Sovyet Belgelerinde Azadi Örgütü, liderler ve hesaplar (18)

  Her ne kadar Suleymaniye Kürd devleti Erzurum Kürd Komitesinin Rusya’nın yandaşlıĝı yönündeki talebini önemli bir olay olarak görüyorsada, ama başlangıçta Kürd hükümetinin içinde çelişki vardı.. Fakat, onların çoĝunluĝu Sovyet Rusya ile ilişki kurmaktan ve yardım istemekten yanaydılar. Bu amaçtan dolayı da onlar bizim Tebriz Konsolosluĝumuzun yanına gelmişler. Şimdi Erzurum Kürd Komitesinin bir üyesinin söylediklerine göre Simko Türkiye Kürdistan’ın Mezreki, Şemseki ve Şukri aşiretleri arasında çok aktif bir şekilde propaganda yapmaktadır. Bizim Tebriz Konsolosluĝumuza ulaşan haberlere göre Simko aşiretlerle yaptıĝı görüşmelerde ve ilişkilerde çok önemli sonuçlar elde etmiştir.Geçen yılın nisan ayında her iki Erzurum ve Istanbul Kürd Komiteleri birleşti. O döneme kadar Istanbul Kürd Komitesi Ingilizlerin taraftarıydı.. Istanbul Kürd Komitesinin üyesi Yusuf Ziya Bey Erzurum’dan Bitlis’e gelerek Xalid Bey ile görüştü. Her iki taraf aralarındaki ilişkiler ve geleceĝe ilişkin planları konusunda anlaşmaya vardılar. Kürd devletine de bir mektup yazdılar. Rusya ile yapılan görüşmelerin başırılı olmasından sonra önderlik rolu Istanbul Komitesinin eline geçiyor. Fakat, Kürd halk kitlelerinin içinde aĝırlık ve itkinlik ilişkileri eskide olduĝu gibi Erzurum komitesi esas rolu oynuyor. Bu Komitee Kürdlerin Ingilizler ile ilişkilerinden hızlı bir şekilde uzaklaşması ve Rusya ile yakınlaşması için ilk adımı attı.. Fakat, Komite konumlandıĝı yer itibariyle Kürdler ve Türkiye muhalefeti arasındaki ilişkilerde gelecekte esas rolu oynayacak.. Diĝer yandan Ankara devletinin gözleri gözleri önünde olacak.. Bundan dolayi: Biz ve Kürdler arasındaki görüşmelerde , Kürdler Rusya’nın himayesi altında bir Kürdistan için çaba sarfetmediĝini, Rusya’nın yalnızca vefalı ve güçlü bir komşuyu Kafkas sınırlarında var olmasını istediĝini sonucuna varmışlar. Açıktır ki Rusya’nın Kürdlere yardımı yalnızca Rusya’nın düşmanı Kürdlerinde düşmanıdır bakışıyla ele alınıyor Bu ise şu anlama gelmiyor Rusya Erzurum komitesinin yardımına gitmiş ve Istanbul Komitesine olan yardım sözünü yerine getirmiştir. Ruslar şimdiki Türkiye devletinin Lozan’dan sonra Antant( Türkiye’nin düşmanları olan müttefik devletlerden Fransa, Ingiltere, Italya ce Yunanistan) devletlerinin tavizkar politikalarının peşine düştüĝünü, Sovyet Rusya’ya düşmanlık yapacaĝı beklentisini yarattıĝı ve sonuçta Rusya’nın buna karşı koyacaĝını sonucuna varmışlar. Bunların hepsi dikkate alınması gereken hususlardır: 1)Kürdler için tehlikeli bir ortam doĝmuştur.2) Doĝu bölge halkının saflarında genel bir hoşnutsuzluk, Türk devletinin Antant yanlısı dış politikası, ülke içinde Kemal’ın totaliter iktidarı(Örnek olarak Türkiye Parlamentosu seçimlerinde muhalefetin tasfiyesi meselesi) Kürdlerin baĝımsız bir Kürdistan için Rusya’ya yakınlaşması ve Rusya’nın himayesini istemelerine yardımcı olmuştur. Aktüel Türkiye devletinin tüm yanlılarının seçimlerde başarılı olmamasına raĝmen, eski Türkiye parlamentonun üyeleri çoĝu muhalefet yanlısıydı. Açıktır ki onlar yeniden birlikte ortak bir plan çerçevesinde Türkiye’de bir darbe için çalışmalara girişmek için anlaşacaklar. Bu ise eskisi gibi parlamenter çalışma ile deĝil, belki devrimci darbe ile olacaktır. Bu yeni planda Suleymaniye devletinin katılımıda göz önüne alınıyor. Bu planın Kürd devleti tarafından da onaylandıĝı söyleniyor. Rusya’nın yardımı da hesap ediliyor. Bu meseleye ilişkin Suleymaniye devletiyle tam bir görüşme yapabilmek için, Yusuf Ziya Bey 20.07.1923 tarihinde Erzurum’dan Ankara’ya gitti ve bizim ile görüşmelerden sonra Türk devleti tarafından kovuşturulduĝu bahanesiyle Kürd Komitesinin iki üyesi Ismail Hakkı ve Abdulrahman Bey ile birlikte Tiflis’e geçecekler. Onlar orada Şêx Mahmud’un temsilcilerini bekleyecekler.Bizim ile Ankara’da, Şêx Mahmud temsilcileriyle Tiflis’te görüştükten sonra Yusuf Ziya