AZADÎ İnisiyatifi: 1925 Kürdistan Ulusal Hareketi İslamcı bir hareket, Azadi Örgütü İslamcı bir örgüt, Şeyh Sait Efendi İslamcı bir lider değildir… İbrahim GÜÇLÜ ([email protected]) Kürdistan ulusal hareketi ve örgütlenmesinin gelişimini iki tarihsel dönem olarak ele alabiliriz. Bu tarihsel dönemlerden biri, 1900 başlarında Kürdistan Azm-i Kavî Cemiyeti’nin kuruluşu ile başlayan ve 1938 Dersim Katliamıyla sonuçlanan tarihsel dönem. Bu dönem 20 yüzyılın başlarında başlayan ve 38 yıllık bir süreyi kapsayan bir dönem. Kürdistan ulusal hareketinin ikinci tarihsel dönemi, 1959 yılında 49’lar Hareketi ile başlayan, 1965 yılında Türkiye’de Kürdistan Demokrat Partisi (TKDP) ve 1969 yılında Devrimci Doğu Kültür Ocakları’nın (DDKO) kuruluşu ile gelişen ve günümüze kadar uzanan bir dönem. Bu dönem de 20. Yüzyılın ikinci yarısından başlayan ve 53 yıldır devam eden bir dönem. ***** Kürdistan ulusal hareketi ve örgütlenmesinin bu iki tarihsel dönemi arasında, 21 yıllık gibi derin bir sessizlik, korku, teslimiyet, tarih ve siyaset dışında kalma dönemi var. Kürdistan ulusal hareketi ve örgütlenmesinin bu iki tarihsel dönemi, benim tanımıma göre üç baharı içermektedir. Kürdistan ulusal hareketinin birinci baharı, 1919’da başlayan ve 1938’de Dersim Katliamı ile sonuçlanan gelişme dönemidir. İkinci baharı, 1949 başlayan, esas olarak 1965’te TKDP ve 1969’da DDKO’nun kuruluşuyla gelişen ve yeni bir karakter kazanan, 12 Mart 1971 Asker Darbesi ile sonuçlanan dönem. Üçüncü baharı, 1974 yılından sonra Kürdistan’ın Kuzeyinde farklı iki ideolojik zeminde, esas olarak aynı ideolojik (sol) zeminde gelişen ve günümüze kadar devam eden, daha dördüncü baharını niteliksel olarak yaratmayan, sadece dördüncü baharın verilerini geliştirdiği bir dönem. ***** Kürdistan ulusal hareketi ve örgütlenmesinin bu iki tarihsel dönemi arasında ideolojik, toplumsal, sınıfsal, program hedefleri açısından köklü farklılıklar var. Birinci tarihsel dönem Kürdistan ulusal hareketi geleneksel toplumsal kesimlere ve fikir yaklaşımlarına dayanıyordu. Bütün toplumsal kesimleri temsil ediyordu. Bu dönemdeki Kürdistan ulusal hareketine geleneksel ve değişik toplumsal kesimlerden gelen aydınlar, kanat önderleri, toplumsal temsilciler liderlik yapıyorlardı. Hiçbir anlamda sol bir karakter taşımıyorlardı. Ama çağdaş ve dönemin değerleriyle örtüşen bir yapıya sahipti. Birinci tarihsel dönemdeki Kürdistan ulusal hareket ve örgütlenmesinin önemli bir tarihi kesiti, Osmanlı İmparatorluğu döneminde; 1919’da Koçgiri’deki ulusal ayaklanma ile başlayan kesit, Türk Devleti döneminde anlam ve ifade kazanmaktadır. Kürdistan ulusal hareketinin bu tarihsel döneminde, Osmanlıcı ve otonomist konseptle, Kürdistan’ın bağımsızlığını/bağımsız devlet olmasını kapsayan konsept birbirinden