Mam Celal’in El Hayat Gazetesine verdigi söylesi(1)
Londra’da cikan El Hayat gazetesi 19 Eylül günü Irak Cumhurbaskani Celal Talabani ile bir söylesi yapti. Bu söyleside Mam Celal bir dizi soruna aciklik getirmektedir.. Bundan dolayi bu söylesiyi cevirerek kamuoyuna sunmayi uygun bulduk...
Aso Zagrosi
El Hayat: George W. Bush’la yaptiginiz görüsme esnasinda Iran ve Suriye ile olan iliskilerinizden söz acildimi ?
Celal Talabani: Cok eskiden beri, bir yandan Amerika ve diger yandan Iranla olan iliskilerimizde bir balans saglayabildik.. Simde Suriye ile olan iyi iliskiler ve Amerika ile olan iliskiler arasinda bir balans saglamaya calisiyoruz.
El Hayat: Acaba sizin Suriye ile olan iliskileriniz iyimidir?
Celal Talabani: Benim sahsi iliskilerim iyidir.
El Hayat: Neyi kastediyorsunuz?
Celal Talabani: Benim söylemek istedigim bizim muhalefete oldugumuz o zor günlerde Suriye’nin bize cok iyiligi dokundu. Suriye, bizim faaliyetlerimizi sürdürebilmemiz icin yardimci oldu. Bundan dolayi Suriye’ye iliskin bir ahlaki bagliliktan söz edilebilinir.
El Hayat: Irak Hükümet yetkilileri Suriye devletine elestiriler yapiyorlar. Suriye devletini terörü tesfik etmekle ve silahli kesimlerin Irak’a girmesine izin vermekle sucluyorlar. Acaba bunlar sizin biraz önce söylediklerinizle celismiyormu?
Celal Talabani: Dedim ki benim Suriye ile sahsi iliskilerim iyidir.
El Hayat: Ben Irak Cumhurbaskani olarak tutumunuzu soruyorum?
Celal Talabani: Bildiginiz gibi benim Irak Cumhurbaskani olarak Suriye ile iliskilerim iyidir. Yine bildiginiz gibi bizde bir cok bakan var.. Bazilari Suriye’yi över. Örnek olarak Abdulselam El Maliki.... Bazilarida Suriye’yi elestiriyor. Buna örnekte Seydun Eldelemi.. Buna göre bu bicim yanlistir. Hükümetin tek bir görüsü olmalidir.
El Hayat: Suriye ile iliski saglamak icin ne yapiyorsunuz?
Celal Talabani: Aracilar vasitasiyla düsünce alis-verisi ve diyalog icindeyiz.
El Hayat: Hangi aracilar?
Celal Talabani: Ortak dostlarimiz vasitasiyla görüsüyoruz. Örnek olarak kisa bir süre önce kendi yerime Fexri Kerim Zengene hocayi Baskan Bisar El Esad ile görüsmeye gönderdim. Sonra sayin Abdullah Nesrawi ile birlikte Baskan Esad‘ bir mektup gönderdim. Ayrica ikimizin ortak dostu olan Husni Mahliye araciligiyla acik bir mektup gönderdim. Biz kardesce Suriye ile olan sorunlarimizi cözmek istiyoruz.. Bundan dolayi acik bir sekilde tutumumuzu ortaya koymuyoruz.
El Hayat: Suriye’nin cevabi neydi?
Celal Talabani: Genel olarak pozitifti.
El Hayat: Suriye’den ne istediniz?
Celal Talabani: Neyi istedigimi söyliyemem. Ben Suriye ile olan celiskilerimizi gazete vasitasiyla aciklamak istemem. Bundan size Suriye’den ne istedim ve onlar ne cevap verdiler, söyleyemem...
El Hayat: Fakat siz Suriye ile iliski ve diyalogumuz var diyorsunuz.. Bazi acik talepleriniz var, diyorsunuz?
Celal Talabani: Evet bunlarin hepsi dogrudur.
El Hayat: Öyle anliyorum ki, siz Amerika’nin Irak dosyasina iliskin Suriye’ye yaptigi suclamalara razi degilsiniz?
Celal Talabani: Amerika ve Suriye iki farkli devlet olarak celiskileri, iliskileri ve ortak cikarlari var. Eger hosuma gitsede yada gitmesede ben kendi düsüncelerimi savunuyorum. Kardes Suriyelilerle dogrudan diyalog olmalidir.
