“Kürd Ulusal Ligası-Xoybûn“ İngiliz ve Fransız sömürgecilerini karşısına almamak ve İran devletini yanına çekmek amacıyla programını esas olarak Kuzey Kürdistan'a göre şekillendirmişti.( Xoybûn'un programına bakınız)
Ama pratik olarak Xoybûn, dünyanın her tarafındaki Kürdleri Kürd ulusal davası için seferber etmek faaliyet yürütüyordu. Güney Kürdistan'daki Xoybûn'un ilegal örgütlenmesi bunun açık bir delilidir. Güney Batı Kürdistan'da Xoybûn oranın özgüllüğüne göre, Fransa'yi karşısına almamak ve hatta ondan yardım almak amacıyla Fransız mandasını savunmuş ve bu politikaya uygun olarak yapılan seçimlerde 3 üyesini parlementoya göndermişti.
Xoybûn stratejisini, politika, propaganda ve diplomasisini Kuzey Kürdistan'ı özgürleştirmek için Türk devletine karşı oluşturmuştu.
[b]Xoybûn'un diplomatik ve basın ve propaganda faaliyetleri:
[/b]
Xoybûn'un mücadele tarihine yakından bakıldığı zaman, o döneme kadar yapılanan Kürd siyasal oluşumları içinde Xoybûn doruk sayılır. Hatta Xoybûn'un “Ağrı Devrimi“(1927-1931) boyunca yürütüğü faaliyetlerin bir sentezi yapıldığı zaman 20.yüzyıl'ın son son dönemlerinde oluşan Kürd siyasi yapılanmaların çok ilerisindeydi. Söz konusu yapılanmalar propaganda, diplomasi, kadro birikimi ve “ulusal motifler“ konusunda Xoybûn'a göre zayıf kaldılar ve onu aşamadılar.
Cemil Gündoğan haklı olaarak “Kuzey Kürdistan'da siyasi savunma geleneği ve Kawa savunması“ adlı eserinde Xoybûn'un Kürd hareketine “yeni bir diskurs“ getirdiğini söylüyor.
Kuzey Kürdistan tarihinde ilk defa Kürdistan davası için yaşımını veren Kürd şahsiyetlerinden “ulusal kahramanlar“ yaratan ve “şehidlerin etrafında ulusal bilinç inşa etme“ olayi Xoybûn ile başlamıştır.
Kuzey Kürdlerin Garo Sasoni'den veya başka tarihçilerden okudukları Cibranlı Xalid'ten Şêx Said'e kadar 1925 devriminde şehid düşen Kürdlerin son sözlerinin kaynağı xoybûndur. Xoybûn'un 1928 yılında Kahire'de bastığı “ Les Massacres Kurdes en Turquie“ adlı ikinci kitapçık tümden bu konuyu işliyor.. Şimdiye kadar Xoybûn'un Fransızca, İngilizce, Arapça ve Farsça kaleme aldığı 6 tane kitap kitapçık elimize ulaşmış bulunuyor.
Xoybûn tüm bu kitap ve kitapçıklarla Türklerin anti Kürd propagandalarını boşa çıkarmak için Kürd tarihini, Türklerin Kürdistan'daki katliamlarını, Kürd milletinin istemlerini Kürdlerin direnişini, Kürd ulusal kahramanlarını geniş bir şekilde işliyor. Xoybûn Türk devletinin Kürdlere karşı giriştiği katliamlara, af girişimlerine ve diğer bazı manipülasyonlarına karşı farklı dillerde yüzlerce bildiri dağıtıyor. Xoybûn bu bildirilerinden birinde Kürdlere çağrı yaparak şöyle diyor:“ Değerli Vatandaş, sende Kürd milletinin değerli bir evladısın. Senin tarihe, ilerlemeye ve dine karşı sorumluluğun büyüktür. Kardeşler bu şartlarda silaha sarılmak gerekir. Biz böylece tüm dünyaya cesur atalarımızın kahraman çocukları olduğumuzu göstereceğiz, haysiyetimiz için öleceğiz ve öldüreceğiz.. .................“( Les Etudes Kurdes, sayfa 53)
Xoybûn sadece yazılı basını propaganda aracı olarak kullanmıyor, aynı zamanda geleneksel araçları kullanıyor. Xoybûn “ulusal dava“ için Kürd derwişlerini, din adamlarını ve dengbêjleride harekete geçiriyor.
Xoybûn Kürdistan tarihinde bir ilki gerçekleştirerek Said Axa Cizrewî adlı bir Kürd dengbêjîne şehidler üzerine iki disk doldurarak propaganda aracı olarak dağıtıyor(bu diskler Fransızlar tarafından elegeçiriliyor ve arşivlerinde bulunuyor)
Said Axa bir stranında şöyle diyor:
“Şêx halkı ve soyluları isyana davet etti.
Bizim Diyarbekir önlerinde Kürdistan'ın intikamını almamız lazım.
Savaş tüm dağlarımıza yayıldı, Şêx Abdulkadir öldü!!
Xalid Bey kahramanca mücadele ederek o da can verdi.
Şêx Said idam edildi, Kürdistan'ın ocağı yıkıldı......................“ (Jordi Tejel, Les Etudes Kurdes, sayfa, 50)
Xoybûn diğer Kürd yapılanmalarından farklı olarak(Azadi'nin bu konuda yazılı olarak elimize geçen fazla bir şeyi yok ve zor şartlarda çalışıyordu), Osmanlı devletinin 1800'lerin ortalarında Kürd Mirliklerine karşı giriştiği savaş ve katliamları, Cumhuriyet Türkiyesinin Kürdler karşı giriştiği katliam ve sürgünleri birleştiriyor, “barbar Türklerin“ ve “mogol ırkının“ Kürdlere karşı savaşı olarak değerlendiriyor.
Xoybûn'un o dönem gerçekleştirdiği propaganda Türklerle tam bir kopuşu ifade ediyordu.. Kürdleri ulusal direnişe ve Türklerin son askeri çekilene kadar savaşı öngörüyordu.
Xoybûn 1928 yılında Kahire'de bastığı “ Les Massacres Kurdes en Turquie“ adlı ikinci kitapçıkta Kürdlere : “tekrar ediyoruz, mücadele uzun ve kanlı olacak, bu mücadele ancak son kurşun ve son Kürd ile son bulabilir“ diyebiliyordu.
Ayrıca Xoybûn'un o dönemler propaganda amaçlı filmler çektiğini biliyoruz. Süreya Bedirxan Amerika'ya gittiği zaman böyle bir filmi beraberinden götürdüğü bilinmektedir. (Jordi Tejel, Les Etudes Kurdes, sayfa,49)
Devam edecek
Silav û Rêz
Aso
