1967-68 Hareketi ve Suleyman Muini ve arkadaşları (21)
Kerim Hisami, Suleyman Muini ve Hemedemini Siraci arasında yapılan 28 Aralık 1967 görüşmesi sırasında Tudeh'in Politbüro sorumlusu Radmeniş Bağdat'ta değil. Her ne kadar Kerim Hisami Tudeh adına ilişkileri sağlıyorsada Suleyman Muini ve Hemedemini Siraci Tudeh yöneticileriyle görüşmek istiyor ve destek almak istiyorlar. Radmeniş'de Bağdat'ta olmayınca görüşme gerçekleşmiyor. Kerim Hisami yeniden Sofya'ya dönüyor. Zaten Kerim Hisami Dr. Qasimlo ile birlikte 1961 yılında yurtdışına çıktığında Tudeh'in denemindeki „Peyki İran“ radiyosunda çalışıyordu.. Sofya'daki „TKP Sesi Radiosu“ gibi bir şeydi.
Suleyman Muini ve Hemedemini Siraci'da Tudeh ile yapacakları toplantıyı beklemek amacıyla Suleymaniye'ye gidiyorlar.
Tudeh, Kerim Hisami'yi 26 Ocak 1968 tarihinde Tudeh ve KDP (aslında Tudehçiler daha çok „İranlı Kürd yoldaşlar“ ifadesini kullanıyorlar) arasındaki toplantıyı örgütlemek için Irak'a yeniden gönderiyor.. Aslında bu 4. gelişidir. Suleyman Muini ve Hemedemini Siraci'de Tudeh yöneticileriyle görüşmek için Suleymaniye'den Bağdat'ta geliyorlar. Tudeh'in lideri Radmeniş ve Dr. Qasimlo'da yurtdışından Bağdat'ta geliyorlar. (bu arada bir tarih yanlışlığını düzeltmek istiyorum. Said Kawe ve arkadaşları 28. Aralık 1967 tarihinde değil, 1968 yılının Şubat ayının başında Bağdat'ta geliyorlar)
6 Şubat 1968 tarihinde taraflar arasında bir öngörüşme yapılıyor. Bu görüşmede Dr. Radmeniş KDP'den „Tudeh'in karar verebilmesi için ülkedeki durum, mücadele ve istemleriniz üzerine bir rapor hazırlamalısınız “ yönünde öneride bulunuyor.
Suleyman Muini Dr. Radmeniş'in bu önerisine karşı çok sert bir tavır takınarak: „Biz iki ayrı partinin temsilcileriyiz, kendi durumumuz üzerine size rapor veremeyiz“ diyor.
Suleyman Muini'nin bu sert tavrından sonra Dr. Radmeniş tavır değiştirerek „İranlı Kürd yoldaşlarla“ değil, iki ayrı parti olarak görüşme yapmaya karar veriyorlar.( Hamid Gewheri, Hizbi Demokrati Kurdistan, Beşi Çarem, http://hamedgohary.kurdblogger.com 22.10.2009)
İki taraf arasında yapılacak toplantıya geçmeden önce bir noktaya değinmek lazım.
Doğu Kürdistan'da KDP-DK önderliğinde silahlı mücadelenin başlamasıyla birlikte Tudeh panikleniyor. Tudeh silahlı mücadeleye karşıydı. Sovyetler Birliği'de o dönemler İran Şah'ı ile ilişkilerini iyileştirmiş ve bir çok antlaşma yapmıştı. Sovyetler Birliği'de İran'da silahlı mücadeleye karşıydı. Kerim Hisami'nin söylemiyle „Mao Zedung'un yanlış düşünceleri Kürdistan dağlarına varmıştı“.
Tudeh, Maocuların bölgeye yerleşmesini ve güçlenmesini istemiyordu. Zaten Dr. Kureş Laşayi önderliğindeki bir grup Tudeh kadrosu 1963 yılında Tudeh'den ayrılarak „Sazumani İnqilabi Hizbi Tudeh“i kurmuşlardı. Dr. Laşayi o dönem Mao'dan etkilenerek „Şehirleri Kırdan Kuşatma“ adı altında bir kitap yayınlıyor. Bu kitap o dönem bir hayli yankı yapıyor. Dr. Laşayi'nin kendiside Suleymaniye'de Bekreço'da kalıyor, Celal Talabani ile ilişkileri var. Talabani'de o dönem Mao'yu savunuyor. KDP-DK'ninde bu çevrelerle ilişkileri var.
