Şeddadi Kürd Devleti Üzerine Notlar(3)

       Şeddadi  Kürd  Devleti   Kürd  Hezbani  aşiretinin   reisi     Mehemed  Şeddadi  tarafından       951  yılında   Arran’da  kuruldu.(Mucimbaşi, Minorsky,Xosrewi’nin  Şehriyaran  Gimnam’dan   aktaran Dr. Niştiman Beşir Mehemed , Kurd  û Selçuqiyan, sayfa 23)  Mîr  Mehemed Şeddadi       Abbasi  Halifesine   bağlı  Bağdat’ta   hüküm süren  Büveyhoğulları  hanedanlığının  ademi  merkezci  politikalarından  yada    zayıflıklarında   yararlanarak     Arran  bölgesini  denetimi altına  aldı.  Mîr   Mehemed  Şeddadi’nin  işlerini  kolaylaştıran   bir  başka    olayda    bölgede    büyük  bir  ağırlığı  olan   Salarî  Kürd   Hükümetinin     başında  bulunan   1.Merzeban’ın    Büveyhler  tarafından     esir  alınıp   tutuklanması  olayıydı.  Şeddadileri  kısa  bir  süre  içinde  bölgede     etki  alanlarını   genişleterek    o günkü    Adirbaygan’ın  bir çok  bölgesini  ve  bugün   Ermenistan  diye  bilinen     bölgenin   Dvin(binlerce  yıl  Milatan  önce  insanların  ikamet ettiği bir yerleşim alanı)   dahil  bir    şehrini     hakimiyetleri altına  aldılar.Kürd  asılı   tarihçi  İbni El   Êsiri „Selahadin Eyyubi’nin   mensup  olduğu   Hezbani aşireti   Kürdlerin en  iyi   aşireti“  olduğunu  yazıyor.( akt. Mansur  Mexdum,   Giringî  Kurd  û Kurdistan  Le Qonaxe   Mêjûyekanî  Êran    ta  serdemî   Afşarîye,  sayfa  91)Selahaddin  Eyyubi’nin   ailesinin   bu bölgeden  ve  aynı  zamandan   Hezbani aşiretine  mensup   olduğunu  söyleyen     bir çok  tarihçi var. Selahaddin döneminde yaşıyan tarihçilerden İbni El Esiri, İbni Şeddad, El İsfahani ve daha sonra yaşıyan İbni Xaliqan gibi tarihçiler “Selahaddin’in Hezbani aşiretinin Rewadi koluna bağlı olduğunu” yazıyorlar..   Selahaddin’in dedesi “Şadi” Şeddadi Kürd devletinin hizmetindeydi... Şeddadi Kürd devletinin Rewadi, Hesenewi ve Merwani Kürd devletleri gibi Selçuklular tarafından yıkılmasından sonra, Şadi ve ailesi Bağdat’ta yerleşiyor(belkide zorunlu göç)   Asuri tarihçisi Bar Hebraeus(1226-1286) Selahaddin ailesinin kökeni hakkında şöyle diyor: “ Selahaddin’in babası Necmeddin ve Şerko’nun babaları Şadi Dwin’den geliyor............. Kürd ırkına mensuptu.... Tikrit Emiri Mucahadin Behroz’un hizmetine giriyorlar... Şêrko Behroz’un çok sevdiği bir Hıristiyanı öldürdükten sonra iki kardeş Musul Zengilerine sığınıyorlar” diyor.. (akt. E.İ Yousif, Les Syriaques Racontent Les Croisades, p. 183-184)  O dönemin   Adirbeyganı   zaten  „Hezbanilerin   vatanı“   olduğundan     onların  destek vermediği  hiç  bir  güç   iktidarda   kalamıyordu.    Sadece    Hezbanilerin  Agirbeycan’da değil,   Bağdat  iktidar  kavgalarındada      ciddi  bir   rolleri  vardı.(daha sonra  değinmeye çalışacağım)  Hatta  bazı  kaynaklar  Ebu  Muslimi  Xorasani’yi de  bu   aşiret    federasyonundan geldiğini  söylüyorlar. Zayıf  bir   konumda  olan   Bağdat  Abbasi  halifesi   Kuzey  Kürdistan’ın  büyük bir  kesimini   denetimi altında  bulunan Dostikî(Merwani Kürd  devleti), Azerbeycan ve  doğu  Kürdistan’ın  geniş bir kesimini  hakimiyeti altına  alan   Rewadi Kürd devletinin  ve  Aran ve bugünkü  Ermenistan’ın   belli kesimlerini   hakimiyeti altında bulunduran   Şeddadi  Kürd  devletinin  üstüne  gidemiyordu.   Çünkü  bu    3  Kürd    iktidarıda   bir  anlamda    Bağdat’ta  yönelik   Bizanslardan, Gürcülerden ve Ermenilerden  gelen  saldırıların  ateş  hatında  bulunuyorlardı.  Söz konusu süreç içinde   bu Kürd  devletleri   Bizanslarla    dahil   kendilerini bir  çok  savaş  içinde  buldular.  Şeddadiler,  etki alanlarını     genişlemeleriyle birlikte   kendilerine  Dvin  şehrini  başkent olarak  seçiyorlar.   Mîr  Mehemed’in  ölümünden sonra    oğlu  Ali Askeri  onun  yerine  geçti.    Ali Askeri     Şeddadilerin  Başkentini  Dvin’den  Gence’ye taşıdı.  Bir  çok  kaynak  Şeddadi   krallarını  isimlerini   şöyle  sıralıyorlar  Başkent Dvin  ve gence  süreci:·         Mihemed kurê Şedad kurê Q.r.t.q  Dvîn (951-971 )·Elî Leşkerî kurê Mihemed  Gence (971-978 )·         Merzuban kurê Mihemed (978-986 )·         Fezl I kurê Mihemed (986-1031 )·         Ebu'l-Feth Mûsa kurê Fezl I (1031-1034 )·         Elî Leşkerî II kurê Mûsa (1034-1049·         Enûşirwan kurê Elî II Leşkerî (1049 )·         Ebu'l-Eswar Şawur I kurê Fezl I (1049-1067 ) (Dvîn 1022-;  Gencey1049-)·         Fezl II kurê Ebu'l-Eswar Şawur (1067-1073 )·         Eşot kurê Şawur I (1067 )·         Fezl III (Fezlûn) kurê Fezl II (1073-1075 z.)Ani  süreci