El Hayat: Baskan Bush Suriye’yi izole etmek icin herkese cagri yapiyor. Her halde sizdende bunu istemistir.. Siz bu konuda ne düsünüyorsunuz?
Celal Talabani: Baskan Bush böyle bir sey benden istemedi. Ben Baskan Bush’a Suriye ile celiskilerimiz ne olursa olsun, rejimin degistirilmesini düsünmemek gerekir, Irak’a iliskin rejimin uygulamalarini degistirmek gerekir dedim. Baskan Bush’ta bu düsüncedeydi.
El Hayat: Baskan Bush Suriye rejiminin degisiminden yana degil diyorsunuz?
Celal Talabani: Evet.. Suriye rejiminin Irak, Luban ve baska alanlardaki siyasetini degistirmek istiyorlar.
El Hayat: Yani Amerika Disisler Bakani Condeleza Rice’in Suriye’yi izole temek icin yaptigi konusmalar Amerika’nin ic kamuoyuna yönelikmi?
Celal Talabani: Ben bu konuda bir sey söyleyemem.. Condeleza Rice güclü ve zeki biridir. Bu soruyu kendisine sorabilirsiniz.. Bana sordugunuz soruya cevap verdim. Benim Baskan Bush’tan duydugum, Suriye rejiminin Irak, Lubnan ve baska alanlara iliskin politikasini degistirmek istiyor.. Yoksa Suriye rejiminin tamamini degistirmek istemiyorlar.
El Hayat: George Bush’la görüsmeniz esnasinda Iran konusu nasil gündeme geldi?
Celal Talabani: Iran’dan söz edilmedi. Bizim iran’la bir sonumuz yok. Tam tersine bizim Iran’la cok normal iliskilerimiz var. Amerika’da biliyorki bizim Iran’la iyi iliskilerimiz var.
El Hayat: Bir cok cevre ve özellikle Arap cevrelerinden bir cok kesim, Irak’in Arap dünyasindan koparilarak, Iran dünyasina katildigi yönünde bir düsünce var?
Celal Talabani: Birincisi; Irak Arap cevresinden cikmamistir. Saddam Huseyin döneminde Irak Arap dünyasindan uzaklasmis ve izole olmustu. Saddam Huseyin Kuveyt’e saldirdi ve tüm Araplarla savasa girdi. Arap ordulari Saddam’a karsi savastilar. Suriye, Misir, Magreb ülkelerinin, Kuveyt ve S. Arabistan ordulari Saddam’a karsi savastilar. Irak, Saddam Huseyin yönetiminin yikilmasindan sonra Arap cevresine döndü, daha aktif bir sekilde Arap dünyasin toplantilarina ve Arap Kongresine katildi. Irak Iran’in yada baskalarinin cevresine gitmedi. Irak kendi rollüne sahip ve yerindedir ve biz Arap kardeslerimizle iyi iliskiler kurmak istiyoruz.
El Hayat: Fakat, Amerika Iran’i Irak icinde islerin yürütülmesini kontrol ettigi gerekcesiyle sucluyor?
Celal Talabani: Ben bu düsüncede degilim ve Amerika da böyle bir sey söylemiyor. Ben sunu da duymadimki, Iran islerimizin yönetimini kontrol ediyor diye. Amerika’nin kendisi Iraktadir ve biliyorki Irak toplumunun etkili gücleri, Parlamento, Cumhurbaskanligi ve Basbakanlik disinda, kimse Irak’in islerini kontrol etmiyor.
El Hayat: Sizin Iran Cumhurbaskani Ahmedenijad’la olan görüsmeniz nasil gecti?
Celal Talabani: Fazla bir sey konusmadik.. Onun ve benim Cumhurbaskanligi meselesinde karsilikli kutlamalar yapildi. Beni resmi olarak Iran’a davet etti. Biz Irak ve Iran arasindaki iliskilerin iyilestirmesi konusunda görüs alis-verisi yaptik.. Gercekten de kisa bir görüsmeydi.
El Hayat: Ne zaman Iran’a gidiyorsunuz?
Celal Talabani: Ne zaman kosullar dogarsa.. Cumhurbaskani Muhamed Hatemi döneminde resmi olarak davet edilmistim.. Cumhurbaskani Ahmedenijad ise bu daveti yeniledi. Ben de bu daveti tesekkürle kabul ettim. Fakat, benim is ve programlarima bakmam gerekiyor. Cünkü daha önce planlanmis davetlerim var. Bunlardan Ingiltere, Cek Cumhuriyeti, Avusturya ve Cin.... Daha sonra ne zaman Iran’a gidecegime karar verecegim. Önümüzde de Arap zirvesi toplantisida var. Bundan dolayi daha simdiden Iran’a yapacagim ziyaret tarihini tespit edemem. Fakat programimda var. Allah izin verirse bu yil icinde ziyaret ederim.
