Yeni Irak Ortak Gorus Birligi Prensibine Dayanmaktadir

Soru: Maliki ziyaretinden ne bekliyorsunuz?

Barzani: Sanirim bu basbakanin bolgeye yaptigi dorduncu ziyaret olacak. Ziyaret icin henuz tarih belirlenmemesine ragmen, tabii ki gelecek, tartisacagimiz bes ozel konu belirlendi, bunlar tartisacagimiz onemli konular olacak. Ilki guvenlik ve ordu, iIkincisi hukumet icindeki ortakligimiz, ucuncusu petrol ve gazi da iceren ekonomi, digeri ’tartismali bolgeler' sorunu ve sonuncusu da dis politika.

Soru: Maliki'nin Kurdlerin de icinde oldugu ortaklari ile anlasmazliklari nedir? Bu anlasmazliklar Maliki'nin tek basina yonetmeye calismasindan mi kaynaklanmakta? Bu sorunlarin cozumu icin herhangi bir gelisme var mi?

Barzani: Daha once de belirttim. Tartisacagimiz konulardan biri yonetimdeki ortakligimiz. Bu ortaklik temel gruplar arasinda varilan gorus birligine ve anayasada belirtilen prensiplere dayanmaktadir. Aslinda bu Irak'daki en buyuk sorundur.

Soru: Basbakanin politikalarini aciklar misiniz?

Barzani: Biz goruslerimizi cok acik bir sekilde ve ayni zamanda basbakanla yaptigimiz resmi yazismalarda da belirttik. Biz bazi konulardaki cekincelerimiz hakkindaki goruslerimizi acikca belirttik. Bizim tum amacimiz bu sorunlari dogrudan diyalogla cozmek ve bu konular icin anayasada belirlenen temellere bagli kalmak.

Soru: Kasim ayinda Al Hurra uydu TV'sinde yaptiginiz bir beyanatta, Irak hukumetinin mumkun olan her alanda Kurdlerin rolunu kucumsedigini, hukumetin ’tek parti' sistemine ve totaliter bir yapiya donmek istedigini soylediniz. Ne demek istediginizi biraz daha acar misiniz?

Barzani: Al Hurra TV'si benimle Kasimin baslarinda roportaj yapti. O roportajdan sonra Bagdat'i ziyaret ettim ve orada iki hafta kaldim. Toplantilar yaptik ve daha once belirttigim konular icin olusturulan komitelerde goruslerimizi acikca ve bazen de ozel gorusmelerde herkese belirttik. Kurulan komiteler bizimle ayni fikirdeydiler. Bizler, Dawa, Irak Yuksek Islam Konseyi, KDP, PUK, Irak Islam partisi gibi ana gruplarla, Kurdistan Bolgesel Yonetimi olarak federal hukumetle bir dizi toplantilar yaptik.

Komiteler, her biri cok sakincali ve suruncemedeki sorunlari ele almak ve cozmek icin kuruldu. Su anda bu yonde ilerliyoruz. Yeni Irak'in olusumu ortak gorus birligi prensibine dayanmaktadir. Bu temel gruplar anayasaya, ortaya konan yol haritasina bagli kalmak, ve hic bir parti secimlerde tek basina iktidara gelmedigi icin ’uzlasma' prensiplerine uymak zorundadir. Bu hepimizin uymak zorunda oldugu ortak gorustur. Eger bir grup bu cizgiden cikarsa, uzlasma prensiplerinden uzaklasirsa, aciktir ki son donemlerde gordugumuz tarzda sorunlar cikmasina neden olacaktir. Bizler sorunlarin anayasa uzerinden,diyalogla ele alinmasindan ve cozulmesinden yanayiz. Bu sekilde geldik ve simdi de bunu yapiyoruz.

Soru: Yeni kurulan komiteler herhangi bir gelisme kaydettiler mi?

Barzani: Adi gecen tum gruplarin cok yogun bir sekilde SOFA anlasmasina konsantre olmalarindan oturu bazi komiterlerde bazi gelismeler olsa da somut ve onemli duzeyde olmadi. Herkes SOFA ile mesguldu. Simdi komiteler kendi calismalarina baslamak icin kararlilar.