kesin çizgilerle ayrılır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde İstanbul’u merkez alan Kürdistan örgüt ve cemiyetleri, Osmanlıcı ve otonomist konsepte sahiptiler. Türk Devleti Döneminde kurulan Kürdistan örgütleri (Azadi ve Xoybûn) Bağımsız Kürdistan Devleti konseptine sahiptiler. Türk Devleti döneminden önceki Kürdistan örgütlerinin kurucuları, Kürdistan’ın Doğu’sundaki Kürtler dışındaki bütün parçalardan geliyordu. Bu örgütlerden Azadi ve Xoybûn dışındaki örgütlerin hepsi legal ve açık çalışma yürütüyorlardı. Azadi Örgütü ve Xoybûn illegal ve gizli çalışmalar yürüttüler; silahlı bir ayaklanmayı ve mücadeleyi örgütlediler. Kürt ulusal hareketinin birinci tarihsel döneminde kurulan örgütler: 1) Kürdistan Azm-i Kavî Cemiyeti (1900), 2) Kürdistan Teâvun ve Terakki Cemiyeti (24 Temmuz 1908), 3) Kürt Neşr-i Maarifî Cemiyeti (1910), 4) Kürdistan Teşrîk-i Mesaî Cemiyeti (1912), 5) Kürt Talebe Cemiyeti (Hêvî (9 Ağustos 1912), 6) Kürt Tamim-i Maarif ve Neşriyat Cemiyeti (1918), 7) Kürdistan Teali Cemiyeti (1918), 8) Kürt Teali Nisvan Cemiyeti (1919), 9) Kürdistan İstiklâl Cemiyeti (Azadî) 1921) , 10) Xoybûn (5 Ekim 1927). ***** İkinci dönemdeki Kürdistan Ulusal hareketi ve örgütleri, genel karakter itibariyle sol ve jakoben yapıya sahiptirler. Otoriter bir karakter taşıyorlar. Uluslararası sol otoriter zihniyetlerin (Stalinizm, Bonapartizm v.b) ve bölgedeki Kemalist, Baasist akımların yüksek derecede egemenliği ve hegemonyası altındadırlar. Türkiye Kürdistan Demokrat Partisi ve DDKO hariç bütün örgütler, sosyalist aydınlar tarafından kurulmuşlardı. Geleneksel toplumsal kesimler ve yöneticilerin öncülük anlamında bu örgütlerle herhangi bir ilişkileri yoktur. Bu örgütlerin kuruluşlarından sonra tek-tek katılımcı olmalarından bahsedilebilir. İkinci tarihsel dönem, tümüyle Türk Devleti döneminde anlam ve ifade kazanmaktadır. Bu tarihsel dönemde kurulan örgütlerden, Türkiye Kürdistan Sosyalist Partisi ve Türkiye Kürdistan Demokrat Partisi Türkiyeci ve otonomisttirler. Diğer örgütlerin tümü bağımsızlıkçı, Kürdistan’ın bağımsızlığını savunan örgütlerdir. Bu örgütlerden DDKO hariç bütün örgütler esas olarak illegal ve gizli çalışmalar yürütüyorlardı. Ama bunun yanında legal ve açık alanı da kullanıyorlardı. Kürdistan’ın ulusal hareket ve örgütlenmesinin ikinci tarihsel döneminde kurulan örgütler. 1) Türkiye Kürdistan Demokrat Partisi (TKDP) (1965), 2) Devrimci Doğu Kültür Ocakları (DDKO) (1969), 3) Türkiye’de Kürdistan Demokrat Partisi (T-KDP) (1970)/KİP, 4) Türkiye Kürdistan’ı Sosyalist partisi (TKSP) (1975), 5) Rizgarî (1974), 6) Ala Rizgarî (1978), 7) Yekîtiya Sosyalîst a Kurdistanê, 8) Kawa, 9) KUK, 10) TKSP-Roja Welat, 11) HEVGIRTIN-PDK (1992), PKK: Burada PKK hakkında bir kez daha büyük anlaşılır