Qolağası Kerem Bey/Kerem Begê Zirk(î)anî sahipsiz mi?(5)
Kerem Begê Zirkî kimdir? Nerelidir? Kimin oğludur? Kaç kardeşi vardı? Kerem Begê Zirkî’nin kaç çocuğu vardı? Gibi sorular hep kafamı karıştırmıştı. Bu bilgilerde ancak ve ancak Kerem Begê Zirkî’nin yakın akrabalarından alınabilirdi.
Bende farklı kanalları kullanarak Kerem Begê Zirkî’nin yakınlarıyla ilişkiye geçerek bazı bilgileri toplamaya başladım.
Kerem Begê Zirkî ‘nin ailesi “Mala Mistefa Beg” diye tanınan bir ailedir..
Mustafa Beg Erzurum bölgesine Qereyazı ve Xinis gibi alanlara yerleşen Zirkanların aşiret liderlerindendi. O kendi döneminde aşirete damgasını vuran ve bölgede tanınan bir Kürd şahsiyetiydi.
Zirkîlerin bölgede bir çok köyleri vardı. Kerem Begê Zirkî ‘nin öz dedesi olan Mustafa Bey Qiskanî köyüne yerleşmişlerdi. Bir anlamda Qiskanî köyü Zirkî beylerinin temel yerleşim merkeziydi.
Kerem Bey’in babasının ismi Ahmed Begê Zirkîdir. Yani Kerem Begê, Ahmed Begê Mistefa Begê Zirkî diye bir isimlendirmeye gitmek mümkündür.
Kerem Begê Zirkî’nin annesinin ismi Cewahîrdir. Kürdler arasında Cewe diye nam salmıştı. Cewe’nin annesinin ismi Perişan babasının ismide Resud Ağadır. Kürdler arasında “Reşo Ağa” olarak biliniyordu. Resud Ağa Hesenan Beylerindendi. Xalid Begê Hesenan, Silêmanê Ahmed ve oğlu Ferzende ile Kerem Begê Zirkî arasındaki o sıkı ilişkilerin bir boyutunda yakın akraba ilişkileri olduğu görülüyor. Hesenanların bu kolunun ismi “Mala Omer Ağa” olarak biliniyor. Kürd dengbêjlerininde Kerem Begê Zirkî ‘yi Mala Omer Ağa’ya bağlamalarının nedeni Cewe’nin Hesenanlı oluşundadır.
Kerem Begê Zirkî ‘nin 3 erkek kardeşi ve iki bacısı vardı. Nüsret Ağa, Said Ağa ve Xaki Ağa adlı erkek kardeşleri Mawiya ve Mumya adlı iki kız kardeşi vardı.
Kerem Begê Zirkî ‘nin eşinin ismi Hediye’dir. Hediye, Murad Ağa’nın kızıdır. Murad Ağa Qereyazı’nın Kose köyündendi. Bugün bu köy Kosehasan diye biliniyor. Murad Ağa Dimili Kürdlerindendi. Anlatımlara göre Şeyh Said’in oğlu Şeyh Alirıza ile Kerem Begê Zirkî bacanağlar. Yani Şeyh Alirıza’da Murat Ağa’nın başka bir kızı ile evlenmiş.
Kerem Begê Zirkî’nin Muhtesime, Xêyrîye ve Xanim isimli 3 kızı vardı. Kerem Bey erkek çocuğu olmadı. Kerem Bey’in bu 3 kızından bir dizi torunları ve torunların torunları vardır. Aktüel durumda Kerem Bey’in hiç bir kızı hayatta değildir.
Halk içinde Kerem Begê Zirkî’nin annesine olan Cewe’ye(Cewahir) dair bir dizi olay anlatılıyor. Bunlardan biri Türk askerlerinin Kolağası Kerem Bey’i tutuklamak için Qiskanî köyüne gitmeleri esnasında meydana geliyor. Sanıyorum bu arama olayı Beytüşşebab Ayaklanması sonrası yapılan tutuklanmalar esnasında gündeme geliyor. Bilindiği gibi Kemalistler o dönem Kürdistan Bağımsızlık Komitesi Başkanı Xalid Begê Cibrî ve Yusuf Ziya Beyleri tutukluyorlar. Bu arada Hesananlı Xalid Bey, Qolağası Kerem Bey ve Şeyh Said Piran’ında peşindeler. Kerem Bey’in akrabalarının anlatımlarına göre Türk askerleri Kerem Bey’i tutuklamak için Qiskanî köyüne uğruyorlar.
