FEDERASYONUN IDEALIZE EDILMESI VE DÜSÜNDÜRDÜKLERI Yekîtî GULBARAN Ortaya çikisindan bugüne kabul edilsin veya edilmesin Kürtlerin mücadelesi degisik evrelerden geçti ve daha yeni yeni evreler geçirmeye benziyor. Herkesin bilir bilmez küfrettigi ya da günah keçisi ilân ettigi Idris-i Bitlisi´den bu yana Kürtlerin statüsü, o dönemin "emir sultanliklar´indan çok daha gerilerde seyrediyor. Biz Kürtlerin neyi ne zaman ve nerede tartismayi bilmeme ve sürekli uçlarda yer alIp görüsler arasinda bir denge tutturmama gibi bir zaafimiz var. Ben en azindan kendi payima böyle düsünüyorum. Kürt hareketinin öteden beri öncellikleri saptamada ve asgari hedeflerle hedefleri birbirinden ayirt edip, güncel ve acil gereksinimlere iliskin politika yaratmama gibi bir sorunlari var. Diger bir degisle biz evin temeleini atmadan, çatinin kiremit mi yoksa betonarme mi olmasini tartisiyoruz. Bu nedenle çogu zaman kiliç salladIgimiz o kahrolasi statükonun ömrünün uzamasina katkida bulunuyoruz. Kanimca bugün Bizim en fazla üzerinde en fazla yogunlasmamiz gereken konularin basinda kürtlerin hak ve özgürlük mücadelesini mesrulastirmaktir. Bunu derken kürt sorunun çözümüne iliskin tartismayalim, fikir Üretmeyelim demiyorum. Ancak bugünden belli kavramlara angaje olup gelecek kusaklarin önünü tikamayalim diyorum.Özal´in son yillarinda "federasyon da tartisabilir" sözlerinden sonra farkli tendenslerdeki Kürt yapIiari bu sözlerden Özal´In "federasyona razi" oldugu sonucunu çikardIiklari ve hep birlikte bir "federasyon" korusu olusturdular. Böylece de öncellikle ugruna mücadele edilmesi gereken öncellikleri bir kenara ittiler. Benim asil vurgu yapmak istedigim, Kürt hareketi federasyon fikrinin tarihsel gelisimini incelemeden gerekli analizleri yapmadan "federasyoncu" kesilmeleridir. Bu nedenle genel hatlariyla federasyon fikrinin tarihsel akisi içindeki gelismelere kisaca deginmelerde bulunmak istiyorum.Federasyon fikri özellikle sol gelenekten gelenler için- biraz daha enternasyonal göründügü ve ezen ulusun solcularini "oksadigi "için- çok cazip görünüyor. Dünyada simdiye dek tek bir federasyon formasyonu varolmadi. Federasyonculuk liberal düsüncede de yer bulan bir formasyondur. Yanisira anarsistlerin öteden beri ulusal sorunlarin asilmasi için savunduklari bir görüstür. Sonuçta federasyon fikri güçlü, merkezi yapilara karsidir. Sol düsünce ulusal bazda federasyonlara, liberal düsünce ise bölgesel bazdaki federasyonlar formülasyonuna ulasmistir. Sol düsünce derken birçoklarinin aklina Marx veya Lenin gelecektir. Marx ve Lenin sürekli merkeziyetçi olmuslardir ve federasyona karsidirlar. Sadece Marx son yillarinda Irlanda sorununda fikir deÛistirip federasyonu savunmustur. Lenin ise kültürel otonomiler yoluyla Rus Imparatorlugu´nun ömrünü nasil uzatacagI ve Sovyet ulusunu nasIl yaratacagi hesaplari içinde olmustur. Sol düsüncede federasyon formülasyonu anarsistlere aittir. Bu formülasyonun sahibileri de Prudhon ve Bakunin´dir. Bu formülasyona varmalarinda da Avrupa´daki ulusal bogazlasmalara yol açmistir denilebilir.Liberal düsüncede savunulan "federal devlet" ile anarsist görüste ifade edilen "federal toplum" her nekadar ´ulusu olmayan bir devleti ´ hedeflese de ikisinin de ortak sonucu iki uluslu bir devlet yaratmak olmustur. Federasyon uniter devleti ve kendi kaderini tayin hakkI adI altinda yürütülen mücadelenin karsisina çikarilan etnik soykirimlari asmada bir yoldur. Liberal ve anarsist düsüncede bireyin ve toplumun merkezi yapilara karsi özgürlügü ilk planda yer alir. Iki görüsün de ortak noktasi anti- merkezci olmalaridir. John Stuart Mills, liberal düsüncede federalizm görüsünün yaraticilarIndandir. 1861´de yayinladigi "Considerations on represontative government" adli kitabinda üzerinde özellikle durdugu örnekler Amerika, Üsviçre ve Almanya´dir. Mills´teki federalizm daha çok güçlü devletlerin disa karsi kendilerini savunmalarinda federal bir çati olusturmaya tekabül eder, söyle der: "Birlikte, tek hükümet altinda yasamalari uygun olmayan veya yasamayan insanligin bir bölümü, çok kere kendi çikarlari için, yabancilara karsi birlesebilirler." Mills federasyonun olmazsa olmaz diye üç kosulunu söyle belirler:-Federasyon olmasi için uluslar arasinda karsilikli bir sempati olmasi gerekir. -Üki ulus arasinda güç dengesizligi olmamalidir. -Iki ulus dis saldirilara karsi yeterince güçlü olmalilar. Prodhona´ gelince... Anarsistlerin bu ünlü ideolugu