Lozan’a gitmeye hazır olduĝunu Rusya delegasyonuyla birlikte tüm Kürdistan adına konuşacaĝını söylüyor... Tabi ki bu ise eĝer Lozan Konferansı sona ermemiş ise ve Rusya‘nın istek ve arzusuna baĝlıdır. Erzurum Sovyet Konsolosluĝunun Raporu12 Ocak 1924 Kürd Komitesi Kürd Komitesinin bazı üyelerinin ve bu Komitenin başkanı Xalid Beyin benim ile devamlı ilişkileri vardı. Fakat, son dönemlerde bizim ilişkilerimiz iki nedenden dolayı koptu: Birincisi; Türk polisinin genel gözetimi ve özelikle bizim bizim Konsolosluĝumuz üzerine gözetiminden dolayı... Bu gözetim o kadar yoĝundur ki bizim ile ilişkileri ortadan kaldırmıştır. Hem soru soruyor ve hemde bizden açıklama istiyorlar. Kürd Komitesi de ajanlardan kendisini korumak, ihtiyatlı davranmak amacıyla bu detayları göz önüne alıyor. Ikincisi ise; Xalid Beyin başkanlıĝındaki Kürd Komitesine yoldaş Surtis’in talimatı üzerine kendilerine bildirildi ki Kürd Komitesi bir çok defa bizden yardım ve ilişki talebinde bulunmuş ve şimdiye kadar Sovyet devleti Kürd Komitesiyle görüşmek için bir temsilci tespit edip göndermedi.. Benim Xalid Beye yaptıĝım bu açıklamalardan sonra, o bana cevaben şöyle dedi: Sovyet devletine olan taleplerimizin boşa çıkarılması ve dikkate alınmamasına raĝmen(Taleplerimiz teşebüs ve ısrardı reddedildi) fakat, Kürd Komitesinin tüm üyeleri ve Kuzey Kürdistan halkıyla birlikte her zaman Sovyet devletinin siyasetinin yandaşı olacaklarını Sovyetlere söz veriyorlar.. Kürd Kurtuluş hareketinin Sovyetlerden istediĝi tek şey yardımdır.. Fars Kürdistan’ından bir adam Türkiye Kürdistan’ına gelmişti.. Ben kendisine Kürd ve Rusya ilişkileri ve Rusya’ya ilişkin düşüncelerini sordum.. Bana cevaben şöyle dedi:(kelime kelime aktarıyorum) Türkiye Kürdistanından geçtim.. Her tarafta Kürdlerin Rusya’ya karşı gönülden baĝlı olduĝunu gördüm. Bir kere Sovyet Rusya’ya karşı konuştum, herkes bana inanmayarak ve sessizliĝi tercih ettiler. Yalnızca bir tanesi olmasa, o da Rusça biliyordu ve bana Türk askerleride bizim ile Rusya’ya karşı konuşuyorlar.. Kürdler Rusya’nın düşmanlıĝı Türklerin siyasetidir diyorlar. Çünkü, Türkler Kürdlerin Rusya dostu olmasını ve ve Ruslarla çalışmasını istemiyorlar. Fars Kürdleri, Maku ve Xoy bölgeleri beni Bolşevik olarak görüyorlar. Onlar her zaman bana „Bolşevik iyisin“ diyorlar. Onlarda kendilerini Bolşevik olarak görüyorlar. Kirmanşah Kürdleri Sovyetler hakkında çok az şey biliyorlar. Fakat öyle görünüyor ki Çarlık Rusyası iyi anılar bırakmış ve bundan dolayı Rus insanı yandaşlarını düşünür... Sovyetler Birliĝı Dışişler Komiserliĝindeki yoldaşlara(Dışişler Bakanlıĝı) Yoldaş Aralov ve yoldaş Şachovsky’nin raporlarında ünlü Kürd önderlerinden biri olan Kamil Bedixan’dan yararlanmak gerektiĝini öneriyorlar. Soz konusu olan şahıs Botanlıdır. Bizde bu amaçla Tiflis’e kendisini görmeye gittik.. Kamil Bedirxan Bedirxan ailesinden geliyor, onun Kürdistan rolu ve etkisi büyüktür.. Özellikle Güney ve Orta Kürdistan’da... Kamil Bedirxan’nın sayesinden birinci dünya savaşı sırasında Botan Kürdleri Türkiye’ye karşı bize yardım ettiler. Kamil Bedirxan bizim askerlerimizin Kürdistan’da başarılı olması için Rusya ordusunda önemli bir rol oynadı.Yoldaş Livoviç’in 21 şubat 1923 tarihinde verdiĝi rapora göre Özel Savunma Komitesi Başkanı yoldaş Pankratov Kamil bey ile görüşmüş.. Yoldaşların Kamil Beye ilişkin iyi anıları var. Kamil Bey basın çalışmaları ve Kürdleri Ingilizlere karşı ayaklandırmak için hazırdır. Kamil Bey Simko ve diĝer Kürd liderlerinin Tiflis’e davet edilmesi gerektiĝini söylüyor. Kamil Bey maddi olarak çok kötü bir durumda yaşıyor. Yoldaş Livoviç Kamil Beye yardım edilmesi gerektiĝine inanıyor... Yukarıdaki basın meselesinde Sovyet Dışişler Bakanlıĝının Ortadoĝu Bölümü 20.12.1923 tarihli raporunda Dışişler Bakanlıĝıdaki yoldaşların iznini ve önderilerini talep ediyor. Pastochov S. K Sovyet Dışişler Bakanlıĝı Ortadoĝu Bölümü Başkanı1 Mart 1923  Devam edecek Çev: Aris Arda