Kerem Bey’in annesi Cewahir Xanım gelen askerleri karşılıyor. Anlatımlara göre Cewahir Xanım , cesaretli, soylu, uzun boylu(1, 80) ve çekinmeden kendisini ifade eden bir Kürd kadınıymış.
Askerler “Mala Mistefa beg”e geldiği zaman Cewahir kapıya çıkıyor ve onları karşılıyor.
Askerler Cewahir Xanıma oğlu Kerem Bey’in evde olup olmadığını soruyorlar.
Cewahir Xanim Kerem bey’in evde olmadığını, eğer Kerem Bey’i aramak istiyorlarsa o şimdi Bekirbaba dağındadır ve Bekirbaba’da onları bekliyor diyor.
Askerler, evi aramak istedikleri bir sırada Cewahir Xanim evde yanan tandura yaş tezekler atmış ev duman içinde olduğundan dolayı askerler aramada vaz geçip gidiyorlar. Bir kaç gün sonra askerler öldürdükleri bir Kürd’ün başını keserek “Mala Mistefa Beg” in kapısına dayanıyorlar.
Yine askerleri karşılayan Cewahir Xanımdır.
Askerler kesik başı Cewahir Xanım’ın önüne atarak “İşte senin oğlunun kesik başı” diyorlar.
Cewahir Xanim dik dik askerlerin gözleri içine bakarak, ayakkabının ucuyla kesik başı bir kenara fırlatarak “bu benim oğlum olamaz!!!” diyor. “Eğer benim 9 ay boyunca karnımda taşıdığım ve eteğimden düşen Kerem beyse, eğer Mala Mistefa Bey’in varisi Kerem Bey ise sizlerin kellesini kesmeden kelesini teslim etmez “ diyor.
Cewahir Xanım yada Kürdlerin Cewe Xanım’ın ailesi ve aşireti hakkında farklı görüşler var. “Mala Mistefa Beg”den bir kesim Cewe Xanım için “ew li malê bû” diyorlar. Yani o Zirkî aşiretindeydi.
Diğer bir kesim ise Hesanan aşiretinde Resul Ağa’nın kızı olduğunu söyler. Daha açık bir şekilde ifade edersek “Ji Mala Emerê Muşê bû” diyorlar.
Kürd tarihine büyük hizmetler sunan, sömürgecilerin Kürdleri asimile ve yoketme çabalarına karşı tarihsel kollektif hafızalarımızın abidesi olan Kürd dengbêjlerinden Şakiro hem Muş’daki “Mala Emerî” ve hemde Qereyazı’daki “Mala Mistefa Beg”i tanıyordu.
Zaten kendisi Qereyazı’da olduğu zaman “Mala Mistefa Bey” ile yakın ilişkiler içindedir.
Şakıro Kürd Ulusal Kahramanlarından Ferzende ve Kolağası Kerem Bey hakkında söylediği stranda Kerem Bey için:
“Ez Kerem bim
Ez firar û qaşqûrê mehkûmê
Dewletê bim
Berxê Mala Emer bim
Ezê bi maleka weka Mistefa Begê re mal bim“
Mistefa Bey, baba tarafından Kerem Bey’in dedesi olduğu biliniyor. Niçin Şakiro Kerem Bey için „Berxê Mala Emer bim“ diyor?
Demeki Mala Emer ile Kerem bey arasında bir akrabalık ilişkisi var. Bu ilişkide Cewe üzerinde gerçekleşen bir ilişki olabilir.
