Anamın dili. Anam bu dili kullanmaktan vazgeçmedi. Askerler köyümüzü boşalttıktan sonra anamda Dersim merkeze yerleşti. Ama Türkçe asla öğrenmek istemedi. Bu da analarımızın direnişidir. Ve ben anamın dilini seviyorum. Bu gün en iyi analarımız onu temsil ediyor.
Kuzeyde Kurmanca ve Zazaca-Dımıli veya Kırmanciye konuşulur. Bu gün 12 veya daha fazlayı bulan Kürt TV ve radyosu bulunuyor. Bazıları pek Zazacaya yer vermiyor, bazıları da genelde türkü ve şarkı düzeyinde yer veriyor.
Görünüşte hiç kimse Zazaları reddetmiyor, ama uygulamaya gelindiğinde ise es geçiliyor. Egemenlerin temsili demokrasisine göre hep çoğunluk önde olur. Kürtlerde demokrasi gerçek anlamda hala oturmamıştır. Çoğunluk deyince genel Kurmanci konuşanları akla getiriyor ve Kurmanciyi öne çıkarmaya çalışıyor. Bir Kurmançın Kurmancı konuşması ve onu işlemesi gayet doğal. Burada hataları yapan tek bireyler değil.
Başta PKK olmak üzere çeşitli siyasi çevreler Kürtçe deyince Kurmanciyi öne çıkarırlar. Kurmancinin Kuzeyde yaygın kullanılması gayet doğal. Ama aynı çevreler bir nevi sessizce Zazaları ve Zazacayı görmemezlikten geliyorlar. Zazalar Kurmançlardan az, bundan dolayı demokrasileri hep çoğunluktan yana işler. Oysa gerçek demokrasiyi savunanlar ve gerçek anlamda kimlik ve dilden yana olanlar az olanlarında haklarını çok olanlar kadar savunurlar.
Bu durumu fazlaca göremiyorum.
Bizde ilk ortaya çıkarken PKK'nin tekçi görüşlerini savunuyor ve Kurmancinin tek dil haline geleceğini vurguluyorduk. Hala bir şeyler yokken bile böyle düşünüyorduk. Şüphesiz bu yanlıştı ve erken bir hastalık biçimiydi. Başka bazı siyasetlerde benzer görüşler dillendirirlerdi.
Oysa herkesin anasından doğarken ve büyürken kullandığı dil ve lehçe gayet doğaldır ve doğal hak tekçi ve önemsemeyen görüşlerle onların elinden alınamaz.
Bende bir dönem bu çoğunluğa uydum ve anamın diline gereken önemi vermedim. Bu açıdan başta anamdan ve Zazalardan özür diliyorum.
Genel haklar için çalışıp, özel ve doğal hakları küçümsemek veya üzerinde durmamak doğru değildi.
Bana göre Zazacanın kullanımı ve geliştirilmesi için Zazalar devreye girmeli ve önemsemeyen tutumlara karşı durmalıyız. Birlik Zazaların lehçesi ve bununla bütünleşen kültürünü doğal kullanmak ve yaşamaktan geçer.
*********
1994 yılında Zaza-Dımıli konuşan Alevilerle bir toplantıya Avusturya'da katılmıştım. Toplantı konuşmasında sonra bir Zaza kadın “bizim dilimiz ne olacak dedi“.
Gerekli çalışmalar yapılmalı ve çocuklarınıza dilinizi öğrettin dedim. Aradan zaman geçti, bu kadının dediğini çok ciddiye almamıştım ve ona, onun gibi düşünenlere hak vermeye başladım. O kadın Kurmançiye verilen önemin bir benzerinin Zazacaya da verilmesini istiyordu ve haklıydı. Aynı duygu ve düşünceleri Zazaca konuşanların hepsi paylaşır.
Kuzey ile ilgili açılan her TV ve radyo, enstitü ve benzer kuruluşlar aynı derecede Zazacaya da yer vermelidir.
Örneğin ROJ TV sadece Zazaca türkülere ve genelde Zazalarla ilgili haftada bir yaptığı program var. Diğer Kürt TV'lerini az izledim, sanırım onların tavrı ve yayın politikaları da benzerdir. Onların çoğunluğu da siz varsınız bir realitesiniz ve sizi dışlamıyoruz tarzında lütfen yer veriyorlar.
Örneğin 24 saat yayın yapıyorlarsa bunun 8 saatini Zazacaya ayırabilirler. Yoksa ulusal birlik adı altına sığınarak doğal özellikleri görmemek, ya da yer vermemek egemen anlayışın içimizde ki devamı olmaz mı?
TRT Şeş'in Kürtçeye yol açması yanında devletin siyasi amaçları içinde kullanıldığını biliyoruz. Ama zamanla görülür kü, onlar Zazacaya bazı Kürt TV ve radyolarından daha fazla yer vermeleri de mümkündür. Bu durum bile birçok kesimi düşündürmelidir.
Öyle eskiden düşünüldüğü gibi Kurmançi tek dil olur türünden zihniyeti bu gün değişik biçimler altında sürdürmek ne doğaldır, ne demokrasiye uygundur ne de çoğunluğu öne çıkarıp az olanın haklarına bir saygıdır. Diğeri tarihi süreç içindeki gelişmelerle şekillenir. Erken hükme varmak doğru olamadığı gibi bir yanılgıdır.
***********
KDP uzun süre Soranları görmemezlikten geldi. KDP ve YNK ayrışması bir yönüyle Behdinan ve Soran ayrışmasıydı. Diğer etkenlerde olsa demografik olarak bu tabloyu bize gösterdi. Üstelik o alanda Soranlar çoğunlukta Soranca daha fazla gelişmiştir. Kimse Soranlara Sorancayı kaldıralım, Kurmanciyi yerine koyalım diyemez. Dese de kabul görmez. Soranca ve Kurmanci de bu gün eğitim ve kültür dili olarak kullanılıyor. Radyo ve TV'ler ikisine de yer veriyor. Onlar mücadele içinde ve yaşanan çelişkilerle şu sonuca vardılar, iki lehçeyi de kullanacağız. Reddetmek ve görmemezlikten gelmek doğru değil.
Aleviler bizzat örgütlenip devreye girmedikçe kimse Alevileri fazla hesaba katmadı. Bu gün ise doğru yanlış her çevrenin bir Alevi yaklaşımı var.
Galiba Zazalar da bizzat kendileri devreye girmedikçe diğerleri fazla hesaba katmayacaklardır.
Mesele birini diğerine karşı çıkarmak değil, lehçe farklılığı ve benzer farklılığın doğal yaşamasını ve haklarını kullanmasını sağlamaktır.
Bu konu da Dersim, Bingöl, Zara-Hafik çevresini, Amed ve Muş'un bir kısmını, Siverek ve benzer yerleri görmemezlikten gelmek veya görüp de gereklerini yapmamak doğru değildir.
Kendimi bu konuda sorguladım ve herkesi sorgulamaya ve gereklerini yapmaya davet ediyorum.
Bu alanda çalışıp emeği geçenlerde epey var, onlara teşekkür ediyorum.
Dursun Ali Küçük, 6.1.2009
Re: Ne zaman ki türkceden vazgectiniz ve Dimilki konu$tunugunuz