Soru: Petrol yasasinda herhangi bir gelisme var mi?

Barzani: Bizim acimizdan petrol yasasinin nasil kaleme alinacagi konusunda ortak karara varilmis bir sonuc var ama gorunen o ki Bagdat ayak suruyor ve dostane bir cozum bulmak istemiyor. Isin ozu su ki, devletin petrol politikasi olmadigi ve bakanlik hatali bir politikayla basarisiz oldugu donemlerde hep Kurdler suclaniyor. Ayni zamanda bu alanda Kurdistan'da bir gelisme olmasini istemiyorlar ve Bagdat'in basarisizligindan oturu Kurdleri sucluyorlar. Halbuki bu sorun sadece Kurd bolgesiyle ilgili bir sorun degil.

Son uc yilda petrol endustrisinin yenilenmesi, uretimin artirilmasi icin 8 milyar dolar ayrilmasina ragmen petrol uretimi artmamis tam tersine azalmistir. Irak halkina soylenen budur. Bu ayrilan butce neden ve nicin uygun bir sekilde harcanmadi ve gercekte ne oldu da petrol uretimi istenen seviyeye gelmedi.

Soru: Para uygun bir sekilde harcanmadi mi?

Barzani: Bunu bizde bilmek istiyoruz, nedenlerini bilmek istiyoruz ve Irak halkinin da bilmesi gerek.

Soru: Sebep petrol bakanligindaki yolsuzluklar mi?

Barzani: Onun hukmunu ben veremem, boyle bir sey soyleyemem. Cok onemli bir sorun ve Irak halkinin durumdan haberdar olmasi ve bilgilendirilmesi gerekir.

Soru: Hukumet icindeki unsurlarin veya partilerin, Irak halkini daha buyuk siyasi sorunlardan uzaklastirmak icin Kurdleri petrol yasasi konusunda sucladigini mi dusunuyorsunuz?

Barzani: Yakin bir zamana kadar evet. Basbakanlik veya baska bir bakanlik olsun, her hangi bir problemle karsilasildiginda, herhangi bir aksilik ciktiginda veya gelismenin olmamasi durumunda hemen Kurdleri suclamak genel politikaydi. Simdi biraz daha farklilasti ama gelismenin yasanmadigi her olayda Kurdleri sucluyorlardi. Yakin bir zamana kadar Kurdler her basarisizligin gunah kecisiydi.

Soru: Petrol yasasindaki muzakerelerden bahseder misiniz?

Barzani: (Kasim ayinda Petrol Bakani Huseyin Sahristani'nin Kurdistan'a yaptigi ziyaretten sonra Kurd petrolunun borularla Turkiye'ye gonderilmesinden bahsediyor).

Hepimiz anayasadaki petrol ve gazin tum Irak halkina ait oldugu, ve esit olarak dagitilmasi gerektigi prensibinde anlastik. Irak'in uretim seviyesindeki yuzbinlerce varil petrol de paylasilmasinda uzlastigimiz anlasmanin bir parcasi olabilir.

Soru: Irak ordusu icindeki Kurdlerin gucunun azaltilmasindan soz ettiniz, ne demek istediniz?

Barzani: 2003'deki gelismelerin hemen ardindan Irak ordusunun kurulmasi ve yenilenmesi calismalarinin baslangicinda, insanlar orduya katilmakta tereddut ediyorlardi. Ne Sunni ne de Sii Araplar orduya katiliyordu. Ilk adim Kurdlerden geldi. Olusturulan uc birlik ve elemanlarinin tamami Kurdlerden olusturuldu. Ondan sonra insanlar yavas yavas orduya katilmaya basladilar. Petrol ve gaz kaynaklarinda oldugu gibi ordu da Irak halki icindir ve orada da Irak toplumunun her parcasi dengeli bir sekilde yer almalidir. Elbette ki ordunun kendi kurallari ve yasalari olacak.

