Başkan Qazi Muhamed, Sadri ve Seyfi Qazi'nin Mahkeme Savunması- 2
Bu savunma Türkiyede ‚'bir Yayınları'' tarafından bir broşür
halinde yayınlanmıştır, bende bu savunmayı Kürdisan Formu
okuyucularıyla paylaşmak istedim.
Umarım okuyucular Qaziler'ın savunmasını büyük bir ilgiyle okurlar..
Diyar AYDIN
Mehname sayılarının çoğunda İran Şahına gönderilen sadakat ve güven mektuplarının ( bunlarda bazılar: Diborki Eli Yar Es'ad kuvetleri, Mameş aşireti reisiQerani axa Eşeyar, Herkli Reşid Bey ve Hesen Tılo, Quqyas Mamedi ve Nuri bege Begzade, Mıhamed Emin çepê Herki, Hemzeye Qadıri Mameş ve diğerleri) bazıları yayılanmış, bazıları da askeri arşivde korunmuştur. Bunlardan en önemliside Umer Xanê Şıkaki'nin sarayla olan ilişkisini gösteren mektubudur ki o dönemde Umer Xan Kürdistan Cumhuriyeti'nin alaykomutanı rütbesinde idi.Saqız ve çevresinde Şahın sarayına güven vermek için gönderilmiş 17 adet mektup mevcuttur. Bu mektuplarda İran Şahına olan sadakati dile getirilmekte, kendini İran Şahının saray yönetimine tanıtmakta ve aynı zamanda sarayın vereceği bütün emir ve görevleri yerine getırmeye hazır olduğunu belirtmektedir.Bu mektuplar İran askeri arşivinde korunmaktadır.
Belirtmek gerekir ki Diborg kuvvetlerinden sorumlu Eli Yar, göderdiği mektuplardan birinde, Başkan Qazi Muhamed ile birlikte bakü ve Rusya Azerbaycanı'na gidişlerini ve burada yapılan görüşmelerin sonucu, eksiksiz olarak uzun ve ayrıntılı olarak bir şekilde İran sarayına yazıp onları bilgilendirmiştir.
Bir kaç satırda bütün mektupların içeriğini dile getırmek mümkün değildir, ançak mektupların içeriğinin yaratığı etki bakımından, Eli Yarîn bu mektubu Cumhuriyete vurulrn en büyük darbedır. Umer Xanê Şıkaki, sayı itibarıyla saraya en çok mektup gönderen kişidir.Rus askerlerinin Kürdistan'dan çekilmesinden sonra, Umer Xan tarafından alelacele Şaha gönderilen mektupta, bir an önce İran askerlerinin Kürditan'a yetişmesini talep ederek şöyle der.''Bütün Şikak asşireti ile birlikte İran Şahının bir subayı gibi emirlerinizi yerine getirmeye hazırız.'' Bunun içinde Şaha sadakatini ispatlamak üzere, her iki oğlunu Kadir ve Lezgini Tahran'a Şahın yanına gönderir ki İran askerleri Kürdistan'a ve bilhasa Mahaba'a doğru gelince, onlara rehberlik ve koruyuculuk yapsınlar.
Umer Xann'nın dışında, bir çok aşiret reisi ve yerel kuvvet sorumlusu'da İran Şahın'a güven vermek veaskerlere rehberlik yepması için oğullarınıi kardeşini ve güvendiği adamlarını Tahran'a göndermilerdi.
***
Kiyomers Salih yazıyor: 17 kasım günü top, cephane ve bir kaç tanktan (eski ve işe yaramaz tanklar) oluşan İran askeri birlikleri, Tahran'dan Tebriz'e doğru yola çıkar ve üç gün sonra yani 20 kasım'da Tebriz şehrinin yakınlarına ulaşırlar.Bu haberin duyulmsıyla birlikte Azerbaycan hükümetinin bütün yöneticileri ülkeyi terk ederek Rusya'ya kaçtılar, ancak İran askerleribir çok yönüyle emin olana kadar yani ayın 21'ine kadar şehre girmekten kaçındılar.
Tebriz şehri kontrol altına alındığı zaman, ben derginin sayısını hazırlamak üzere Tahran'a döndüm.
Sonraki günlerde çıkan kararla İran askerlerine Kürdistana doğru ilerleme emri verildi. Amaç Kürdistan Cumhuriyeti kurulduğu zaman Sinê, Kamyaran, Diwander ve Saqiz yakınlarında yerleştirilen bir kaç askeri birliğe de ki bunlar- bazen Kürdistan Cumhuriyeti askeri birliklriyle zaman zaman çatışmaya girerlerd- Mahabad'a doğru ilerleme emri verilmişti.
Ortak bir kuvvetin oluşturulması amacıyla, Tahran'deki bir kısım askeri birlikler, diğer bazı İran askeri birlikleriyle Tebriz'de birleştirerek, Qazvin yolundan Kürdistana doğru gönderildiler. Bu kuvvetler 20 kasımda Saqıza ulaşır, oradan da Kürd aşiret reislerinin rehberliğinde ve bokan yolundan Mahabad Cumhuriyetin'ne doğru yola çıkarlar.
Bu kuvvet 29 kasımda Mahabad'a ulaşır ve çok sayıda subay alelacale bir şekilde Qazi Muhamed, Sadri ve Seyfi Qazi'yi aramaya başlayıp yakalamak ister.İran askeleri karargahını Mahabad'ta kurduktan sonra, aynı gece telsiz ile Tahran'lailişki kurup Qazilerin durumunun (kaderlerinin)ne olacağını sorarlar.Bu arada Qazi de tutuklanarak karargah komutanlığına getirilmişti.
Meydan mahkemesinin kurulabilmesi için bir komitenin kurulduğu ve komitenin yargılama yapmak üzere Mahabad'a doğru yola çıktığı ile ilgili ferman, Tahrandan çok çabuk geldi.Gulam Husên Ezimi başkanlığıda ve savcı albayHesen kufanyan ile hakim Sergurt Cafersanıi'denoluşan mahkeme komitesi albay Emir Hoşeng Xilitbarî gözetiminde 6 Aralık günü Mahabad'a ulaşır ve Qazilerin yargılanması için tolanmaya başlar.
Ben, mahkeme komitesinin Qazileri yargılamak üzere yaptığı bütün oturumlarında hazır bulundu. Mahkeme oturumları bir kaç saat sürüyordu. Bütün soru ve suçlamalar savcı Hesen Kufanyan tarafından yöneltiliyordu.Diyebilirim ki surular yeterince net değildi ve suçlamaların çoğu da sanıklar(Qaziler) tarafından redediliyordu, Qaziler çok cesaretli bir şekilde suölamaların ispatlanması için belge istiyorlardı. Ancak suçlamalar ve mahkemenin yargılama sonucunda vereceği son karar, daha önceden Tahran'da belirlendiği için, mahkemenin bu suçlamaları ispatlamaya yönelik herhangi bir belge sunma kararı dayoktu. Bundan dolayı mahkeme oturumları bir kaç saat içinde sonuçlandı ve ondan yarım saat Qazilerinidam kararı onaylandı.Aslında bu karar Tahran'da alınmıştı ve aynı gece Qazilere de açıklandı.
