Şeddadi Kürd Devleti Üzerine Notlar(1)

Kitêb û defter û kaxez Ger bi Kurdî benûsraye zemanîMella û zana û pîr û padşaman Heta mehşer dema naw û nîşanî   Haci Qadrî  Koyî Büyük  Kürd  şairi   Haci  Qadri Koyî‘nin   18.yüzyılın   sonunda   kaleme  aldığı  bu  dörtlüğü, aslında  Kürd      tarihi  ile  ilgilenenlerin   sürekli  olarak  kendi kendilerine   sordukları    bir   soruyu  cevaplıyor.   1898   yılında   yaşama  veda   eden Haci Qadrî  Koyî    haklı olarak   „  kitap, defter  ve kağız,  eğer  zamanında   Kürdçe  yazılmış olsaydı,  Molla, alim,  pîr  ve  padişahlarımızın,  mahşere  kadar    isimleri  ve  izleri  kalırdı“   diyordu.  Ben  Kafkas   Kürdleri   üzerine   bir    yazı    hazırlamak    istediğimden   dolayı  ister  istemez      951 ve   1198   yılları  arasında,   yaklaşık  olarak     250  yıl   varlığını  sürdürmüş   Şeddadi  Kürd  devleti   hakkında   bir şeyler  yazmak  istedim.  Bu devlete  dair   Kuzey  Kürdistan’da   mevcut  olan  kaynakları    taradığım  zaman,  bazı  küçük   makaleler ve  çeşitli  kitaplardaki    bir  kaç   cümlenin dışında el ile  tutulur  hiç   bir   araştırmaya  rastlamadım.   Var  olan    makalelerde     Minorsky’nin    çok eskide   Şeddadiler   üzerine    yaptığı araştırmanın    kötü  kopyaları   yada     Minorsky’den    ikinci yada  üçüncü   elden  yapılan ak  tarmalardan   ibaretti.  250  yıl  boyunca  bugünkü  Ermenistan,   Azerbeycan (adirbaygan)  ve hatta    Gürcistan’ın   bir  kesimini asırlarca     denetim  altında   bulunduran Şeddadiler  hakkında    Kuzey  Kürdlerince    hiç bir    araştırmanın  yapılmaması  gerçekten  düşündürücüdür.  „Çağdaş“ Türk, Azeri ve   Ermeni  tarihçileri      biliçli bir şekilde       Kafkasya’da   yüzyıllar  boyunca   hüküm  süren    Şeddadi ve  Rewadi   gibi   Kürd  devletlerinin varlığını   minimize  etme  yada   yok sayma    faaliyetleri  içindeler.  Hatta   Arşak  Polatyan gibi(Kürdler  üzerinede  bir kitap yazmıştı) insanlar   mevcut  durumda   Ermenistan’da  yaşıyan  „Kürd azınlığını“     „Ermenilerin   ulusal  güvenliğ için  tehlikeli“  buluyor,  müslüman  Kürdlerin alanı terketmesi ve  „Êzidilerin   Kürd  değil  kendi başına  bir  millet olduğu“ tezini geliştirerek  var  olan  tehlikeyi  bertaraf ettiklerini  yazabiliyorlar.  Böyle  bir  ortamda    Kafkas  Kürdlerinin  tarihi  hakkında  ciddi  araştırmaları  başkalarından   beklemek     hiç mantıklı değil.  Bu  işi  Kürd  tarihçileri  üstlenmeli  ve  bu konuda  çıkan    tüm   kaynakları  derlemeliler.  İşin  garip   yanı   yalnızca    çağdaş  Kürdistan  tarihçileri  değil,    Kürd  tarhçilerin  babası  Şerefxan Bedlisi’de   Şeddadi  Kürd  devleti  hakkında  tek   bir  satır  yazmamış.   Mesela    Şeddadilerle   aynı  dönemlerde  varlığını   sürdüren   Merwaniler  gibi     bir  çok Kürd  devleti hakkında    Şerefxan    bir  çok  bilgiyi verirken,  Şaddileri  yok  saymış.  Bundan dolayı  Şeddadiler  hakkında  ciddi  bir  araştırmaya  girecek  Kürd  araştırmacıları   Ani,  Gence,  Karabağ, Dvin,  Naxciwan, Derbend  ve Rewan   gibi    şehirler  hakkında  yapılan   arkeolojik  çalışmalara,    eski Bizans ve Ermeni kaynaklarına   ve  İslam    araştırmacılarına    baş vurmak  zorundalar.  Ayrıca   Şeddadiler   döneminde    yaşamış şairlerden,  Şeddadilerin  hizmetinde  bulunan  o dönemin  alimlerinden  ve    yine  Şeddadiler  döneminde   yaşamış ve   aynı  zamanda    bölgenin  yerlisi   olan   tarihçilerden  yararlanabilirler.   Şeddadilere  dair   bir dizi   dağınık   bilgi ve  belgeler  var.      Bu  belgelerin  birer  birer    ortaya  çıkarılması  gerekir.  Bugünlerde       Türk  çevreleri     yeniden  „Malazgirt savaşı“nın  yıl  dönümünü(26 Ağustos)    kutluyacaklar,  Alpaslan’ı  yeniden   gündeme     getirecekler.  Aslında   o tarihsel  dönemde      Ermenilerin Apou Sivar, Arapların Abu El Uswer ve Bizansların Aplesphares dediĝi Şeddadi  Padişah’ı   Alpaslan’dan   daha   çok  tanınıyor ve seviliyordu.    Abul Aswar  Şavur     islam  dünyasında     bir  kahramandı.   Fakat,          başkaları   dönemin  tarihine   ilişkin yazdıklarından dolayı    bir  çok Kürd  şahsiyeti  Haci  Qadri  Koyî’nin   söylemiyle  ne  isimleri kaldı ve  ne de izleri.  Eğer  Şeddadilerin  tarihine  dair  araştırmalar   yapılmış  olsaydı,  Şeddadi-Bizans ilişkileri,   Şeddadi-Abbasi  ilişkileri,  Şeddadi-Ermeni ilişkileri,  Şedaddilerin   Gence,  Dvin ve  Ani(başkentleri)  süreçlerinin  her biri   kendi başına   ciddi   bir akademik çalışmaya      kaynaklık  edebilirdi.  Abul Aswar  Şavur   gibi  Şeddadi    Padişahlarının   yaşamları ve    gerçekleştirdikleri  yenilikler  kendi başına   ciddi  akademik     araştırmalara   konu olabilirdi.   Ben  bu  yazı serisi   boyunca    Şeddadi  devleti  hakkında  ve   Şeddadi devletinin  dönemin  çeşitli güçleriyle  girdikleri ilişkilere  dair    bulduğum   tüm  belgeleri     imkanlarım  dahilinde    aktarmaya  çalışacağım.  Belki  kısmende  olsa  Şeddadiler   hakkında  var  olan       kısır  bilgilerin   aşılmasında    bir  arpa  boyu   yardımcı  olurum.   Aso Zagrosi  18 .08.2009