El Hayat: Öyle görünüyor ki, Arap Birliginin Genel sekreteri Emir Musa Anayasa’da yapilan degisiklikleri iyi karsiladi?
Celal Talabani: Biz sayin Emir Musa’nin Anayasa’da yer almasini istedigi husus konusundaki önerisini kabul ettik. Yani Irak, Arap Birliginin kurucu ve aktif üyesidir, karar ve antlasmalara baglidir. Biz bu maddeyi Anayasaya koyduk.. Sayin Emir Musa’da olumlu buldu..
El Hayat: Acaba istedikleri hepsi bu kadarmiydi? Acaba tek bir degisiklik bu muydu?
Celal Talabani: Hayir. Fakat, Irak’in Arap dünyasiyla iliskileri meselesinde istenen ve düzeltilen sadece bu husustu...
El Hayat: Irak’ta olusturulan federasyon etnik yapilanmayi canlandiriyor.. Bazi kesimler, Irak’ta bu yasananlarin örnek olacagini ve tüm bölgenin etnik ve tayfe seklinde etkileyeceginden korkuyorlar?
Celal Talbani: Birincisi, tüm dünyada federasyon ulusal, bölgesel ve cografi temeller üzerinde kuruluyor. Bu dünyadaki federal yapilanmanin dogasidir. Irak’taki federal yapiya iliskin Gecici Idare Yasasinin bir maddesinde bu formüle edilmis ve kimse karsi cikmiyor. Sünni Araplar, Sii Araplar, liberaller ve demokratlarin hepsi Kürdistan federasyonunu desteklediler. Karsi cikislar Güney Irak’taki federasyona iliskindi. Onu mezhepsel olarak degerlendirdiler. Fakat, Kürdistan federasyonu ulusal ve cografi temeldedir. Bundan dolayi, Güney federasyonuna razi olmadilar...
El Hayat: Yani Irak’ta federasyonun mezhepciligi ve bölgeciligi azdirdigini kabul ediyorsunuz?
Celal Talabani: Hayir. Ben en sert sekilde bu düsünceye karsiyim. Bu söylenenlerin hic ciddi bir tarafi yoktur. Tam tersini inaniyorum. Bana göre federasyon ve demokrasi Irak’in tüm sorunlarini cözer. Cünkü demokrasi ve federasyon var olan zenginliklerin adil bir sekilde bölüsülmesini, iktidarin iraklilar ve degisik bölgeler arasinda bölüsülmesine neden olacaktir. Aziz kardesim Islam tarihsel olarak konfederasyon üzerine kurulmustu. Islami vilayetler, konfederasyonun bir baska bicimiydi. Simdiki Irak devleti Osmanlilar döneminde 3 vilayet seklinde örgütlenmisti. Sarezur vilayeti daha Musul vilyeti olarak adlandirildi, Bagdat ve Basra vilayetlerinden teskil ediliyordu. Bu vilayetler gercek cografi temeller üzerine bina edilmislerdi.
El Hayat: Ic savastan sonra Irak’in bölünmesinin hic bir isareti ortada yokmu. Acaba var olan duruma federsyon cözüm olabilirmi?
Celal Talabani: Irak’in durumuna iliskin yaptiginiz yoruma katilmiyorum. Bana göre merkezi yapi, simdi var ve ortaya cikan tüm sorunlarin esas nedenidir. Merkezi devlet mezhep ve ulusal yapilarin baski altina alinmasi ve zenginlikleri carcur edilmesinin esas nedenidir. Tam tersi, federasyon, var olan zenginliklerin ve iktidarin adil bir sekilde halkin arasinda paylasmayi saglayacak ve kanaat getirmesine ve razi olmasini saglayacaktir. Bana göre federasyona karsi cikanlar, onu anlamamislar yada hâlâ akillari totaliter ve diktatörlük rejimlerdedir. Bugün dünyada 76 devlet federal sisteme sahiptir. Arap Emirlikleri federasyonun bir cesitini, Pakistan bir cesitini praktize ediyor. Iyi, nicin federasyon Irak’in bölünmesine neden olur? Devam edecek....
Kurdistani Niwê’den
Cev: Aso Zagrosi