Bilindiği gibi „Mala Emer“ Hesananların Torunlarındandır( Torunlar için sayın Rohat Alakom’un Torunlar adlı kitabına ve Hesananlar için Mazhar Duderî’nin „Dİ DÎROKA KURDÎSTANÊ DE ROLA HOZA HESENA Û XALİD BEGÊ HESENΓ adlı makalesine bakınınız)
Kerem Begê Zirkî hakkında bazı bilgileri elde etmek için bir çok Kürd çevresiyle ilişkiye geçmeye çalıştım. Bunlardan biride değerli Kürd araştırmacı ve politikacılardan Tahsin Severdi. Tahsin Sever 1925 Devrimi ve Kürdistan İstiklal Komitesi süreciyle ciddi bir şekilde ilgilenen ve eserler veren bir Kürd şahsiyetidir. Sayın Tahsin Sever’e Kerem Begê Zirkî, Cibran ve Zirkan ilişkileri hakkında bir iki soru sordum. Onun bana yazılı olarak gönderdiği yazıyı olduğu gibi yayınlıyor ve kendisine teşekkürlerimi sunuyorum.
Sayın Tahsin Sever şöyle yazıyor:
„Kek Zagrosi merhaba, Kerem Bey(Kereme Qolagasi), Hesananlı Halit Bey ve bunlar gibi bir çok önemli Kürt şahsiyeti, Kürt kamuoyuna yeterince mal edilemediler. Bunun nedenlerini burada uzun uzadıya anlatmaya gerek yok. Özetle tarihi galipler yazar. Komşu olan Cıbranlılar, Zırkanlılar ve Hesananlılar arasında uzun yıllar iyi ilişkiler devam eder. Bu duruma Kurdistan'da pek rastlayamayız. Zira Devlet-i Ali Osmaniye Kürt aşiretlerini, özellikle komşu olanları bir birlerine düşürmekte pek mahirdir. Cıbranlılar ve zırkanlılar arasındaki iyi ilişkiler Halit Bey'in Erzurum'a yerleşmesiyle pekişir. Söz konusu aşiret liderleri Azadi örgütlenmeleri içerisinde yer alırlar. Halit Bey'in tutuklanması üzerine Kerem Bey ve Hasenalı Halit Bey üzerine askeri kuvvetler gönderilir.Bunun üzerine Kerem Bey, yanındaki suvarilerle Kargapazar'a Cıbran beylerinin yanına gelir. Gelişi Feran agaları tarafından devlet kuvvetlerine ihbar edilir. Bu olayı anılarında Cıbran beylerinden Reşit Bey'in oglu Kasım Demralp anlatır. "Birkaç suvarisi ile birlikte Göynük ilçesine baglı Kargapazar köyünde kışı geçirmek için Hatto ogulları Mehmet Aga ve Reşit Efendinin yanında barınmışlardır. Bu durumu haber alan Hormek milis kuvvetleri olarak yer alan Feran agaları ihbar ederek Kolagası Kerem Bey'in Kargapazar'da saklandıgını ihbar edilmesi üzerine: Keremi yakalamak için takibe gelen bir tabur piyade askeri, bir gece Mengen Köyünü aşarak Kargapazarı kuşatırlar. Kerem Bey, durumu haber alması üzerine yanındaki suvari ile Kanireş'e Kamil Bey'in yanına gider." Kerem Bey, Şeyh Said'in Kanireş gelmesi üzerine, Kanireş'teki toplantıya katılır ve beraber Melekan'a kadar gider. Akabinde geri dönerek ŞervanŞeyh'te Hasenanlı Halit Bey kuvvetleriyle birleşir. Hınıs'ın kuşatılmasında yer alır. Hınıs ele geçirilmeyince Cıbran kuvvetleri Varto'nun batısına, Kerem Bey ve Hasenalı Halit Bey kuvvetleriyle İran'a dogru çekildiler. İran'daki olaylar biliniyor. Slav u rez. Tahsin“
Devam edecek
Not: Kerem Begê Zirkî ailesi hakkında bir çok dost ve arkadaşım bana yardımcı oldu. Bunların bir çoğu Kerem Begê Zirkî’nin ailesinden geliyor. Bazıları isimlerini yayınlamamı istemediler. Bazılarına da yazdım hala cevap alamadım. Gelen cevaplara göre isimleri yayınlayıp yayınlama meselesi kesinleşecektir. Bir çok dost ile ilişkiye geçtim ve cevaplarını bekliyorum. Bu yazı serisini Kerem Begê Zirkî hakkında sesli düşünme yada bilgi toplama karalama notları olarak düşünün.. Kerem Bey ve ailesi hakkında gelen tüm yazıları yayınlayacağım. Böylelikle onun hakkında derli toplu bir şey ortaya çıkar.
Rêz û Silav
Aso