temel bir not düşmek istiyorum. PKK, her kadar genel anlamda Kürdistan’ın bir örgütlenmesi olarak algılanmakta ve tanımlanmakta ise de, bu doğru değildir. PKK, Türk Devleti’nin, Kürdistan ulusal hareketine karşı 1974’ten sonra geliştirdiği özel bir stratejinin ürünüdür. Türk Devleti tarafından, Kürdistan ulusal hareketini içerden kuşatmak, hedefinden uzaklaştırmak, kontrol etmek, ulusal hareketin dinamiklerini yok etmek için kurulan hegemonik ve operasyonel bir örgüt. PKK ilk plânda Kürdistan’ın Kuzey Parçasında, daha sonra da Kürdistan’ın diğer parçalarında görevlerini yerine getirdi. Halen de bu misyon ve fonksiyonunu etkin, kapsamlı, plânlı bir şekilde sömürgeci devletlerin açık desteğiyle sürdürmektedir. ***** HEP’in kuruluşu ile başlayan, DKP, DDP, BP, HAK-PAR, KADEP diğer Kürt örgütlenmeleri de elbette değerlendirme dışında tutmuyorum. Ama bu örgütlerin hepsi Kürdistani olmayan örgütlerdir. ***** Kürdistan’ın Kuzeyindeki ulusal hareketin, soğuk savaş döneminden sonra, dünyanın her yerinde olduğu gibi fikirsel olarak çoğulculaşması, ideolojik olarak farklılaşması, Kürdistan’daki farklı toplumsal kesimlerinin ulusal kurtuluş ve özgürlük platformunda kendi varlıklarını göstermesi gerekirdi. Ne yazık ki, dünyadaki gelişme kendisini Kürdistan’ın Kuzeyinde hemen hissettirmedi. Kürdistan’da bu gelişme, geç başladı, fiziki olarak değil, fikirsel olarak boy vermeye başladı. Bu nedenle son dönemlerdeki analizlerimde Kürdistan’ın Kuzeyindeki bu gelişmeye işaret etmekteydim. Kürdistan’da liberal, liberal demokrat, sosyal liberal demokrat, sosyal demokrat, İslamcı ulusalcı düşüncelerin gelişmeye ve yeşermeye başladığını, tespit olarak ileri sürüyordum. Bu gelişmeleri adım-adım izleme, gözleme, analiz etme olanağını buluyordum. Ulusal Kürt İslamcılığıyla ilgili gelişmeyi de yeni, özgün, olması gereken bir gelişme olarak tespit ettim, birçok makalemde de söz konusu ettim. Son dönemlerde bu tespitimi doğrulayan, sürpriz ve olağanüstü bir gelişme değil, olması gereken bir gelişme oldu. Kürt İslamcıları, ilk olarak Türk İslamcılığı ve ümmetçiğiyle sadece fikirsel olarak değil, örgütsel olarak da ayrı duracaklarını gösterdiler. Bu konuda bir adım attılar. AZADİ İnisiyatifi bu somut gelişmeyi ifade etmektedir. Bu gelişme olumlu bir gelişmedir. Başından beridir de işaret ettiğim ve olması gereken bir gelişme olarak tespit ediyordum. AZADİ İnisiyatifine bağlı olarak üzerinde durulacak önemli konular var. Bu konuda görüş belirtmeden önce, AZADİ Hareketi’nin kendisini nasıl tarif ve tanımladığına bakalım. Bu konuda sözü hareketin kurucularından biri olan İbrahim Sediyaniye bırakalım. İbrahim Sediyani Ufkumuz sitesinde “Hak, Adalet ve Hürriyet İçin Kürdistan İslamî İnisiyatifi” başlıklı yazısında şöyle diyor: “Geçtiğimiz ayın