürd  ulusalcılığının  babalarından,  Mîr Bedirxan’ın  çocuklarının   hocası ve   aynı zamanda büyük bir  Kürd  şairi Haci Qadrî Koyî’nin  bir büstü ve  Irak  Komunist Partisi saflarından  şehid düşen  bir Kürd  kadının  heykelini  görürsünüz.( Onlarca  yıl IKP’ye   sekreterlik yapan  Aziz  Muhamed   Koyîlidir)Sonuç  olarak  bu  tabloyu   hangi  resam   yaptı  ve orjinale nerededir, hâlâ    bilinmiyorBizim   “Folklora  Kurmanca”nın    reklamında  ve  kapağında    gördüğümüz    kadın     neden “Kêça Kafiroş    a  Kurd û  Koyî” yi   olmasın ki?Belki  de  Dr . Ferhad  Pîrbal “ Tabloya  Keça Kafiroş, Mona Lîsaya  Kurdistan”    derken   haklıdır..Silav  Aso  Zagrosi