[url=http://www.newroz.com/modules.php?name=News&file=article&sid=6287]
Son yıllarda Kürd tarihçileri ve araştırmacıları Kürd tarihi üzerine bir hayli araştırmalar yaptılar. Bu yapılan araştırmalar eksik ve fazlalıklarına rağmen iyi girişimlerdir.
Bugün kaleme alınan eserlerin eksi ve artıları yarın ki araştırmacılar tarafından devralınır ve daha iyi bir seviyeye çıkartılır .
Bu süreç yeni belgeler, bulgular ve veriler bulundukca devam eder.
Bu araştırmalar yapılırken ister istemez Kürdlerin çeşitli “ulusal tabuları“ da sorgulanacak.
Araştırmacılar açısından en zor olanıda “ulusal tabuları“ yeniden gözden geçirme olayıdır.
Bu konuda en iyi örnek Newroz, Kawa, Dehak ve Feridun ilişkisidir.
Yıllardan beri Güney ve Doğu Kürdistan'da bazı araştırmacılar “Newroz Bayramı“ ile “Kawa ve Dehak Efsanesini“ ayırmaya çalışıyorlar.
Bu meseleye ilişkin bir hayli yazılar yayınlandı ve sert tartışmalar oldu.
Son dönemlerde Kuzey Kürdistan'da da bu yönde tartışmalar var.
Gürdal Aksoy “ Kürd Tarihinde Bir İllüzyon: Zalim Asurlular“ adı altında bir makale yayınlıyarak “Newroz ile Kawa efsanesini“ ayrıştırmak ve Newroz ile Asuriler bağlantısını gözden geçirmek gerektiğini yazdı.
Aksoy bu makalesinde İranologlara dayanarak Dehak'ı Asurlara değil Babile bağlanması gerektiğini yazdı.
Daha sonra Rizgarionline'de Zeynel Abidin Aksoy'u Türk ırkçılarıyla aynılaştıran, çok duygusal ve verilerden uzak bir yazı yayınladı.
Bu yazıda Abidin “Ayrıca Demirci Kawa'nın Asur İmparatorluğuna karşı savaştığı ve Medlerin Kyakseres öncülüğünde Dehak'ın krallığına son verdiği gerçeği seni niye bu kadar rahatsız ediyor ki“ diye soruyor.
Newoz'un Asuri İmparatorluğunun M.Ö 612 yılında Medler tarafından yıkılışı ile ilişkisi yok.
Newroz'un tarihçesi daha eskiye dayanıyor.
Eğer böyle olmuş olsaydı, Kürd takvimine göre biz 2622 yılında (612+2010=2622) olmamız gerekiyordu.
Kürd takvimine göre biz 2709 yılında yaşıyoruz. Bu tarih Med devletinin kuruluşuna tekabul ediyor.
Ayrıca Medler tarafından Ninova elegeçirilirken ne Asurilerin Dehak diye bir kralı vardı, ne Kawa ve nede Feridun diye biri vardı.
Bu konuda yaygın kaynak var.
Dolayısıyla Newroz ve Kawa olayını Ninova'nın alınışına bağlamak saçmalıktır.
Şimdi esas konumuza gelelim.

Acaba Dehak Medlerin son kralımıydı?
Bizim Kürd araştırmacıları bir dizi yabancı tarihçi gibi, genelikle Dehak'ı Asurlulara, Babillilere ve hatta Araplara bağlamaya çalışıyorlar.
Niçin Medlere bağlamıyorlar?
Eğer bunun gerçeklik payı varsa, Kürdler için bir trajedidir.
Acaba binlerce yıl boyunca kendi devletimizin yıkılışını ve iktidarımızı Farslara kaptırışımızı mı kutluyoruz?
Bu konuda net bir cevap vermek çok zor.
Bildiğimiz bir şey var. Baba Tahir Hamadani'den Haci Qadri Koyi'ye kadar yüzlerce Kürd şairi Newroz üzerine şiirler yazdılar.
Hiç bir klasik Kürd şairinin Newroz üzerine yazdıkları şiirlerde Dehak ve Kawa figürleri yok.
Kürd edebiyatında Kawa ve Dehak figürlerinin Newroz'a ilişkilendirme olayı 20.yüzyıla aittir.
Kürd milliyetçiliğinin pirlerinden Prof. Dr. Cemal Nebez 2006 yılında Güney Kürdistan'da çıkan Medya adlı gazetenin 232. Sayısında “Yadêkî Newroz“ makalesinde “Dehak'ın Medlerin son kralı olduğunu, Kürdlerin ayaklandıklarını komşuları olan Farsları yardıma çağırdıklarını ve böylelikle bağımsızlıklarını yitirdiklerini“ yazıyor.