Normalde ordunun cesitli birimlerinin ve yetkililerinin ulkenin degisik alanlarinda gorevlendirilmesi dogaldir. Fakat Irak'daki duruma baktiginizda durumun normal olmadigini goruyoruz. Su anda gayet anormal bir durum var. Ve ozellikle son zamanlarda, Kurdlerin orduya katilimina karsi cikma ve guclerinin azaltilmasi yonunde kasitli hareketler olduguna sahit oluyoruz. Ayni zamanda ’tek bir kisiye' karsi sorumlu bir ordu yaratma yonundeki ’tek tarafli' bir egilim oldugunu gozluyoruz ki bu cok daha urkutucu. Herseyden once ordu siyasete karismamali. Dahasi ordu su veya bu grubun kendi aralarindaki sorunlari cozmek icin kullanilmamali.

Saniyorum su anda Irak ordusunda 16 tumen var. Normalde her tumen komutani aday gosterilerek ve adayliginin parlamento tarafindan onaylanmasiyla secilmek zorunda. Fakat bu sekilde basa getirilen tek bir tumen komutani bulmak dahi imkansiz. Hepsi kisisel olarak atanmistir ki bu hos gorulemez. Biz boyle bir ordu yaratmayi amaclamadik.

Bu konuda cok hosgorulu olduk, cunku biz bu konularin tartisilmasi gerektigini ve yeni kurulan komiteye bu sorunlari ele alma ve uygulayabilecegimiz cozumler uretmesi icin sans verilmesi gerektigine inandik. Bu yuzden uzerinde anlasacagimiz bir cozum bulununcaya kadar bu sorunu buyuk bir mesele haline getirmedik. Bu tavrimizin orduda dengeli bir katilima yol acacagini umut ettik. Ya boyle bir cozum uygulanir ya da. bizim hos goremeyecegimiz bir yonde devam edilmesi kabul edilemez. Bu sadece Kurdlerin degil tum Irak'in sorunudur.

Soru: Ordunun Irak gruplari arasindaki sorunlari cozmek icin kullanilmasi orneklerinden bahseder misiniz?

Barzani: Mesela Khanagin sorunu. Yine ayni sekilde diger bolgelere pesmerge guclerine karsi Irak ordusunun gonderilmesi. Bunu farkettigimiz anda plan acikca engellendi.

Daha yakin zamandaki basbakanin parlamentoyu ziyaretinde, basbakanin ve parlamentonun korumalari arasinda anlasmazlik cikti. Aninda ordu cagrildi ve ordu parlamentoyu sardi, aslinda isgal etti. Bu da baska bir ornek. Bu cok onemli bir gelisme, daha ne bekleyebiliriz ki?

Soru: Khanagin sorunu cikmadan once Kurd pesmergelerin yerini almasi icin Irak ordusunun gonderilmesi planlanan eyaletler hangileriydi?

Barzani: Kerkuk, Musul eyaletleri. Guney bolgesindeki yerler icin cok emin degilim.

Soru: Kurdlerin ordudaki gucu nasil azaltildi?

Barzani: Ya baska birimlere transfer edildiler, ya da savunma bakanligina gonderildiler.

Soru: Irak ordusunu tek basina yonetmek isteyen kisi derken Maliki'yi mi kast ediyorsunuz?

Barzani: Basbakan silahli guclerin baskomutanidir. Bu demek degildir ki silahli kuvvetlerin baskomutani ne isterse onu yapabilir. Baskomutanlik dairesi her seyi tek basina yapiyor, ne savunma bakanligi ile birlikte calisiyor ne de ordunun diger birimlerinin basindaki komutanlarla.

Elbetteki tek bir kisiyi suclamak dogru degil, diger kurumlari da suclamak lazim. Mesela baskanlik konseyi, parlamento ve bakanlar kurulu. Buna nasil izin verebilirler? Onlar da bu konuda konusmak zorundalar.

Soru: Maliki 20 Kasimda yaptigi basin toplantisinda Kurd guclerini illegal tutuklamalar ve iskence yapmakla itham etti. Bu konuda ne diyorsunuz?

Barzani: Her seyden once kendisinin boyle bir aciklama yapmasi buyuk bir talihsizliktir. Cunku kendisi ve grubuyla gecmiste olan geleneksel somut iliskilerimizi cignemistir. Sanirim bu tavrinin iki nedeni var. Ilki bazi gruplar ve kisiler tarafindan bu sekilde bir husumet yaratmak icin yanlis bilgilendirilmis olabilir. Ikincisi ise, sovenist bazi gruplarin ve kisilerin destegini cekmek istemis olabilir. Fakat kendisi bu pozisyonu alirken tam olarak ne kaybedeceginin hesabini yapamamistir.

