Şeyh Riza Talabani(1831-1910) -2-

       Selahadin  Üniversitesinin   öğretim  görevlerinden Dr.  Muhamed  Ahmed Said ,  Şeyh  Riza  Talabani’nin     Koyî’den   önce  Kerkük’e   eğitimi için gittiğini,   Seyid Muhamed  Bilax ve  Haci   Mela  Abdullah  Said  Hilmi’nin  yanında   Arapça  dersleri aldıktan sonra   Koyî’ye   gittiğini    yazıyor.(Şêx Reza Talabani,   le Nêwan    Stayîş  û   Daşorîn  da,  Kovarî   Rodar, hejmar 53,  sayfa  39)  Daha öncede  vurguladığım  gibi  Şeyh  Riza  Talabani    Koyî’den sonra  Suleymaniye’deki   “Mizgeftî Gewre” de   eğitimini  sürdürüyor.    Şeyh  Reza  Türkçe eğitimini     “Mizgeftî   Gewre” de   yapıyor.  Dr. Maruf  Xeznadar    “ Şeyh  Riza’nın  babası  Şeyh  Abdulrahaman      kendisinden sonra     Kerkük’deki   Kadiri Talabani  Tekkesinin   başına   geçmesi   onu özel bir eğitimden  geçirdiğini”   yazıyor.(Dr. Maruf  Xaznedar,       Şêx Reza(1837-1910)   Jiyan û  Şîîrî   le  Rûyî    Ruxsar   û Naverokewe,   Rodar,  sayfa  4)  Şeyh  Riza        eğitimini   tamamladıktan   sonra    İstanbul’a   bir  sefer     yapmak istiyor.   Dr. Xaznedar’a  göre    Şeyh  Riza  Talalabani  1856  yılında,  Dr. Said’e  göre ise 1860 yılında   İstanbul’a     ilk ziyaretini   yapıyor.   Şeyh   Riza  İstanbul’da    iki yıl kalıyor.   Şeyh  Riza   bu ziyareti  esnasında    İstanbul’da  bir devlet adamı ve aydınlarla  tanışıyor.  Fakat,  Şeyh   Riza    İstanbul’da   iki yıl  kaldıktan   sonra     geri Kerkük’e   dönüyor.   Bu arada    Şeyh   Riza’nın  babası  vefat etmiş,   Şeyh Riza  büyük  kardeşi      babasının  yerine   Kerkük’teki  Talabani  Tekkesinin  başına  geçmişti.  Ayrıca  Dr. Xaznedar’ın  aktardığına  göre   Şeyh  Ali    “Xiriç ve Talaban  köylerini  Şeyh Riza’ya bırakmış”     fakat,    “Qerehesen,  Leylan  ve   Talabani  tekkesinin çevresindeki  tüm  mülkiyetleri kendisi almıştı”   diyor.    Bu  durum  ister istemez   iki kardeş arasında  sorun   oluyor.   O dönemler   Şeyh   Riza’nın    bazı  şiirleri  halk  arasında  ses vermiş ve   bölgedeki   bir çok  Kürd  ileri gelenleri      Şeyh Ali’yi destekleyerek    Şeyh  Riza’yı  dıştalama    yoluna  gidiyorlar.  Aslında   Şeyh  Ali     Şeyh  Riza’ya    haksızlık  etmiş ve  babasından  kalan  mal ve mülkleri    adil bir  şekilde  paylaşmamıştı.   Bu  esnada     Şeyh  Ali Talabani     Şeyh  Riza’nın    sert   hicivlerine   hedef  olmaya  başlıyor.  İki  kardeş  arasındaki  sorunlardan  sonra  Şeyh  Riza  Kerkük’ü terkediyor  ve Koyi şehrine  gidiyor.    Şeyh  Riza’nın   dayısı  o dönem    Koyî’deki    Kadiri Tekkesinin  murşidi idi..  Şeyh  Riza’nın  amacı  dayısından   para alıp  İstanbul’a  gitmekti.    Dayısı   Şeyh  Riza’yı   çok sıcak  karşılıyor ve  hatta  kızını  ona  vermek istiyor.  Fakat   ilişkileri bozuluyor.  Şeyh Riza   dayısı   Xafur’a    ve  onun  oğlu Reşid’e  karşı       Xaznedar’ın  söylemiyle “en sert ve  en açık    hicivleri yazıyor”.