özellikle devleti asmak için tezlerini olusturuken bu fikre ulasmisiI ve örnegin Avrupa için konfederasyonlar konfederasyonunu savunuyordu. Bu nedenle solcularca ütopik bulunuyordu . Yanisira Bakunin de 1910´ lar da Marx´in "proleter devlet" önerisine ´bu proleter devlet kaçinilmaz olarak anti-demokratik bürokratik bir polis devleti olacaktir´ diye karsi çikiyordu.Burada bir parantez açip konuyla ilgili çok az olan bir animsatmada bulunmak istiyorum. ´80 öncesi Türk ve Kürt solunda ezici çogunluk Troçki´yi karsi devrimci görüyorlardI ama çogu da bilmeden, Lenin´indir sanisiyla Troçki´nin sürekli devrim tezini savunuyorlardi... Federasyon konusunda da benzeri bir tekrar yasaniyor sol cephede. FEDERASYON ÖRNEKLERI Liberal ve sol düçüncenin yarattigi federasyon örnekleri incelendiginde liberal temelde örgütlenen ve ulusal-toplumsal dengeleri saglayan federal yapilarin günümüzde de sürdügü sol düsüncede yaratilan veya soguk savas döneminde olusturulan federasyonlarin ise liberallesme sürecine girmeye çalistiklari dönemde yikildiklarini saptamak hiç de zor degil.Isviçre örnegi çok ilginçtir. Isviçre´de bugün de süren 20 kantonlu, 6 yari kantonlu sistemin tarihi 19.yüzyilin baslarina uzaniyor. Nüfusun %70´nin Almanca, %19´nun Fransizca, Ticino bölgesinde %9´un italyanca ve nüfusunun %1´nin de Romansça (bir çesit köylü latincesi) konustugu Isviçre´de nüfusun yarisi katolik yarisi protestan olmasina karsin, 1848´lerde yapilan bir anayasa ile varolan sistem bazen çikan küçük problemlerle karsin yürüyor.Kanada da federal parlementer devletlerle ilginç bir örnek olarak verilebilir. Kanada 10 eyalet ve 2 bölgeden olusuyor. 15 milyonu Ingilizce, 6 milyonu Fransizca konusuyor. Diger bir deyisle iki resmi dil var. Parlamento savunma, dis politika, ticaret, maliye , bankacilik ve ceza hukuku alaninda yasa yapmakla görevli. Yanisira 10 eyalette ise kendilerini ilgilendiren konulardaki yasalari düzenleyen yasama organlari var. Yasalarin resmilesmesi için Avam Kamarasi ve Senato´dan geçmesi gerekiyor. Azinlik dillerinde basilan 200´ü askin periyodik yayin bulunuyor. Eyalet yönetimleri egitim, çalisma kosulari, mülkiyet yasalari ve saglik gibi konulardan sorumludur. Her eyalette ayrica yerel sorunlarla ilgilenen ve seçimle belirlenen belediye meclisleri de bulunuyor. Bir ölçüde özel olan Yukon ve Kuzeybati topraklari da Avam Kamarasin´da temsil ediliyorlar.Bölgesel bir federasyon, yani kantonal sistem Üzerine kurulan ABD´de ise ulusal Ünitelerle ayrilmis bir federal yapi bulunmuyor. Örnegin Arizona ve Teksas eyaletleri yöre halkini temsil ediyor.Özetlemek gerkirse ulusal birliklerle dayanan federasyonlar dagildi, bölgesel olanlar ise ABD, Isviçre ve Almanya örneklerinde oldugu gibi yasiyor. Rusya´da yasanan deneyim ise ulusal topluluklarin Rus devletinden ayrilmayacaklari bir devlet biçiminden baska bir sey degildi. Oradaki farkli etnik topluluklar kendi dillerini konusmalarina karsin liberallesme sürecine girildiginde ulusal istemlerin ne kadar güçlü bir sekilde ortaya çiktiklari görüldü.DolayIsIyla Kürtlerin de Türklerin de federasyondan ne anladiklari ve nasil bir federasyon istediklerini somutlastirmalari, ayrica herhangi bir çözüm seklini de simdiden mutlaklastirmamalari gerekiyor.Savas alanina çevrilen ve Türk devletini sürekli bir savas alani ve kapali bir askeri bölge halinde kalmasinda israrli oldugu bir Kürdistan´in savas alani olmaktan çikarilmasina dair politikalar ayri bir seydir, sorunun nihai çözümüne iliskin yeri olmayan tartismalara girmek farkli bir seydir.Açikça belirtmek gerekirse ben bu asamada Kürt kimligini mesrulastirilacak bir mgcadelenin daha dogru olacagini düsünüyorum, federasyon derken de sinIilari belirlenmis esit iki federe devleti anliyorum. Çünkü federasyon kurmak bagimsiz bir devlet kurmaktan daha zordur ve zaten federe devlet veya toplumlara dayanmaktadir. Kürtlerin uluslasmasi için söyle veya böyle bir devlete gereksinim duyacaklari da kaçinlmazdir. Öyle sanildigi gibi devleti uluslar degil, devletler ulusu yaratmaktadir. Uluslasma süreci ile ulus olmayi birbirinden ayirt etmek gerekiyor.KisacasI özellikle Kürt hareketi Kürt ulusal sorununa iliskin çözüm önerilerinde ince eleyip sik dokumak ve dahasi bunu akademik temelerine de oturtmak zorundadir. Eski bilgi kirintilariyla veya birilerinin pisirip önümüze koyduklari seyler konusunda hazirlksiz yakalanmamak için yeterli bilgi donanimina sahip olmak sarttir.