Ajan, hain edebiyatı ve Muşîr Heme Suleyman Hemawendî olayı(3 ve son)

Muşîr  Heme Suleyman  Hemawendî’nin    yaşamı  üzerine  biraz  durmak  istiyorum.  Muşir,  Resul  Çelebi’nin   oğlu  Heme  Suleyman’ın   oğludur.   Meşhur  Hemawend    aşiretinin  ağalarından biridir.   Bizim  Kürdler  daha  çok “Hemawend  Begzade lerindendir”  diyorlar.  O,  1877 yılında    Çemçemal’ın   Mewefer  köyünde  dünyaya  geldi.  Osmanlı devleti   ile   19.  Yüzyılın sonunda   sürekli  çatışma içinde  olan  Hemawendlerin  büyük  sürgününde     Muşir   Heme Suleyman’da     payını  alıyor.  Bilindiği gibi    Osmanlı devleti   Hemawend  Kürdlerinden    tüm  kurtulmak   için   kendi hakimiyeti altındaki   bölgelere   küçük gruplar halinde  zorunlu  göçe  tabi tutuyor.   Balkan ülkelerine,  Arap  ülkelerine,   Türkiye’nin   Ankara  ve   Aydın  gibi illerine  Hemawendleri  küçük halinde  yerleştiriyor.  Bugün  Haymanan ve çevresinindeki  Kürdlerden   Şêxbizinî  ve  Hemewendler     o büyük    sürgünlerin  ürünüdür..   Örneğin Xecê(Hatice Yaşar)  ailesinin  bir  tarafı    Şêxbizinî  diğer  tarafı  Hemewendir.     Ergenekon  davasından   dolayı  yurt dışına   kaçan   Bedrettin  Dalan’ında  ailesi    o  büyük sürgünler döneminde     Türkiye   zorla  göçetirilmiş     Hemawend  Kürdlerindendir.    Muşîr  Heme Suleyman  Hemawendî   ailesi ile  birlikte  Libya’ya  sürgün  ediliyorlar.  Belli  bir dönem sonra    bu aile    Libya’dan  firar  ediyor ve  gelip    Kürdistan’ın  Şarezur    mıntıkasına   yerleşiyorlar.(Libya’dan    kaçış  meselesi    uzun bir hikaye   geçiyorum)  Muşir    Hemawend   Suwarilerinin    komutanlarındandı.   Birinci  dünya  savaşı sırasında Güney Kürdleri  Şêx Mahmud’un  önderliğinde    Irak’ın Güney’inde     İngilizlerle Şuhibe  (1914)  savaşına   giriştikleri  zaman   Muşir    Hemawend  birliklerine     komuta  ediyordu.  Aslında   biraz daha  geri gitsek, Berzencilerle    Hemawendlerin  arasındaki    ilişkileri daha  iyi kavrarız.  Şêx  Mahmud’un  aile  1909  yılında    Suleymaniye’den  Musul’a  sürüldü.  Musul’da    tam  esir  konumundaydılar.  Osmanlı devleti  bir   komplo   neticesinde   Şêx Mahmud’un   babası  Şêx  Şaid’i    öldürüyor.  Şêx  Mahmud’a     ellerinde   esirdir.  Hemawendler   Osmanlı devletine  karşı  baş  kaldırıyorlar.   Şarezur     mıntıkasında   ve  Suleymaniye’de   Osmanlılara  karşı  bir  dizi   saldırılarda  bulunuyorlar ve  Şêx  Mahmud’un     serbest  bırakılmasını talep  ediyorlar.  Sonuçta  Osmanlılar  mecburiyet  karşısında   Şêx Mahmud’u serbest  bırakıyorlar.  Şêx Mahmud’un   biografisi üzerine  çalışma  yapan     Kürd  tarihçilerinin bir  çoğu    Hemawendlerin    Şêx Mahmud’un  serbest bırakılmasından   aldıkları  rolun  altını  çiziyorlar.  Zaten   Hemawendler  Kadiri  Tarikatına  mensub ve    Kak Ahmedi Şêx’e  bağlıydılar.  Yani  Berzenci  Şeyhlerine  bağlıydılar.  Muşîr  Heme Suleyman  Hemawendî’nin   kendisi de   Kak Ahmedi Şêx’ın  derweşiydi.  Şêx  Mahmud ile   Muşir’in  ilişkileri  1918 yılında  bozuluyor.  Anlatımlara  göre     1918 yılında   Şêx Mahmud’un  bir  postacısı    Hemawendler  tarafından   soyuluyor.  