Soru: Maliki'nin basin toplantisindan sonra gorustunuz mu?

Barzani: Biz resmi gorusumuzu kendisine ilettik. Kendisine mektup gonderildikten sonra karsilasmadik ve gorusmedik. Baskan Bush'un Bagdat'I ziyareti sirasinda Bagdat'i iki saatligine ziyaret ettim ama basbakanla gorusmek icin degildi tabii ki.

Soru: Digerleri Maliki'yi gorevden almak isterken sizin kendisine verdiginiz desteklerden de bahseder misiniz?

Barzani: Haklisiniz. 2007'inin nisan ayiydi. Kendisini gorevden almak icin cok ciddi calismalarin yapildigini hissetigimiz zamanlardi. Bu cabalarin arkasindaki cabalari iyi niyetli bulmadik. Sakincali ve zararli fikirleri olan insanlar vardi bu cabalarin arkasinda. Bunlar ne Irak halkinin cikarlari ne de Kurdlerin cikarlari icindi. Nisan ayinin sonlarina dogru, 26 veya 27 nisandi, bazi Irakli gruplar Misir, Urdun, Suudi Arabistan, Turkiye ve Emirlik gibi cesitli bolgesel ulkelerin haber alma ajanslarinin himayesi altinda toplaniyordu. Sanirim Irakli gruplari toplayan 6 ulke vardi ve tum amaclari durumu zayiflatmakti, bizi bu alarma gecirdi. Maliki'nin pozisyonunu herseyden once Irak'in yararina olacagini dusundugumuz icin destekledik. Bu ulkelerin haber alma teskilatlari vasitasiyla Irak'in ic islerine dogrudan yapilan ve sakincali bir mudahaleydi. Bu tehlikeyi sezdik ve bu yuzden basbakani acikca destekledik. Biz bu mudahalenin Irak ve Kurd halkina, ve Irak'a karsi oldugunu sezdik. Bu olaylar sonradan bese genisleyecek olan dort parti koalisyonuna neden oldu.

Soru: Gecen ilkbaharda Basra'daki askeri operasyon sirasinda Maliki'yi devirme planlari oldu. O donemde de Maliki'ye destek verdiniz mi?

Barzani: Bu operasyona giristiginde kendisini telefonla aradim ve her sekilde destekledigimi, gerekirse bazi askeri birlikleri operasyonda kendisine yardimci olmak icin sevk edebilecegimi soyledim. Biz olaya dahil olmamizda ve ictenligimizde cok ciddiydik.

Soru: Basra askeri operasyonu sirasinda Maliki'yi gorevden almak icin bazi gruplarin calismalari var miydi?

Barzani: Gercekte durum buydu. Onu gorevden alma girisimi vardi ama bu amacin arkasindaki motivasyon iyi niyetli degildi. Hala da kendisinin, veya herhangi bir hukumet gorevlisinin hatta polisin dahi bolgesel haber alma teskilatlari araciligiyla, art niyetli olarak gorevden alinma cabalarina karsiyim. Boyle bir seyi desteklemem.

Soru: Maliki'nin Kurdlerin kendisi ve Irak icin ne kadar iyi bir ortak oldugunu unuttugunu mu dusunuyorsunuz?

Barzani: Ne yazik ki unutmus gorunuyor. Sadece yakin zamanda degil, 1980'li yillardaki iliskilerimizi ve o donemde kendisine sunduklarimizi da unutmus gorunuyor. Biz o donemde cok yakin bir iliski icindeydik ve grubu Dawa'ya buyuk destek sunduk.

Soru: Maliki neden gecmisi unuttu?

Barzani: Biz de bilmek istiyoruz. Bizim icin de supriz bu. Araplarda bir deyim vardir “mutlak guc kisiye sag duyusunu kaybettirir' diye. Bir baska deyisle, kisinin karakteri mutlak guc icinde kaybolur.

Soru: Maliki'ye boyle oldugunu mu dusunuyorsunuz?

