İran İslam Cumhuriyeti 1

İran İslam Cumhuriyeti 1 Başlangıçta muhalif güçler arasında olmayan mollalar 1978’den itibaren Şah rejimin muhalifleri arasına katılmışlar ve hızla örgütlenerek Humeyni’nin karizmasından da faydalanarak muhalefetin başina geçmişlerdir. Pozisyonlarını Humeyni’nin dönüşü ile pekiştiren mollalar kısa sürede devlet aygıtını burjuvazininde yardımı ile koruyarak kilit noktaları teker teker ele geçirmişlerdir. Bu süreçte Şah rejiminin yıkılmasında büyük emekleri olan radikal sol gruplar elimine edilmiş ve halk kesimleri silahsızlandırılmıştır.  İran egemenlik sistemini restore etmeye çalisan mollalara sistemli muhalefet Kürt halkından geldiği için Humeyni henüz iktidarını sağlamadan Kürdistan’a saldırı düzenlemiştir. Başta İran burjuvazisi ve TUDEH ( İran Komünist Partisi ) olmak üzere bir çok kesim Kürdistan’a saldırıya destekleyerek buralarda büyük katliamlar yapılmasına sebep olmuşlardır, Böylece, mollalara karşi, direnişin merkezi olabilecek Kürdistan, tehlike olmaktan çikarilmis ve mollalar İslam Cumhuriyetini güçlendirerek rejimi ABD Büyükelçiliği ve Irak’la savaş içinde topluma kabul ettirmişlerdir. 17 yıllık sürgünden sonra Paris’ten dönen Humeyni, Şah rejiminin sonunu ve yeni dönemde devletin insan haklarına saygılı olacağını açıklamıştır. İranlılar Humeyni’nin dönüşünü 12. İmamın dönüşü ile özdeslestirerek ona tam destek sağladılar, Humeyni’nin dönüşünden sonra ABD ile bağlantılı olarak rejimi devam ettirmek isteyen güçler Humeyni’nin Başbakanlığa Mehdi Bezirgan’ı atamasını desteklemişlerdi. Orduyu elinde tutmak isteyen eski rejim yanlıları Hava Kuvvetlerinin Humeyni’yi desteklemesiyle zayıflamışlar ve 11 şubat 1979’da Humeyni hakimiyetini kısmı olarak sağlamıştır.  10-11 şubat 1979’da, Hava kuvvetlerinin isyancı halka destek olması sonucu bazı devlet kurumlarının ele geçirilmesinden sonra 12 şubat’ta ABD ve SSCB İran’daki geçici islam hükümetini tanıyarak Humeyni’nin önünü açtılar. Yeni rejim 18 şubat’ta İsrail, 4 mart’ta Güney Afrika Cumhuriyetiyle diplomatik ilişkileri kesti. Bu arada, 19 şubatta Humeyni İslami Cumhuriyet Partisini kurdurttu. Mollaların gerçek niyetlerini farkeden Kürt hareketleri islam muhafızlarını karşi çiktilar, 18 Martta Kürdistan’da islam muhafızlarıyla yoğun çatismalar başlamış ve İran’ın Kuzey doğusunda yaşayan Türkmenler’de 26 martta Humeyni güçlerine isyan etmişlerdi. Iktidara yerleşen ve siyasal parti kuran mollalar devlet biçimi olarak İslam Cumhuriyetini halklara onaylatmak için 30-31 martta referandum düzenlediler.  Başta Kürdistan olmak üzere Farsilerin yaşadığı bölgeler dışındaki bölgelerde boykot geliştirilmiş, buna rağmen mollalar refendum sonucunda İran İslam Cumhuriyetinin % 98 ile kabul edildiğini açıklamişlardı, 1 nisan 1979’da, Humeyni İran İslam Cumhuriyetinin kuruluşunu resmen ilan etmiştir. Islam Cumhuriyetine ilk direniş 20 Nisan’da Kürdistan’ın Nagadah şehrinden gelmiştir. Devamında, 30 mayısta arapların yoğun olarak yaşadıkları Hürremşehr’de araplar İslam muhafızlarına isyan ederek direnişe katılmışlar. Farsilerin ilk ciddi eylemi ise 21 temmuzda Tahran’da 50 000 kişinin katılımıyla düzenlenen miting olmuştur. 