Aslında biz mevcut olan “Kawa Efsanesini“ Fars şairi Firdews'inin “Şahname“sinden aldık.
Gazneli Mahmud Firdewsi'ye bu eseri yazması için talimat veriyor. Fakat, daha sonra Mahmud bu isteminden caymasına rağmen, Firdewsi eserini tamamlıyor ve yayınlıyor.
Firdewsi bu eseriyle “Fars dilini yeniden canlandırdığına“ dair övünüyor.
Farsların iktidarlarını yitirdikleri ve işgallere uğradıkları bir dönemde Şahname Farslar için tam manifestoydu.
Firdewsi'nin Şahname'de Kürdlerdende söz etmesi bizim Kürdlere yetmiş.
Fakat, Firdewsi eserinde “Kürdlerin Farslardan çıktığını, Dehak'ın zulmünden dağlara kaçırılan Fars çocuklarının Fars dilini unutarak kendi aralarında yeni bir dil yaratıklarını“ söylüyor.
Firdewsi'ye göre Kürdler “köksüz“, “soysuz“, “allahsız“ ve “medeniyetsiz“ bir halk.(İ.Beşikçi, Ahmedê Xani ve Newroz adlı makalesine bakınız)
Kürdler yüzyıllara dayanan Med gibi bir imparatorluğu ve uygarlığı Farslara kaptırması sonrasından Firdewsi'den gelen bu tip değerlendirmeler maddi temelden yoksundur.
Herodotes'un Med İmparatorluğunun yıkılışı öyküsü ile Firdewsi'nin “Kawa Efsanesi“ni okuyanlar bazı şeylerin benzerlik gösterdiğini rahatlıkla görebilirler.

Serdar Roşan geçen yılın başlarında “Em dest ji dewleta Medan an dest ji efsaneya Dehaq berdin!?“adlı makalesinde bu iki öykünün nasıl benzerlik gösterdiğini şöyle açıklıyordu:

“Herodotos- Firdewsî.
Astyages qiral e. Dehaq qiral e.
Faris bindest in. Faris bindest in.
Xewna Astyages. Xewna Dehaq.
Lawê tovrindekî faris Kyros. Lawê tovrindekî faris Ferîdûn.
Divê Kyros bête kuştin. Divê Ferîdûn bête kuştin.
Kyros li ba şivanekî mezin dibe û şîrê Spakê dimêje. Ferîdûn li ba şivanekî mezin dibe û şîrê çêlekekê vedixwe.
Harpagos lawê wî hatîye kuştin û li dijî Astyages e û dilê wî bi kîn e. Kawa, lawên wî hatine kuştin û li dijî Dehaq e, dilê wî bi kîn e..
Kyros li hember Astyages serî hil dide. Ferîdûn li hember Dehaq serî hil dide.
Harpagos piştgirîya Kyros dike û Astyages ji text dadixîne. Kawa jî piştgirîya Ferîdûn dike û Dehaq ji text dadixîne.
Kyros dibe Şah. Ferîdûn dibe şah. „
Fakat sorun sadece bu benzerlikle de kalmıyor.
Çünkü, farklı tarihlerde ve ülkelerde yazılan bazı tarih kitaplarında son Med Kralı Astyages'i Ejdehak olarak olarak adlandırıyorlar.
Bu yazıda bir Ermeni tarihçisinin son Med Kralı hakkındaki değerlendirmesine değineceğim.
Sözünü ettiğim tarihçi Moïse de Khorène, Movsès Khorenatsi (Ermenice Õ„Õ¸Õ¾Õ½Õ¥Õ½ Խորենացի) ou MovsÄ“s Xorenac’i (Doğum tarihi 410, ölümü 490) diyede adlandırılıyor.
Moïse de Khorène, „ Ermenistan Tarihi“ adlı eserini dört yüz yılının son yıllarında kaleme alıyor. Bazı tarihçiler 481 yada 482 yılını veriyor.
Sonuçta bu eser ona „Ermeni Tarihçilerin Babası“ ünvanını getiriyor.
Moïse de Khorène kıtabının tam 10 sayfasını (142-152) Ejdehak dediği son Med Kralına ayırmış.
Moïse de Khorène Ermeni Kralı Tigran'ı Ejdehak olarak adlandırdığı son Med Kralı Astyage'nın çağdaşı olarak görüyor ve onlar arasında yürütülen savaşa değiniyor.
İlginç olan Ermenilerin Büyük Tigran (Տիգրան Õ„Õ¥Õ® ) dedikleri Kralları M.Ö 140 yılında doğmuş ve M.S 55 yılında ölmüştür
Med İmparatorluğunun yıkılışı ile Tigran'ın yaşadığı dönem arasında yüzyıllar var.
Fakat, buna rağmen Moïse de Khorène Tigranı Kureyş'in dostu, arkadaşı Ejdehak'a karşı savaşlarda onun müttefiki olarak lanse ediyor.
Moïse de Khorène özet olarak şöyle diyor:
Tigran uzun bir süreden beri bir antlaşma ile Med Kralı Ejdehak'a bağlıydı. Ejdehak Tigran'dan çekindiğinden dolayı ona yakınlaşarak önü öldürmek istiyordu. Bunun için Tigran'dan bacısı Tigranouhi istedi ve onunla evlendi.
Bu evlilikten önce Tigran ile Cyrus(Kureyş) arasındaki dostluk ve ittifak Ejdehakı çok rahatsız ediyor ve geceleri rüyasına giriyordu.