başında, siyasî hayatımızın en ilginç oluşumlarından biri (En ilginç değil, olması gereken bir gelişme.BN), kamuoyunda da en çok merak uyandıran inisiyatiflerinden biri kuruldu. “Kısaca adı, ‘AZADÎ’. “İsminin Kurmanc Kürtçesi’ndeki açılımı ‘Ji Bo Maf, Dad û Azadîyê Înîsiyatîfa Îslamî ya Kurdîstanê’, Zaza Kürtçesi’ndeki açılımı ‘Seba Heq, Edalet û Azadî Înîsiyatîfê Îslamî yê Kurdîstanî’, Türkçe’deki açılımı ise ‘Hak, Adalet ve Hürriyet için Kürdistan İslamî İnisiyatifi’. “İslamî kimliğe ve Kürdistanî hassasiyete sahip ‘özerk bireylerin biraraya gelip’ ‘ortak gaye’ için oluşturdukları bir inisiyatif, bu. (Yani İnisiyatif grupların, örgütlerin bir koalisyonu, ittifakı değil. Özgür birey hukukuna dayalı olarak oluşan bir yapıdır. BN) “İnisiyatif, 9 – 10 Haziran (Kürt takviminde 19 – 20 Gulan) 2012 tarihinde, Diyarbakır’daki 4 yıldızlı Prestij Otel’de gerçekleştirdiği ve 200’e yakın katılımcının hazır bulunduğu iki günlük ‘Kuruluş Kongresi’ sonrası kuruluşunu ilân etti. (…) “Öncelikle şunu belirtmemiz gerekiyor ki, AZADÎ belki de son otuz yıllık yakın geçmişimiz için bir İLK’tir ancak son yüz yıllık geçmişimiz için bir ilk değildir. Bilâkis, Osmanlı’nın parçalanması ve Cumhuriyet’in kurulması arefesinde kurulmuş ve varlık göstermiş olan pek çok cemiyetin / hareketin benzeri ve hatta bu zincirin günümüzdeki son halkasıdır. “O dönemde (19. yy’ın sonu ve 20. yy’ın başı), İslamî kimliğe sahip Kürt aydınlarının bir araya gelip kurduğu kimi cemiyetlerle ayrıca tıpatıp benzerlik göstermektedir. 2012’de kurulan AZADÎ İnisiyatifi’nin tarihsel kökeni de buraya dayanır ve o “rûh”un bugüne bıraktığı mirastan başka birşey değildir. “Dolayısıyla 2012’de kurulan AZADÎ’ye ‘İslamî çizgideki Kürt aydınlarının öze dönüş hareketi’ demek, rahatlıkla mümkün. Dîndar, vatansever, revşen ve haliyle ‘dertli’ olan ‘İslamcı Kürt entelijansiyası’nın (bunu “Kürdistanlı Müslüman entelijansiya” şeklinde okumak da mümkün) yeniden kendi toplumuyla, kendi coğrafyasıyla, kendi tarihiyle, kısaca kendi gerçeğiyle buluşmasıdır, AZADÎ İnisiyatifi. “AZADÎ’yi hakkıyla ve doğru bir şekilde tanıyabilmek için, dayandığı tarihsel kökenleri iyi bilmek gerekiyor. Çünkü dediğimiz gibi, İnisiyatif, tarihsel bir mirasın çağdaş halkasıdır. “Onun için önce, günümüzden yüz yıl önce kurulmuş ve varlık göstermiş, AZADÎ İnisiyatifi’nin de kendileriyle tıpatıp benzerlik gösterdiği, İslamî kimlikli Kürt entelijansiyasının biraraya gelip vücûda getirdiği cemiyetleri tanımamız veya yeniden hatırlamamız gerekiyor. “İslamî kimlikli Kürt aydınlarının 21. yy başlarında kurduğu AZADÎ İnisiyatifi’ni doğru ve eksiksiz bir şekilde tanımak istiyorsak, İslamî kimlikli Kürt aydınlarının 20. yy başlarında kurduğu cemiyetleri çok ama çok iyi tanımamız gerekiyor. Çünkü onlar anlaşılmadan, bu