3 ağustosta yapılan İran Uzmanlar meclisi seçimleri Ulusal cephe, sol partiler ile Kürtler ve araplar tarafından boykot edilmiş ve İslami Cumhuriyet partisi seçimleri çogunlukla kazanmıştır.  Ağustos ayı içinde İran Kürdistan Demokrat Partisi fesh edilmiş, Halkın mücahitlerinin merkez binası İslam muhafızlarınca basılmış, basına sansür kanunları getirilmiş ve bazı gazeteler kapatılmıştır. 3 eylülde Kürdistan’ın başkenti Mahabad’a yapılan saldırıda 600 Kürt katledilmiştir. Mollaların sol kanadının lideri Ayetullah Talegani’in 9 eylülde ölmesi Humeyni’yi rahatlatmıştır. Gelişen muhalefet karşisında zorlanan mollalar, muhalefeti susturmak için 4 kasımda ABD büyükelçiliğini basarak, büyükelçilik personelini ABD’de kanser tedavisi gören Şahın iadesi sağlamak amacıyla rehin almışlardı. 6 kasımda Bezirgan Başbakanlıktan istifa ettirilmiş ve yerini İran İslam Konseyi alarak başlangıçta burjuvaziyle yapılan koalisyona son verilmiştir. 15 kasımda, Uzmanlar meclisi Anayasa taslağını onaylamış ve 2-3 aralık’ta Anayasanın kabulu için düzenlenen referanduma katılım oranı sınırlı olmuştur. 6 aralıkta, Tebriz’de Humeyni taraftarlarıyla Ayetullah Şeriat Medari taraftarları arasında başlayan çatismalar 10 aralıkta ordunun müdahalesiyle Şeriat Medari taraftarları tutuklanarak kurşuna dizilmişlerdir.  Muhaliflerinin büyük bir kısmını etkisizleştiren mollalar, Anayasa’nın kabulünden sonra 27 ocak 1980’de düzenlen seçimlerde ılımlı islam burjuvazisinin temsilcisi Beni Sadr % ı75,7 oranıyla Cumhur Başkanlığına seçilmesini sağladılari, 14 martta yapılan milletvekili seçimlerinin 1. turunu İslami Cumhuriyet partisi ezici çogunlukla kazanmıştır. 7 nisanda, Humeyni Amerikalı rehinelerin Parlementonun toplanmasına kadar islamcı ögrencilerin elinde kalacaklarını açıklayınca ABD İran ile ilişkilerini kesti. Rejimi konsolide etmek isteyen mollalar 11 nisanda Tahran’da ABD karşitı bir miting düzenlediler. Bir hafta sonra, mollalar Üniversitelerde tüm siyasi partilerin bürolarını kapatmaya karar verince solcu ögrenciler ile hizbullahcılar arasında kanlı çatismalar yaşanmıştı.  19 Nisanda, Kürdistan’ın Sakız, Senandaj ile Paveh şehirlerinde çatismalar yoğunlaştı. ABD’nin 24 nisan gecesi düzenlediği kurtarma operasyonu başarısızlığa uğradı. 9 Mayısta milletvekili seçimlerinin 2. turu düzenlenmiş ve 28 mayısta meclis ilk toplantısını yapmıştır. 27 haziranda artık ılımlı islami burjuvaziye ihtiyacı kalmadığını düşünen Humeyni Beni Sadr’ı tasfiye ederek mollaların mutlak hakimiyetini kurma sürecinde ilk adımı attı. 7 Temmuzda, “yeni islami düzene” uygun olarak Üniversitelerin yönetimlerinde büyük bir temizlik yapılmış ve kadınlara islami kurallara uygun giyinme zorunluluğu getirilmişti. Şah 27 temmuz 1980’de Mısır’da ölünce rejime dışaradan gelebilecek en büyük tehlike de ortadan kalktı, Mollalara başindan beri muhalefet eden Kürtler, mollaların ayrıcalıklı hedefi olduğundan 31 temmuzda Baneh bölgesinde kapsamlı katliamlar gerçekleştirildi 11 ağustosta, Muhammet Ali Recai meclis tarafından Beni Sadr’ın muhalefetine rağmen Başbakanlığa atandı ve 10 eylülde Recai’nin bakanlar kurulu meclis tarafından onaylanmıştır.  