Ejdehak bir gece bir rüya görüyor ve yatağından fırlayarak tüm danışmanlarını ve magileri topluyor ve rüyasının anlamını soruyor.
Rüyanın özeti şöyle: Ejdehak uykusunda Haik'in(Ermeniler kendilerini bu miteolojik kahramanın torunları olarak görüyor ve Ermenistan'a da bundan dolayı Hayestan diyorlar) ülkesinde güzel bir kadını görüyor. Kadın kadın doğum yapıyor, 3 oğlu oluyor. Çocuklar hemen büyüyor. Biri bir aslana biniyor Batı'ya, bir diğeri bir leopara biniyor Kuzey'e ve üçüncüsü ise bir Dragona binip Med ülkesine doğru saldırıya geçiyor.
Ejdehak rüyasında Dragon'un sırtında gelen Tigran ile kanlı kavgasını uzun uzun anlatıktan sonra planı açıklıyor. Tigran'ın bacısı ile evleneceğini, böylece ona yakınlaşacağı, arkadan hancerleme ve zehirleme yoluyla ondan kurtulacağını söylüyor.
Danışmanları ve Magilerde bu planı destekliyorlar.
Ejdehak Tigran'a çok dostane uzun bir mektup yazıyor ve ondan bacısını eş olarak istiyor.(yakında Ejdehak ile ilgili bu yazıyı çevireğimden dolayı mektubuda özetliyorum)
Tigran bacısı Tigranouhi'yi Ejdehak’a eş olarak veriyor. Tigranouhi Med ülkesinin prensesi oluyor. Ejdehak Tigranouhi'nin bir dediğini iki yapmıyor ve onun istediği biçimde işleri yürütüyor. Bu arada karanlık planlarını da hayata geçirmeye çalışıyor. Bir gün Ejdehak Tigranouhi'ye “ Biliyormusun kardeşin Tigran eşi Zarouhi tarafından sana karşı kışkırtılıyor. Zarouhi senin Arilerin Prensesi olmanı hazmedemiyor!!! Ben ölürsem ne olacak? Zarouhi Arilere hükmedecek ve tanrıca olacak. Sen artık iki tercih ile karşı karşıyasın, ya kardeşine olan sevgin yada ülken?
Tigranouhi Ejdehak'ın kardeşine karşı yaptığı öneriyi kabul ediyor ve bu arada güvendiği adamlarını kardeşine göndererek Ejdahak'ın hain planlarını deşifre ediyor.
Bu arada Ejdehak'da Tigran'a özel bir iş için mutlaka doğrudan görüşmeleri gerektiği yönünde haber gönderiyor.
Tigran bacısının gönderdiği mesaj sayesinde Ejdahak'ın kendisini yok etmek için tuzak kurduğunu biliyordu.
Bundan dolayı büyük bir ordu toplayarak Med Kralının üzerine yürüdü.
Uzun kanlı çatışmalardan sonra Tigran Ejdehak'ı öldürüyor.
Devam edecek

[/url]