• Ebû Şuca' Menûçihr kurê Ebi'l-Eswar Şawur I (1072 .)
• Ebû'l-Eswar Şawur II kurê Menûçihr (1118 )
• Fezl IV (Fezlûn) kurê Ebi'l-Eswar Şawur II (1125-1130 )
• Xûşçihr kurê Ebi'l-Eswar Şawur II (1131 )
• Mehmûd kurê Ebi'l-Eswar Şawur II (?1131)
• Fexreldîn Şedad kurê Mehmûd (?1154 )
• Fezl V kurê Mehmûd (1155 )
• Şahenşah kurê Mehmûd (1164-1174 )
• Sultan (?=Şahenşah) kurê Mehmûd (1174 )

    Şeddadiler  hakkında  araştırma  yapan  bir çok  araştırmacı   bu isim listesini veriyor.  Fakat     bu Kürd  Mirlerinin  isimlerinin  yazılışı, yaşadıkları  dönem ve   iktidar  süreçleri   hakkında    verilen  bilgiler  pek  sağlıklı  değildir.   Bu konuda  ciddi  araştırmalar  gerekiyor.  Mesela  yukarıdaki   listede     son  Şeddadi   kralının   iktidar  süresi   1174  yılına  kadar  olduğu   tespit ediliyor.  Bu belirleme  doğru  değildir.  Çünkü    son   Şeddadi kralının  1198  yılında    iktidarda  olduğu belgelidir.    Gelişen  olaylara ve verilere  bağlı  olarak  Şeddadi     Mîrlerinin      durumunu  anlatmaya çalışılırsa  durum  kısmende  olsa    açıklığa  kavuşabilir.  Devam  edecek   Aso  Zagrosi