da anlaşılmaz.” ***** İbrahim Sediyani’nin Azadi İnisiyatifi hakkındaki tanımlarına itirazım yok. Özellikle de Azadi İnisiyatifi hakkındaki: “… 2012’de kurulan AZADÎ’ye ‘İslamî çizgideki Kürt aydınlarının öze dönüş hareketi’ demek, rahatlıkla mümkün. Dîndar, vatansever, revşen ve haliyle ‘dertli’ olan ‘İslamcı Kürt entelijansiyası’nın (bunu “Kürdistanlı Müslüman entelijansiya” şeklinde okumak da mümkün) yeniden kendi toplumuyla, kendi coğrafyasıyla, kendi tarihiyle, kısaca kendi gerçeğiyle buluşmasıdır, AZADÎ İnisiyatifi” tanımına aynen katılıyor ve bu görüşünde birleşiyorum. Elbette AZADİ İnisiyatifi kendilerine istedikleri örgütü ya da örgütleri miras da seçebilir. Görünen o ki bu konuda da bir tercih yapmış. Tercihini de 20. Yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulmuş olan cemiyetlerden yana yapmış. Ama görünen o ki örgütlerden de, Türk Devleti döneminde kurulmuş olan “Kürdistan İstiklal Cemiyeti (Azadi)”den yana yaptığı, kullandığı kısa isimden, dile getirilen görüşlerden ve kullandığı sembollerden anlaşılmaktadır. AZADİ İnisiyatif’inin Şeyh Sait Efendi’yi birinci lider olarak benimsemesi de bunu gösteriyor. Azadi İnisiyatifi’nin bu tutumu da itiraz edilecek bir konu değildir. Ama tanımlar açısından, miras aldığı örgüt ve cemiyetlerin üzerinde durulacak konular var. Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki, Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulan Kürdistan örgütlerinin ve cemiyetlerinin kurucuları İbrahim Sediyani kardeşimin belirttiği gibi sadece aydınlar değildi. Bu örgütler ve cemiyetler, aydınlarla birlikte, beylerin, şeyhlerin, aşiret reislerinin, ağaların, işçilerin, diğer toplumsal kesim yöneticilerinin kurduğu örgütlerdi. Aydınların hepsi de İslamcı değildi. Bu örgütlerin ve cemiyetlerin kuruluşunda bulunan ve hatta öncülük yapan aydınların bir kesimi İslamcı olmayan aydınlardı. Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulan bu örgütler ve cemiyetlerin İslamcı örgütler ve cemiyetler olmadığı da: Bu örgütlerin ve cemiyetlerin isimlerine bakıldığı, kurucularının bileşimi analiz edildiği, programları gözden geçirildiği zaman rahatlıkla görülür. Eğer o örgütler ve cemiyetler kendilerini İslamcı örgütler olarak tanımlamış olsalardı, onlar da AZADİ İnisiyatifi gibi kendi isimlerinde “İslamcı” kavramını kullanabilirlerdi. Ama görünen o ki o dönem bu ismi kullanmaya daha elverişli olmasına, kültürel yapı da buna uygun olmasına rağmen, “İslamcı” ismini kullanmamışlar. Bu örgütlerin ve cemiyetlerin, “İslamcı” ismini kullanmamış olmalarının nedeni, kendi ulusal paradigma ve düşüncelerini “İslamcı” olarak ideolojileştirmek istememelerinin yanında başka beş temel neden daha var. Bu nedenlerden biri, bu örgüt ve cemiyetlerin kurucularının hepsinin “İslamcı” olmamalarıdır. İkinci neden, O dönemde Kürtler modernist ve Batıcı düşüncelerden doğrudan etkilenmektedirler. Hatta Modernist Batıcı düşünceleri benimseyen ve ideolojik olarak savunanlar var. Örneğin, İttihat Terakki’nin önemli kurucuları Kürt’türler. Ayrıca, Kürtlerden İslamcı olmayan aydınların ve toplumsal kesimlerin olduğu bir gerçektir. Üçüncü neden, Kürtlerin tümüyle Müslüman olmamaları, Yezidi de olmalarıdır. Dördüncü neden: Müslüman Kürtler de sadece suni değiller, önemli bir kesimi ile alevidirler. İslam’ın ideolojileştirilmesi halinde “hangi mezhebe göre bir ideolojileştirme olacağı” başlı-başına bir sorun. Suni mezhebi hâkim olduğundan İslam’ın suni mezhebe göre ideolojileştirilmesi tehlikesi vardı. O durumda da alevi Kürtlerin bu örgütlenmelerin ve cemiyetlerin dışında kalması kaçınılmaz olurdu. Beşinci neden, O dönemde Kürdistan’da yoğunlukla Müslüman olmayan topluluklar var. Ayrıca, Osmanlı Döneminde ve sonrasında kurulan örgüt ve cemiyetlerin “İslamcı” ismi kullanmamaları ve İslami ideolojileştirmemeleri, Kürdistan’daki toplumsal ve ulusal birlik için elzem bir unsur olarak ele alınmış. O dönemdeki örgütler ve cemiyetler için sakıncalı görülen kavramlaştırmaların ve yaklaşımların AZADİ İnisiyatifi tarafından göz önüne alınmaması, büyük bir sakınca ve en azından sorunlu bir durum olarak orta yerde. ***** Eğer Osmanlı döneminde ve sonrasında kurulan örgütler “İslamcı” olsalardı isimleri açısından şöyle bir tablo ortaya çıkardı. Ben, o dönemdeki örgüt ve cemiyetlere “İslamcı ya da İslamî” kavramlarını ekleyerek yazıyorum “1) Kürdistan (İslamcı ya da İslamî) Azm-i Kavî Cemiyeti (1900), 2) Kürdistan (İslamcı ya da İslamî) Teâvun ve Terakki Cemiyeti (24 Temmuz 1908), 3) Kürt (İslamcı ya da İslamî)Neşr-i Maarifî Cemiyeti (1910), 4) Kürdistan (İslamcı ya da İslamî) Teşrîk-i Mesaî Cemiyeti (1912), 5) Kürt (İslamcı ya da İslamî) Talebe Cemiyeti (Hêvî (9 Ağustos 1912), 6) Kürt (İslamcı ya da İslamî) Tamim-i Maarif ve Neşriyat Cemiyeti (1918), 7) Kürdistan (İslamcı ya da İslamî) Teali Cemiyeti (1918), 8) Kürt (İslamcı ya da İslamî) Teali Nisvan Cemiyeti (1919), 9) Kürdistan (İslamcı ya da İslamî) İstiklâl Cemiyeti (Azadî) 1921) , 10) (İslamcı ya da İslamî) Xoybûn (5 Ekim 1927). Böyle olmaması tesadüf değil, bir tercih, bir yaklaşım sorunudur. Oldukça da doğru bir yaklaşımdır. Ulusal birliği hesaba katan, bütünlüklü ve kapsayıcı paradigmayı ifade ediyor. ***** Konumuz açısından “Kürdistan İstiklal Cemiyeti (AZADİ)” daha büyük önem taşımaktadır. Çüğnkü Azadi İnisiyatifi daha Kürdistan İstiklal Cemiyetini kendisine daha yakın miras kabul etmektedir. Kürdistan İstiklal Cemiyeti, 1925 Kürdistan Ulusal Hareketi hakkında 1976 yılının Newroz ayında yayına başlayan Rizgarî Dergisi tabuları yıktı ve