Barzani: Ne yazik ki oyle, cok hayal kirikligina ugradik. Bu gercek hem de aci bir gercek. Dus kirikligina ugradik. Ben, benim olmadigim zamanlarda dahi, Maliki'den Kurdlerin haklarini her toplantida her platformda savunmasini beklerdim. Kendisinden ne Kurdlerin haklarina ve pesmergenin varligina karsi cikacagini ne de Kurdlerin Irak ordusu icindeki gucunu azaltmaya calisacagini beklemezdim. Ne yazik ki olan bu ve hayal kirikligina ugradik. Daha once soyledigimi acarsam, kisi kendini mutlak guc icinde kaybeder. Kendini kaybedersin ve diktator olursun.

Soru: Maliki ile son gorusmenizden bahseder misiniz?

Barzani: Kisisel olarak kendisi benim iyi arkadasim. Kendisiyle karsilastigimizda her yerde soylediklerimden daha fazlasini yuz yuze gorustugumuzde soylerim. Ben kendisine karsi cok icten ve acigimdir. Medyaya konustugumda, poziyonunu dusunerek cok kati olmam.

Soru: Yakin zamandaki gorusmelerinizi anlatir misiniz?

Barzani: Bu konuyu bitirmek icin soyluyorum, bizim sorunlarimiz var. Bu cok acik. Biz sorunlu konularimizi belirledik. Butun partilerin uzlasmasiyla komiteleri olusturduk ve onlarin calismalarinin sonuclarini bekliyoruz. Durumu daha da fazla alevlendirmek istemiyoruz. Bizler kesinlikle komitelerin calismalarina yogunlasmak istiyoruz. Umuyorum ki komitelerden hepimizin anlasacagi dostane, faydali ve pratik cozumler cikacak.

Soru: Kerkuk sorununa Irak anayasasinin 140. maddesinin onerdigi referandumun otesinde BM araciligiyla baska bir cozum yolu bulunmasi mumkun mu? Bu konuda BM, siyasi gruplarin hangi alanlarin Kurdistan'a eklenmesi de dahil degisik alternatifler dusunceleri destekliyor.

Barzani: Bizler Irak icinde kalmayi, Irak bu anayasaya sahip oldugu ve ona bagli kaldigi surece kabul ettik. Tartismali bolgeler gosterilen ihtimamdan cok daha onemli bir sorun. Bizim icin tarihsel bir sorun. Eger yakin gecmisteki Irak rejime karsi yapilan Kurd hareketlerine bakarsaniz, hepsinin tartismali bolgeler icin oldugunu gorursunuz.

Tarihsel olarak bu sorunlar yuzunden Kurdlere karsi saldirilar olmus ve Kurdler bir cok kez uygunsuz ve insafsiz muameleye maruz kalmislardir. Anayasanin 140. Maddesi bu sorunun cozumu icin bir yol haritasi sunuyor.

Bizlerin daha fazla vakit kaybetmeye ve her gun bu konuda yeni onerileri beklemeye tahammulumuz yok. Anayasa cok net. Irak halkinin %80'i bu anayasa icin oy kullandi. Anayasa bir butundur, kimse sadece bazi kisimlarini secme hakkina sahip olamaz. Bir butun olarak ele alinmali ve tamaminin uygulanmasi icin calismalar yapilmalidir.

Kimse anayasanin bazi kisimlarini kabul etme bazi kisimlarini red etme hakkina sahip olamaz. Bu yuzden bir butundur. Anayasanin bugun herhangi bir maddesine karsi cikanlar 2005 yilinda referandumda oylanmasina da karsi cikmaliydilar. Ama oylandi ve simdi herkes sonuca saygi gostermeli. Hic kimse veya hic bir grup anayasanin belirli kisimlarini kabul edip diger kisimlarina karsi cikamaz. 140. Maddenin kabulunden baska alternatif olamaz.

Soru: Bu aciklama, tartismali bolgeler icin kesinlikle referandum yapilmasi gerektigi anlamina mi geliyor?

Barzani: Normallestirme, nufus sayimi ve referandum. Halkin zamanindaki tercihlerine saygi gosterilmeli.