(M. Xaznedar,  age , sayfa  4)  Şeyh  Riza    Koyî’de   6 ay kaldıktan sonra  yeniden  Kerkük’e  dönüyor.  Bir  süre  sonra    Şeyh  Riza  Kerkük’ü  terkediyor ve  1866 yılında   İstanbul’a   ikinci  seferini  yapıyor.     Sayın  Mehmet  Bayrak  “Ünlü Kürt Şairi Şeyh Rıza Talaban  ve Türkçe Şiirleri“   adlı  makalesinde   Şeyh  Riza’nın “Kerkük’de eğitim gördükten sonra, hac ziyaretini yaparak İstanbul’a gider”   diyor.  Fakat  bu  bilgi   yanlıştır.   Şeyh  Riza  ne birinci ve ne de  ikinci  İstanbul  ziyareti   sırasında    hacı    ziyaret ederek   İstanbul’a  gitmiyor.    Daha  sonra    değineceğim gibi o  İstanbul’dan  haca  gidiyor.  Şeyh  Riza  Talabani   1866 yılında  İstanbul’a  gittikten  sonra      Osmanlı  devletinin  en  üs  kademelerinden    görev yapan  bir çok  şahsiyetin    yanı sıra     Osmanlı  aydınları ve   o dönem  İstanbul’da  bulunan    bir çok    Kürd şahsiyeti ile tanışıyor ve    onlarla  dostluk  kuruyor.  Şeyh  Riza’nın bu esnada yakın    ilişki  içinde  olduğu   şahsiyetlerden biri,  Sultan  Abdulaziz  döneminde  Sadr-i Azamlık  görevini yapan ve   aynı  zamanda  bir edebiyat   dostu  olan   Yusuf Kamil Paşadır. Şeyh Riza  Talabani,  Yusuf  Kamil Paşa’nın       maddi durumları iyi olmayan   şair ve yazarların   konaklanması   için  kurduğu  “Darulkamil”de  bir  süre kalıyor.    Bu arada   Baban  Mîrliğinin   yıkılmasında    sonra    İstanbul’da   yaşıyan  ve aynı  zamanda    Şeyh  Riza Talabani’nin  dostu  olan    Ahmed Paşa Baban ile   iyi  ilişkileri vardı.       Ahmed  Paşa  Baban   bir   ara  hastalığından  dolayı  Paris’te  kalmıştı ve  Osmanlı devletinin   Yemen  valiliğini  yapmıştı.   Yine  1921  yılında  İstanbul’da   basıma  verdiği  “ Encumani  Edibani Kurd”ın  yazarı  Miralay  Emin  Fevzi  ile  çok sıkı ve sarsılmaz   dostluğu vardı.     Mısır’da   hüküm  süren   Mehmed Ali Paşa’nın  ailesinden  İbrahim  Paşa’nın   oğlu Mustafa  Fazıl  Paşa   yakın      bağları vardı,  onun çocuklarına    Farsça  dil dersleri   veriyordu.     Yine bu arada   bir kaç defa  vezir  olan    Sami Paşa’nın  oğlu  Suci Paşa ile  bağları vardı.    Ayrıca  o dönem İstanbul’da  yaşıyan    Kürd şairlerinden    Mehemed Mihri Kerkukî   ve    Xeyali  Hewlêrî  ile      dostlukları vardı.  Şeyh  Riza’nın      Türk   şair ve yazarı    Namık Kemal ve  arkadaşı   Ziya  Paşa ile  arkadaşlığı ve   edebiyat  ilişkileri vardı.      Bazen  de   atıştıkları da  olmuştu.  Berberibaşızade  Fuad bey’e  göre  “ Namık Kemal ile   Newres arasındaki  çelişki,  Yusuf  Kamil Paşa’nın konağında   şair  Kerküklü   Şeyh  Riza ile  Namık Kemal’in bir   mübahaselerinde  Nevres’in   Şeyh  Riza’nın   tarafını  tutmasından   ileri gelmiştir”   (Namık Kemal’ın   Hususi    Mektupları -1-  Türk  Tarih  Kurumu  Basımevi, Ankara-1967      sayfa   406)   Devam  edecek   Aso Zagrosi