Kerim Hisami, 28 Aralık 1967 tarihinde Suleyman Muini ve Siraci ile Bağdat'ta görüştüğü zaman, „ilişki kurmak amacıyla Çin Büyükelçiliğine gitmelerini engellediğini“ yukarıda aktamıştım.. Ayrıca bu görüşmede Kerim Hisami Suleyman Muinelere „Celal Talabani aracılığıyla Doğu Kürdistan'a giden Maocularla ilişkilerinizi kesin“ yönünde öneride bulunuyor. Hatta bu önerinin kabul gördüğünü de yazıyor. Fakat, bu toplantıdan sonra Hemedemini Siraci Dr. Laşayi'yi kendisiyle beraber Doğu Kürdistan'a götürüyor!!(Omer Esri, age , sayfa 23)
Tudeh silahlı mücadeleye karşı olmasına rağmen KDP-DK ile ilişkiye geçmesinin bir çok nedeni vardı. Bunlardan birincisi, İran devletinin Doğu Kürdistan'da giriştiği terör, KDP güçleriyle devlet güçleri arasındaki çatışmalar Tudeh saflarındaki Kürdleri de harekete geçiririyor. Dr. Qasimlo ve Kerim Hisami gibi kadrolar, Tudeh'in KDP ile ilişkiye geçmesi için baskı yapıyorlar.
İkincisi; yukarıda vurguladığım gibi bölgede Maocu hareketin gelişimi ve güçlenmesi Tudehi hareketlendiriyor. Tüm görüşmelerde Tudeh KDP-DK'den Maocu kadrolarla ilişkiyi kesmelerini şart olarak ileri sürüyor.
Üçüncüsü; Tudeh KDP-DK ile ilişkiye geçerek partiyi Kürdistani kadrolardan arındırarak yeniden Tudeh'in Kürdistan Komitesi yani 1955 Tahran toplantısı öncesi konumuna sokmak istiyor.
Dörtüncüsü, belki biraz tartışmalı olacak ama, bugün elimizde bulunan bazı veriler İran devletinin ve özellikle Savak'ın Tudeh üzerinden KDP-DK'yi ve Peşmerge güçlerini kontrol etmeye çalıştığı hususu sözkonusudur. Tudeh İran'da küçümsenmeyecek bir güçtü. 1953 askeri darbesinden önce 25000 üyesi ve 200.000 cıvarında taraftar vardı. Barışçıl yollarlada iktidarı alabilecek konumdaydı. (Dr. Serdeşti, Helwesti Hizbi Tudeh Le Ast Kêşey Netewayeti Geli Kurd Le İran-1941-1983- sayfa 6)
Fakat, 1953 yılında yapılan askeri darbeden sonra İran devleti Tudeh'e ölümcül darbeler vurdu. Partinin ülkedeki üst birimlerinden bazı merkezi yöneticiler Savakla çalışmaya başladılar. Daha öncede vurguladığım gibi Savak 1950'lerin sonuna doğru Tudeh üzerinden KDP'ye büyük darbeler vurmuştu.
İran devletinin ve Sovyetler Birliğinin Tudeh üzerinden KDP'yi kontrol etme düşüncesine neden olan olay Savak'ın 25 Şubat 1968 raporudur. KDP ile Tudeh arasında 9 Şubat 1968'de Bağdat toplantısı yapılıyor. Savak toplantıdan iki hafta sonra toplantının içeriğini rapor edebiliyor.
Bu raporda şöyle deniliyor: „Sovyetler Birliği İran Kürdistan'ındaki silahlı hareketi Maocuların kışkırtması olarak görüyor ve aktüel olarak silahlı Kürdlerin İran'da bulunmasını hoş karşılamıyor. Bundan dolayı Dr. Radmeniş, Dr. Qasimlo ve Kerim Hisami Bağdat'ta giderek silahlı devrimcilerin temsilcileriyle görüşüp şimdilik devrim dönemi olmadığını, kendilerini bundan uzak tutmalarını ve Bağdat'ta kalmalarına ikna etmeye çalışacaklar“ diyor.(Dr. Serdeşti, Helwesti Hizbi Tudeh........,sayfa 30)
Şu noktanında altını çizmek gerekiyor. O dönem Tudeh'in ülke örgütlenmesi Abbas Şehryari adlı bir Savak ajanı tarafından yönlendiriliyor.
KDP ile Tudeh yöneticileri arasındaki resmi toplantı 9 Şubat 1968 tarihinde başlıyor. Toplantı yerini Irak Komunist Partisi örgütlüyor.
İki taraf arasında yapılan bu toplantıya Suleyman Muini, Hemedemini Siraci, Dr. Radmeniş, Dr.Qasimlo ve Kerim Hisami katılıyor.
Fakat, şunu vurgulamak lazım. Dr. Qasimlo ve Kerim Hisami o dönem hala Tudeh'e üyeler..
Hamid Gewheri Hemedemini Siraci ile 12.07.2008 tarihinde yaptığı görüşmeye dayanarak Suleyman Muini'nin, Dr. Qasimlo'nun toplantıya katılmasına karşı çıktığını, iki günlük çabadan sonra Irak Komunist Partisi Sekreteri Aziz Muhamed'in (kendisi de Kürd asılıdır-Rojgar)de yardımıyla Suleyman Muini'nin bu düşüncesinden vaz geçtiğini yazıyor.(Daha geniş bilgi için Hamid Gewheri'nin yazı serisine bakınız)
Devam edecek
Rojgar Merdoxi
