1967-68 Hareketi ve Suleyman Muini ve arkadaşları (12)
SULEYMAN MUİNİ OLAYI
Bilindiği gibi Suleyman Muini Güney Kürdistan Devrim önderliği tarafından idam ediliyor ve cesedi İran devletine veriliyor.
„Suleyman Muini Olayı“ına ilişkin Irak Kürdistan Demokrat Partisi'nin resmi tavrı Kürdistan Başkanı Kek Mesud Barzani'nin olayın üzerinden tam 32 yıl sonra yayınladığı „Barzani ve Kürd Ulusal Özgürlük Hareketi“ adlı eserin 2.cildinde açıklanıyor.
Her ne kadar Kek Mesud
„Suleyman Muini Olayı“nın tarihini 1967 yılı olarak veriyorsada bu bilgi yanlıştır.
Çünkü, Suleyman Muini'nin oğlu Siyabend ve daha bir çok araştırmacı Suleyman Muini'nin ölüm tarihini 15 Mayis 1968 yılı olarak veriyorlar. Kek Mesud Barzani'de kitabının 2.cildinin önsözünü 16 Mayis 2000 tarihinde yazıyor. Yani Suleyman Muini'nin ölümünden 32 yıl bir gün geçtikten sonra Kek Mesud bu olayı şöyle değerlendiriyor:
„Ne yazık ki bu partinin liderleri(İran-KDP kastediliyor) 1965 yılında yaşanan ihtilaflar partinin bölünmesine ve gücünün dağılmasına neden oldu. Bazıları Cahşlığı tercih edip hükümetin hizmetine giren İbrahim Ahmed grubuna katılarak Irak hükümetinin de etkisiyle İran'da yıkıcı faaliyetlerde bulunup devrimle İran'ın ilişkilerini bozmaya çalıştılar.
Devrim hareketi 1967 tarihinde üzücü bir faaliyette bulundu ki bunu yapması kaçınılmazdı. Ahmed Tevfik'in muhalifi ve 66 Cahşlarına katılan Süleyman Meini'yi tutukladı. Adı geçen şahıs 66 Cahşlarına katıldıktan sonra Kürd devrimine karşı Irak rejimiyle işbirliği yapmaya başlamıştı. Tutuklandıktan sonra idam edildi ve cesedi İran'a gönderildi.
Süleyman Meini'nin akibetine bir parti içi mesele gibi bakmak mümkün değildir. Çünkü o 66 Cahşlarına yardımcı olmuştu. Yani devrime düşmanlık etmişti. Ama bir yandan da onun olayını partisel bir faaliyet olmaktan soyutlamak da mümkün değildir. Her şeye rağmen bu adam için böylesine üzücü bir akıbet temeni etmezdik“(Mesud Barzani, Barzani ve Kürd Ulusal Özgürlük Hareketi, Doz Yayınları, 2005, İstanbul, sayfa 353-354)
Her ne kadar Kek Mesud Suleyman Muini'nin öldürülmesini „ bu adam için böylesine üzücü bir akıbet temeni etmezdik“ diyorsada ölürülmesini „kaçınılmaz olduğunu“ söylüyor.
Kek Mesud'un bu olaya ilişkin yaklaşımını ve aynı zamanda Irak KDP'nin bu resmi tavrını daha iyi değerlendirmek için Suleyman Muini'yi biraz yakından tanımak gerekiyor. Ne yazık ki Suleyman Muini üzerine Kuzey Kürdistan'da çıkan ve yararlanabileceğimiz tek bir makale dahi yoktur. Elde bulunan ve Suleyman Muini'nin ismi geçtiği yazılarda Irak KDP'sini suçlamak için bir dizi insanının isminin yanında onunda ismi geçiyor.. Ayrıca verilen bilgilerde yanlışlıklarla doludur..
Suleyman Muini'nin yaşamı ve mücadelesine geçmeden önce biraz ailesi hakkında bilgiler vermek istiyorum.
Suleyman Muini Kuzey Kürdlerinin yanlış bir şekilde „Mahabad Kürd Cumhuriyeti“ olarak adlandırdıkları „Demokratik Kürdistan Cumhuriyeti“ nin İçişleri Bakanı Muhammed Emin Muini'nin en büyük oğludur. Mirza Muhammed Emin Muini, 1910 yılında Mehabad'ta dünyaya geliyor. Babası Haci Abdullah Muinidir. Muhammed Emin Muini babası Haci Abdullah Muini'yi 6 yaşlarındayken yitiriyor. Haci Abdullah o dönemler Güney Kürdistan'a ticaret yapıyormuş.. Irak sınırında hükümetin memurları kendisine pusu kurup öldürüyorlar, mal ve mülklerini talan ediyorlar..