Şêx  Mahmud,  Hemawend  beylerinden    suçluları   tutuklamalarını ve teslim etmelerini  ister.  Soygun  olayına  karşanlar    Şêx Mahmud’un  kendilerini afetmesi için  Muşîr  Heme Suleyman  Hemawendî’yi    Suleymaniye’ye  Şêx  Mahmud’un  yanına  gönderiyor.  Muşir   Suleymaniye’ye  geldiği zaman   İngilizlerin denetiminde   Şêx  Mahmud’un  başkanlığında     Kürdistan  hükümetini  oluşturma   toplantısı var.  Muşir’de  toplantıya  katılıyor.  Göreve  dağılımı   yapıldığı sırada   Muşir  ayağa kalkıyor   Şêx Said’e  “bizede  bir görev  yokmu?”  diye  bir  çıkış   yapıyor.  Soygun   olayı zaten yeni....  Şêx Mahmud     “Hemawendler   benden  ne  istiyorlar?”  diyerek  tepkisini  gösteriyor.  İkisinin arasındaki  tartışma  sertleşiyor.  Bu arada    Muşir   Şêx  Mahmud’a   hitaben  “ben senin  derweşin  değilim,   Kak  Ahmedi Şêx’in   derweşiyim”  diyor.  Muşir   hançerini  çıkarıyor   derweşlikten  kaynaklanan    uzun saçlarının bir  kesimini   kesiyor ve bu arada  “ köpeğe  kuyruk yapacağım”  diyor.  Muşir   toplantıyı terkediyor.   Major    Noel   bu arada      bazı  ajanlara   Muşir’i    takip etmeleri için  görevlendiriyor.  Ajanların     daha  sonra   Noel’e  verdikleri   rapora  göre   Muşir  bir  berbere  gidiyor ve  saçlarını  kesiyor.  Muşir’in   Kak Ahmedi Şêx’in   derweşliğinden  ayrılmasından  sonra   İngilizler   onunla  sıkı ilişkilere  giriyor  ve  Sertib   Hemawendi’ye   göre “ ona yüklü para veriyorlar” (Karwan  dergisi, sayı  209, sayfa  176)  Ben  Muşir’ın  İngilizlerle  çalıştığını  söylerken,  Şêx Mahmud’un  ö dönemler   İngilizlerle  bariz  bir  sorunu  yoktu..  Zaten     Şêx Mahmud  İngilizler  tarafından    hükümet  kurma    çalışmaları  için  görevlendirilmişti.  İngilizler   tarihi  tecrubelerine  dayanarak  ve  gelecekte  yaşanabilecek  gelişmeleri  gözeterek/hesaplıyarak  “tüm  yumurtalarını aynı sepete  koymak istemediklerinden”    hem  Şêx  Mahmud ile   hemde  onunla  çelişkisi olan  kesimlerle  ilişkilerini sürdürüyorlardı.  İşte    bu süreç ve  ilişkiler 1919 yılında     Şêx Mahmud  önderliğindeki   Kürdistani  güçlerle   İngiliz  ordusu  arasında  yapılan    “Derbendî Baziyan”   savaşıyla   farklı bir boyut aldı.  Kürd birlikleri yenildi.  Şêx Mahmud  yaralı bir  şekilde  esir alındı, yargılandı ve Hindistan’a   sürgün edildi.  Bu savaşta  Muşîr  Heme Suleyman  Hemawendî   İngilizlerle birlikteydi.  Muşir’in  anlatımlarına  göre    savaş bir  kaç  saat sürüyor ve   Şêx Mahmud  güçleri yeniliyorlar.  Muşir    yaralılar ve  ölüler arasında   Hemawendleri  ararken  “Muşir!!!  Muşir!!!  Muşir  “  diye  bir  ses  duyuyor..  O savaşta   bir  çok ileri gelen Hemawend   aşiret  reiside   Şêx  Mahmud ile   birlikte  İngilizlere  karşı    savaşıyorlar.  Bunlardan  en  tanınanlardan      Kerim Begî  Fetah Begi  Hemawendî  ve   Şehid   Camêr’in  oğlu   Heme  Reşid  ağadır..  Muşir   bu  sesin    Kerim Begî  Fetah Begi  Hemawendî’ye   olabileceğini  düşünerek    sesin geldiği  kayaya  gidiyor.  Şêx  Mahmud’u    yaralı olarak buluyor.  Şêx  Mahmud   Muşir’den kendisine yardım  etmesini  ve  İngiliz  subaylarına   haber   vermesini  ister.  Çünkü, o  esnada    İngiliz ordusununda  yer  alan  Hindistanlı Şikhler  yaralıları   hançerliyorlarmış.  