tartışmaya açtı. Osman Aydın ve Tahsin Sever’in yakın tarihte yazdıkları kitaplar da bu konuda önemli referanslar niteliğindedir. Elbette başka kaynaklar da var. Ama ismi geçen iki yazarın kitapları, Azadi Örgütü ve 1925 Kürdistan ulusal ayaklanması hakkında hassaten en derli-toplu bilgileri sunan kitaplar. Bunun yanında AZADİ İnsiyatifi’nin geçmiş mirasını eşelerken İbrahim Sediyani de Kürdistan İstiklal Cemiyeti hakkında derlenmiş önemli ve somut bilgiler veriyor. Bugüne dek Kürdistan İstiklal Cemiyeti ve 1925 Kürdistan Ulusal Hareketi hakkında yazılanlar, tartışılanlar şu somut gerçekleri ortaya çıkarıyor. *Kürdistan İstiklal Cemiyeti’nin lideri Cibranlı Halit Bey’dir. 1925 Kürdistan Ulusal Ayaklanma Hareketi’nin lideri Şeyh Sait Efendi’dir. * Kürdistan İstiklal Cemiyeti, kurucularının bileşimi, programı, ideolojisi, genel örgütlenmesi incelendiği zaman rahatlıkla tespit edilebilinir ki, İslamcı bir örgüt değildir. İslamî ideolojileştiren bir örgüt değildir. Ulusal, bütün toplumsal kesimleri, farklı görüşten olan bireyleri bünyesinde barındıran bir örgütlenmedir. * Kürdistan İstiklal Cemiyeti’nin lideri Cibranlı Halit Bey İslamcı olmadığı gibi, Şeyh Sait Efendi de İslamcı bir lider değildir. Şeyh Sait Efendi bir şeyhtir, dini bir lider ve dini bir ulemadır. Dini lider ve ulema olması, İslamcı bir lider olması anlamına gelmez. *1925 Kürdistan Ulusal Ayaklanması, bütün özellikleriyle, bütün belgelerin ve bilgilerin doğruladığı gibi İslamcı bir ulusal hareket değildir. Tabir caizse nötr ve “vasıfsız” bir ulusal harekettir. Resmi devlet ideolojisi, 1925 Kürdistan Ulusal hareketi’ni uluslararası plânda karalamak, dışlamak, mahkum etmek için, İslamcı ve halifeci olduğunu ifade etmiş ve anlatmıştır. Ama resmi ideoloji içerde de hareketi, bölücü ve Kürtçü bir hareket olarak nitelendirmiş; liderlerini Kürtçü oldukları için idam edilmişlerdir. ***** AZADİ İnisiyatifi, Kürdistan İstiklal Cemiyeti’ni kendisine miras olarak kabul ettiği zaman, kendisinin sorunlu bir durumla karşı karşıya olduğunu saptaması yetmez, 100 yıl sonra mirasının gerisinden gelmiş olmasını gözden geçirmesi gerekir. ***** İsim de sorunlu: Elbette AZADİ İnisiyatifi ve mensupları açısından süreç yenidir. İslamcı Kürtlerin İlk örgütlenme tecrübeleridir. Bundan dolayı kavramların, müesseselerin yerli yerine oturması zaman alacaktır. Zaman içinde yapılan değerlendirmeler sonunda AZADİ İnisiyatifi de kendisini gözden geçirmek ve değiştirmek durumunda kalacaktır. AZADİ İnisiyatifi için, bizzat ismi de sorunludur. AZADİ İnisiyatifinin kullandığı isimde Kürdistan özne değildir. Özne olan: “Hak, Adalet ve Hürriyet”tir. Eğer AZADİ İnisiyatifi Bağımsız ve Özgür Kürdistan’ı amaçlıyorlarsa, bu isimlerini de gözden geçirmeleri gerekir. Amed, 15 Temmuz 2012