Muhammed Emin Muini Birinci Dünya Savaşı'nın tam ortasında, yani 1916 yılında babasız kalıyor. Birinci Dünya savaşı sırasında Rus ve Türk ordularının savaş meydanı haline getirdikleri Mehabad'ın durumunu gözönüne getirdiği zaman, yetim kalmanın ne anlama geldiği daha iyi anlaşılır. Muhammed Emin çok zor şartlarda büyüyor.
Muhammed Emin Muini, 1931 yılında Zara Hanım Qadri ile evleniyor. Bu evlilikten ilk doğan çocuk Suleyman Muinidir. Bazı kaynaklara göre Suleyman 1932 yılında diğerlerine göre 1933 yılında dünyaya geliyor. Muhammed Emin'in Zara Hanım ile yaptığı bu evlilikte Suleyman'ın dışında Fatma, Perizad, Emine adlı 3 kız ve Xane olarakta adlandırılan Said adlı bir oğlan dünyaya geliyor.
Mirza Muhammed Emin bu arada Zeri Hanım adında ikinci bir evlilik yapıyor. Bu evlilikten Abdullah, Cafer, Newid, Mustafa adında 4 erkek çocuk ve Soreya, Rahana ve Feriba adlı 3 kız çocuğu oluyor.
Mirza Muhammed Emin'de babası gibi ticaret ile uğraşıyor ve bir hayli zenginleşiyor.
Bu arada Mirza Muhammed siyasal gelişmelerden de uzak durmuyor.. 1942 yılında Doğu Kürdistan'da Bağımsız ve Birleşik bir Kürdistan'ı hedefleyen „Komelay Jiyanewey Kurd“ adlı örgüte üye oluyor. Bu örgüt Kürdler arasında „Komelay Jekaf“ olarak biliniyor.( Bu yapılanmayı tanıtmak için bir yazı serisi şart.)
Daha sonra Pêşewa Qazi Muhammed'in önderliğinden kurulan Kürdistan Demokrat Partisi'ne üye oluyor..
Muhammed Emin Muini daha sonra kurulacak olan „Demokratik Kürdistan Cumhuriyeti“ de Pêşewa Qazi Muhammed tarafından İçişler Bakanı olarak atanıyor. Muhammed Emin Muini DKC'nin kısa ömrü boyunca bu görevi sürdürüyor.
Demokratik Kürdistan Cumhuriyeti'nin yıkılmasından ve Pêşewa Qazi Muhammed ve arkadaşlarının idam edilmesinden sonra Muhammed Emin Muini'de tutuklanıyor. Verdiği ruşvetler sayesinde büyük cezalardan kurtulararak Mehabad, Tebriz ve Urmiye'de 3 yıl boyunca hapis yatıyor. Cezasını tamamladıktan sonra Şah'ın kanlı rejimi tarafından 10 yıllığına Şiraz'a sürgüne gönderiliyor. Bu arada verdiği ruşvetler sayesinde Şiraz yerine Tahran'a sürgün ediliyor. Muhammed Muini Dr. Musadiq önderliğindeki hükümetin darbe yoluyla yıkılmasından sonra(1953) tekrar tutuklanıyor ve belli bir süre zindanda kalıyor.
Mirza Muhammed Muini 25.12.1991 tarihinde yaşama veda ediyor. Mirza Muhammed Muini ölmeden önce 3 oğlunun ölümlerine tanıklık etti.. Suleyman Muini, 15 Mayis 1968 yılında Güney Küırdistan Devrim önderliği tarafından öldürüldü.
Abdullah Muini, 30 haziran 1968 tarihinde arkadaşlarıyla İran ordu birlikleriyle girdiği çatışma şehid düşüyor.
Mirza Muhammed Muini'nin şehid olan 3. oğlu Xane olarak adlandırılan Said ise Komela'nın üyesiydi. Askeri eğitim için Güney Kürdistan'da Baas rejiminin askerleriyle girdiği çatışmada 21 Haziran 1978 tarihinde şehid oluyor.(Muini ailesi hakkındaki bilgileri Mehemedi Xiziri'nin Suleyman Muini'nin oğlu Siyamend Muini'ye dayandırarak yayınladığı „Be Boney Salwegeri Şehedbuni Hawre Edbullah Muini“ adlı yazıdan derlenilmiştir.. Ayrıca bu yakınlarda Suleyman Muini'nin oğlu Siyamend Muini ile yaptığım bir röportajı yayınlayacağım-Rojgar Merdoxi)
Devam edecek
Rojgar Merdoxi