Muşir    İngiliz  subaylarından   Edmons    (yada   major  Saone )u  çağıyor ve birlikte  Şêx Mahmud’un  yanına  gidiyorlar.(Muşir  bu gelişmeleri   Hemawend  aşiret  reislerinden  Kerim   Bey’e  anlatmış,  Azad   Hemawendi’de   onunla  geniş    bir  söyleşi  yapmış, daha detaylar için   Kemal   Mazhar’ın  age   bakınız)  “Derbendî Baziyan”   savaşında    Şêx  Mahmud’a  askeri  danışmanlık yapan   Heme  Reşid   Camêr  Hemawendi  şehid  düşüyor.    (Kürd  kahramanı  Camêr’in   yaşamı   için   daha  önce    Newroz.Com’a   yazdığım  makaleye  bakabilirsiniz)   Heme  Reşid’e  babası Camêr gibi  Kürdistan şehidler kervanına   katılyor.  Camêr  döneminde    Hemawend kadınları   aktif bir  şekilde  savaşlara  katılırlardı.   Bundan  dolayı  bir şiir parçası    hâlâ  günümüze  kadar  ulaşabilmiştir.  “Heta  Camêr,  dengî dilêr bû,  Xêkî  Hemawend  jinîşyan  şêr bê”( konumuz  ilgisi olmadığından  geçiyorum)   Kerim Begî  Fetah Begi  Hemawendî  kuşatmayı   yararak kaçabiliyor. Şêx Mahmud’un  yargılanması ve   Hindistan’a  sürgün edilmesinin    intikamını almak  için    Çemçemal da  İngiliz  Subayı  Bond’u  öldürüyor ve “Osmanlı topraklarına”  geçiyor.(detaylar  için   Kemal Mazhar’ın age    bakınız)  Şêx  Mahmud    Hemawend  ileri gelenleriyle yaptığı  bazı  sohbetlerde “eğer  Muşir  olmasaydı,  Şikhler  beni  öldürürlerdi”  diyormuş.(Sertib  Hemawend, age, sayfa  178)   Yusuf  Emin    “Muşir  Heme Suleyman”  üzerine yazdığı bir makalede  “ 1970   yılının  yazında    Sîtek  köyünde   Şêx  Mahmud’un  oğlu  Şêx  Letif’i  görmeye gittiğini,  konuşmalarının  arasında   kendisine  başka  halklarda    Muşir Heme  Suleyman  gibi  insanların  olduğunu  söylediğini ve  buna   Araplardan  Ebu  Rikhal  örneğini   verdiği  söylüyor.  Şêx   Letif  söz alarak   1965  yılında   İran Kürdistan’ında   bir  köyde  olduğunu, yanına    Derbendi Baziyan  savaşına katılan  yaşlı  bir adam  gelerek   anılarını  anlatığını ve  bu arada  eğer  Muşir  Heme Suleyman  olmasaydı  Sikhler   Şêx  Mahmud’u    öldürürlerdi”  diyor.(Kemal  Mazhar’ın adı geçen eserinde    Yusuf Emin’in  makalesine bakınız)   Sonuç  olarak   tüm bu tartışmalar  Muşir  Heme  Suleyman’ın   İngilizlerle  girdiği  ilişkileri   temize  çıkarmak  için  değil..  Kaldıki     ondan   daha  ileri  bir çok Kürd   İngilizlerle birlikte  hareket etti.  Şêx  Mahmud  Kemalistlerle  ilişkiye  geçtikten sonra    Mustafa Paşa Yamulki,   Seyid Taha  Şemzini, büyük Kürd tarihçisi  M. Emin Zeki,  Adilexan,  Tefik Wehbi  ve  daha bir çok   tanınan ve bugün saygıyla anılan  yüzlerce Kürd  İngilizlerle  birlikte hareket etti.  Bu  makaleyi   yazmamın  sebebi “Muşir  Heme  Suleyman   olmasaydı,  Şêx Mahmud  ve Kürdler  İngilizler karşısında yenilmezdi”  yönünde  yapılan tespitlere  bir açıklama  getirmekti.  Bugün   Kuzey Kürdistan’da  “ajan ve hain  edebiyatı”  en üst seviyede  seyrediyor....  Birde  toptan  suçlamalar var.  Suçlanan her  Kürdün  ailesi ve çocukları var.  Bir de  tarih ve  vicdan var.  Birileri  hakkında  bir  suçlama  yapılırken, bin  düşünüp, bir  yazmak gerekir.  Tarih ve vicdan  bunu  emrediyor...   Silav Aso