12 eylülde Humeyni Amerikalı rehinelerin serbest bırakılması için;4 şart ileri sürdü, Şahın malların iadesi, Amerikalı şirketlerin İrana karşi şikayetlerinden vazgeçmeleri, İran’ın iç işlerine müdahale dilemmes ile İran’ın Amerika’da dondurulan mal varlıklarının ve parasının iade edilmesini şart koşmuştur. Saddam Hüseyin 17 eylül 1980’de, Şah’’ın Cezayir ile 1975 de imzaladığı anlaşmayı iptal ettiğini açıklamış ve 22 eylülde İran’a saldırmıştır. 19 ayı aşan bir süre geçmesine rağmen tam bir hakimiyet sağlayamayan mollalar dışardan gelen bu saldırıyı mutlak hakimiyetlerini sağlamak için kullanmışlardı,. Böylece 8 yıl sürecek olan İran – Irak savaşi başlamış oldu. 2 ay sonra, 20 kasımda, ABD rehinelerin bırakılması için İran’ın şartlarını kabul ettiğini açıklayınca Cezayir’de başlayan görüşmeler 19 ocak 1981’de anlaşma ile sonuçlanmıştır. Bu arada mollalar Carter’ın yeniden seçimini engellemek için CIA Başkanı BUSH ile anlaşmış ve rehineler ekim 1980’de serbest bırakılabilecek iken, bu süre 3 ay uzatılarak Reagan’ın seçilmesi sağlandıktan sonra; 20 ocak 1981’de rehinelerin serbest bırakılmasıyla sona ermiştir.Bu nedenlerle rehineler krizi 15 ay surmoût, Seçilmiş Cumhurbaşkanı olan Beni Sadr’ı elimine etmeyle başlatılan, süreç rehine krizinin çözülmesinden sonra, derinleştirilmiş ve 21 haziran 1981’de Beni Sadr meclis tarafından görevden alınmıştır. Beni Sadr taraftarlarıyla, Halkın Mücahitlerinden yüzlerce kişi tutuklanarak idam edilmiştir. 29 temmuz’da Beni Sadr ile Halkın Mücahitlerinin lideri Mesud Recevi İran’dan kaçarak Fransa’ya sığınmışlardır. 30 ağustos 1981’de Beni Sadr’dan sonra Cumhurbaşkanlığına seçilen Recai, Başbakan Bahonar ile Emniyet Genel Müdürü Vahid Dastgherdi Bakanlar Kurulu binasına yapılan bir saldırıda ölmüslerdir. Bundan sonra başlatılan operasyonlarda bir kaç ayda Uluslararası Af Örgütüne göre 1800 kişi infaz edilmiştir. 2 ekimde yapılan seçimlerde İslami Cumhuriyet Partisi başkanı olan Ali Hamaney Cumhurbaşkanlığına seçilmiş, böylece iktidar tamamen mollaların eline geçmiştir.  İran İslam Cumhuriyeti, Saddam Hüseyin’in Irakıyla olan savaşta bir molla devleti olarak kendisini konsolide ederek kalıcı hale gelmiştir. İkinci Dünya savaşindan sonra en kanlı savaş olan İran – Irak savaşi sırasında, mollalar Kürdistan’ı ihmal etmeyerek 1983’e kadar 50 000 civarında Kürdü katletmişlerdir. Irak ile olan savaş 1 milyondan fazla ölüme neden olmuş, 20 ağustos 1988’de yapılan bir anlaşmayla sona ermiştir. Humeyni’nin ölümünden sonra onu yerini alacak kişiyi seçecek olan Uzmanlar meclisi 1982 yılında yenilenmiş ve 22 kasım 1985’te Ayetullah Montezari halef olarak belirlenmişti. Mart 1989’da Humeyni Montezari’nin halefliğini bertaraf etmiştir. 3 haziran 1989’da Humeyni ölünce, Uzmanlar Meclisi Cumhurbaşkanı Ali Hamaney’i İnkilap Rehberi (Yüce Lider) olarak 4 temmuz’da seçmiştir. Devam edecek....  Ahmet ALİM Fransa, 19 kasım 2009