Nalî ve Mewlewî

  Kürdistan tarihine, daha doĝrusu Kürdistan edebiyat tarihine bakıldıĝı zaman yaşanan tüm kültürel gelişmeler belirli bir siyasal özgürlük ortamına yada otonom bir yapılanmaya denk düşmektedir.. Kürd büyük klasik şairlerin ezici çoĝunluĝu eserlerini Kürd hükümetlerinin kısmi otonom artamlarında vermeye başladılar... Bu durum, Botan ortamında Mellayê Cizirî, Soran ortamında Nalî ve Ardelan ortamında Mewlewî gibi büyük şairlerin eserler vermesine yaradı...Bu şairlerin her biri Kürdistan edebiyat tarihinde birer kilo metre taşı olarak, farklı lehçelerde yeni dönemler açtılar..1991 Büyük Raperin’den sonra ülkemizin Güney parçasında hiç abartmaksızın her ay bir şair, yazar veya Kürd tanınmış simasının geçmişi ve eserleri masaya yatırıldıĝını söyleyebilirim..01 Temmuz günü Büyük klasik Kürd şairi, Nalî Şarezur’un yada 3 günlük semineri hazırlayanların söylemiyle Hazreti Nalî’nin yaşamı ve eserlerini tartışılıyor..Aslına bakılırsa, Nalî üzerine Güney Kürdistan’da çok ciddi çalışmalar yapılmıştır.. Bir dizi Kürd edebiyat eleştirmenleri tarafından Nalî ve eserleri üzerine çok yönlü inceleme ve araştırmalar yayınlandı... Ama Nalî gibi bir düşünce deryasını anlamak için yapılan araştırmalar artık yetmiyor.. Bundan dolayıdır ki, araştırmacılar ve eleştirmenler yeniden Nalî’ye ve onun şiirlerine dönüyorlar..Geçen yıl Hewlêr’de yapılan Mesture Kurdistanî’nin festivalinde Nalî’nin Mesture üzerine yazdıĝı „Mesture“ adlı şiir festivale katılan aydınları ikiye böldü... Bazılarına göre „aşık ve tabusuz Nalî“, diĝerlerine göre „bir kadının şairliĝini kabul etmeyen Maço“ Nalî sözkonusudur..Ama Nalî hâlâ kendisinden söz ettiriyor. Nalî’nin eserleri hâlâ tartışılıyor...3 gün boyuncu Mamosta Ali Abdullah, Basit Heme Xeribi, Dr. Abdullah Hedad, Şerko Bêkes, Prof. Dr. Izeddin Resul, Kejal Ahmed ve Dr Sebah Berzenci gibi bir çok şair ve edebiyat eleştirmeni kendi dallarında festivale katkıda bulundular..Bu festivalde ortaya çıkan iki yeni, biri iyi ve diĝeri kötü olan olay var.....Kötü olay, Nalî’nin şiirleri „bir Türk kadın tarafından yakılmış“...Iyi olay: Nalî’nin „yeni şiirleri bulunmuş..Güney Kürdistan’da edebiyat alanında konuşulan diĝer bir gelişme, büyük Kürd şairi, felsefecisi ve kendi döneminde Kürd toplumunun tüm sorunları ilgi duyan Mewlewî’nin yeni elyazmalarının bulunmasıdır.. Mewlewi(1806-1885) Doĝu Kürdistan’ın Sine şehrinde yaşamış ve daha sonra gelip Helebçe’ye yerleşmişti... Bugün Mewlewi’nin ismi şehid Helebçe ile birleşmiş durumdadır.Ama, bu iç göç sadece Mewlewi’nin deĝil Mesture Kurdistan da dahil bir çok Kürd’ün kaderi oldu...Şimdi yeni bulunan Mewlewi elyazmaları farsçadır.. Umut ederim ki, iyi farsça bilenler bu büyük Kürd şairinin bu yeni eserini Kürd okuyucularının hizmetine sunarlar... Bu son yıllara kadar, Mella Ebdulkerim Muderisi ve oĝulları, hem Nalî’nin hem de Mewlewi’nin hem de diĝer bir çok klasik Kürd şairlerinin eserleri derleyerek ve diwanlarını yayınlamışlardı.. Geçen yıl Kürd halkı büyük aydınını yani Muderisi’yi kaybetmişti...Nalî’nin ve Mewlewî’nin son bulunan şiirlerini Kürd edebiyat severleri hasretle belki de Nalî’nin „Hebibe“sini beklercesine, bekliyorlar..Ama ne yazık ki, biz Kuzeyli Kürdler, Kürdistan’ın diĝer parçalarında yaşamış ve eser vermiş binlerce Kürd şair ve yazarın eserlerinden mahrum kalmışız.... Bir anlamda biz kendi kültürel birikimlerimizden, kendi geçmişimizden kopmuşuz...Eĝer biz 200 yıldan beri Nalî ve Mewlewi’ye ulaşmamışsak, sorunun karmaşık ve yaranın derin olduĝu görülüyor..