Soru: Basbakan yardimcisi Barham Salih'in, Arap-Kurd catismasi cikarmak icin Bagdat'da siyasi ve sosyal problemler icin tesebbusler oldugu beyanatina ne diyorsunuz?

Barzani: Arap ve Kurdler arasinda buyuk olcekte bir catisma olmasi soz konusu olamaz. Olamaz cunku iki toplum ve iki halk arasinda bu olcekte bir catismayi hos gormeyiz, kabul etmeyiz. Tarihimiz boyunca biz Arap halkina karsi dusmanlik beslemedik, boyle bir harekette bulunmadik ve bulunmayacagiz da. Genel olarak Araplar, buyuk bir cogunlugu bize karsi sempati duyuyorlar ve destekliyorlar. Catisma siyasi gucler arasinda.

Eger bir kisi veya bir asiretin veya bir zumrenin baskani ihtilafa duserse, ve anlasmazlik Kurd-Arap catismasina donerse, o zaman kisi tum halkla karsi karsiya kalacaktir ve kaybedecektir. Eger tum Arap halkini bu catismaya cekmeye kalkarsa, basarisiz olacaktir. Sorunlarimizi siddetle cozmek bizim aklimizdan gecmedi. Biz anayasaya ve diyaloga inaniyoruz. Eger bazi kisiler veya bazi gruplar guc kullanmayi dusunurlerse, o zaman elbette bizim karsilik verecek gucumuz var.

Son yillarda Musul'da yaklasik 2000 Kurd olduruldu. Biz ayni sekilde karsilik vermedik ve intikam duygusu ile hareket etmeyecegiz. Fakat herseyin bir siniri vardir.

Soru: Anlasma saglamak icin kurulmus komiteler araciligiyla Maliki'nin gercekten tavir degistirecegini dusunuyor musunuz

Barzani: Sanirim basbakan hakkinda yeterince konustuk, devam edelim.

Soru: Kuzey Irak'da aralik ayinda aralarinda sizin, Talabani'nin, baskan yardimcilari Tarik Hasimi ve Adel Abdul Mehdi'nin de yer aldigi onemli liderlerin yaptigi bir toplanti vardi ve bazi medyada toplantinin Maliki'nin devrilmesi icin yapildigi soylendi. Bu konuda ne diyorsunuz?

Barzani: Acikcasi toplanti tamamen sosyal icerikliydi ve kurban bayrami icin yapilmisti. Genel sorunlar butun yonleriyle el alindi. Sizin bahsettiginiz gibi Maliki'nin degistirilmesi hic bir kosulda gundeme gelmedi. Boyle bir tartisma olmadi ve tum tartisma uzlasmanin genel sartlari, yapilmasi gereken siyasi reformlar ve komitelerin harekete gecirilmesi uzerineydi.

Soru: Irak'in kidemli liderleri arasinda Maliki'nin degistirilmesi hakkinda herhangi bir tartisma olup olmadigini tekrar sormak istiyorum.

Barzani: Hayir, Suleymaniye'nin Dokan bolgesinde yapilan toplantida kendisinin gorevden alinma tartismasi hic bir sekilde yapilmadi. Zaten Dokan'da yapilan bu toplanti da son gorusmeydi.

Soru: Kurdistan her zaman Irak'in bir parcasi olarak kalacak mi?

Barzani: Irak anayasasi oldugu ve ona bagli kalindigi surece Kurdistan Irak'in parcasi olarak kalacak.

Soru: Eger Irak anayasaya bagli kalmazsa, o zaman Kurdler ne yapacak?

Barzani: Zamani geldiginde gecmemiz gereken kopru budur. Anayasanin onsozunde bile cok net bir sekilde Irak'in birligi icin ’bu anayasaya baglilik onkosuldur' der. Bizler Irak'in diktatorlukle yonetilmesini kabul etmeyecegiz.

Soru: Ulkenin gelecegi ve onumuzdeki yillarda karsilasacagi sorunlar icin iyimser misiniz?

Barzani: Bizim poziyonumuzdaki kisi iyimser olmak zorunda. Terorizm, laiklik tartismalari, catismalar ve devletin idari sekli, hepsi icin demokrasi kulturu tesvik edilmeli ve iyice yerlestirilmelidir.