Prof. Dr. Maruf Xaznedar'ın Anısına(1930-25 Ekim 2010)!!!

Prof. Dr. Maruf Xaznedar 25 Ekim günü Kürdistan'ın başkenti Hewlêr'de, „Şifa“ Hastanesinde sessiz bir şekilde Kürd milletine veda etti..

Bu veda öyle sıradan bir veda değil. Kürd milletinin yetiştirdiği en büyük edebiyat tarihçisinin bu dünyaya fiziki olarak veda etme olayıdır.
Bilmiyorum Kuzeyli Kürdler ne kadar Maruf Xaznedar'ı ve eserlerini tanırlar.Bazı Kuzeyli Kürd yazarlar Kürd edebiyatına ilişkin yaptıkları çalışmalarda Maruf Xaznedar'ın eserlerine başvurdular. Fakat Maruf Xaznedar'ın eserleri şimdiye kadar Kurmanci'ye çevrilmiş değil.
Kuzey Kürdleri için Maruf Xaznedar'ın eserleriyle tanışmamak büyük bir kayıptır.
Çünkü, Maruf Xaznedar „Mêjûy Edebî Kurdî“ adı altında 7 Ciltlik bir dev ve şaheser Kürd milletine hediye etti.. Maruf Xaznedar tüm ömrünü Kürd edebiyat tarihine ve onun doruğu olan bu esere verdi.
Bu eser bin yıllık Kürd edebiyatının tarihidir.
Bu eser, Goran, Soran, Kurmanç lehçelerinde eser veren klasik Kürd şairlerinin tanıtıldığı ve eserleri bilimsel bir şekilde irdelendiği bir Kürd Edebiyatı ansiklopedisidir.

Yarsan şairlerini mi tanımak istiyorsunuz, bu eseri okumalısınız!
Botan, Behdinan, Soran, Baban, Adelan Mirlikleri dönemindeki Kürd edebiyatı ve şairlerini mi tanımak istiyorsunuz, „Mêjûy Edebî Kurdî“'yi okumalısınız!

Kürd sofistlerimi tanımak istiyorsunuz, bu esere baş vurmalısınız!!

Klasik Kürd edebiyatında kadın şairlerimi tanımak ve bilmek istiyorsanız, „Mêjûy Edebî Kurdî“ yi okuyunuz!!!

Adı, sanı ve eserlerini hiç bir zaman ve hiç bir yerde duymadığınız Kürd şairlerimi duymak istiyorsanız, Maruf Xaznedarı okuyunuz..

Kürd şairleri ve Newroz, Kürd şairleri ve yurtseverlik, Kürd şairleri ve kadın sorunu, Kürd şairleri ve toplumsal olaylar, Kürd şairlerinin Fars, Türk ve Arap sömürgecilerine karşı tavırları vs. vs. Gibi hususları mı merak ediyorsunuz, Maruf Xaznedar'ı ve eserlerini tanıyınız..
Ben şahsen onlarca yıldan beri Maruf Xaznedar'ın yaptığı çalışmalara hayran kalan ve sürekli takip eden insanlardan biriyim.
Kürd klasik şairlerine ve eserlerine meraklı olduğumdan dolayı ne buldumsa toplamaya ve okumaya çalışanlardanım.

Bu süreçte Kürd edebiyat tarihine ilişkin hangi bilinmez taşı kaldırdıysam altında Maruf Xaznedar çıktı.

Kürd şiiri aynı zamanda Kürdistan tarihidir.
Kürd şairleri Kürdistan'da yaşanan siyasal ve toplumsal gelişmeleri hep şiirleriyle ölümsüzleştirdiler.

Maruf Xaznedar eserlerinde Kürd şairlerinin bu tarafı üzerine de ciddi bir şekilde durmaktadır.
Benim Maruf Xaznedar'ın eserleriyle ilk tanışmam bundan yaklaşık olarak 20 yıl önceydi..
„Soranca“yı öğreniyordum... Tarih ve edebiyat ile ilgili sokaklarda ne buldumsa satın alıyordum..
Güney Kürdistan'da açlık vardı, yoksuluk yaşanıyordu..
İnsanlar kitaplıklarında bulunan bir çok şeyin yanında kitaplarını sokaklarda satarak geçimlerini sağlamaya çalışıyorlardı.
Bir dolara bir kaç kitap alabiliyordun. Sokaklarda kuru yemiş vb.şeyleri satan çocuklarda değerleri parayla ölçülmeyecek ve tartışılamayacak kitapları, hiçe satın alıyorlardı ve kuru yemişleri paket olarak kullanıyorlardı..
O sıralarda Maruf Xaznedar'ın, Kemal Mazhar'ın İzet Mustafa Resul'un ve Aladin Sicadi'nin bir çok eseri yukarıda sözünü ettiğim amaç doğrultusunda çocuklar tarafından kullanıyordu.

Bir gün yine sokaklardaki kitap satıcılarına uğradığımda Maruf Xaznedar'ın Rusça'dan çevirdiği Ali Termuxi'nin „Kürdçe İzahlı Arapça Gramerini“ gördüm ve aldım..
İlk defa Ali Termuxi'yi Maruf Xaznedar'ın çevirisiyle tanıdım.
Yaklaşık olarak 400 yıl önce bir Kürd alimi, dilbilimcisi, şairi Kürdlere Arapça gramerini Kürdçe izahlı yazıyor. 1850'lerde büyük Kürd tarihçisi ve etnografı Mela Mahmudi Beyazidi bu eseri yeniden kaleme alınıyor ve Rusya Erzurum Konsolosu Alexander Jaba'ya veriyor.
Jaba söz konusu olan kitabı Rusya'da basıyor. Maruf Xaznedar'da bu kitabı çevirerek yeniden Kürdlere kavuşturuyor...

Hewler sokaklarında bulduğum bu kitap hem beni Mele Mahmudi Beyazidi'ye hayran etti, hemde Maruf Xaznedar'ı ve eserlerini tanıma imkanı sundu.
Bir eserin Türk vandalizminden kurtuluş öyküsü, beraberinden bana büyük bir edebiyat tarihçisini ve eserlerini tanıma imkanı sundu.

„Puşkin'in Erzurum Gezisini“, „Çardeh Suwarîyên Merîwanî“yi ve yüzlerce Kürd şairini Maruf Xaznedar emekleri sayesinden tanıdım..

Yıllardan beri aylık „Raman Dergisi“nde seri halinde yayınlanan Maruf Xaznedar'ın Anılarını takip ediyorum. Güney Kürdistan'da, Avrupa'da ve Rusya'da yaşadığı tüm gelişmeleri ve Kürdlerin yakınen ilgi duyduğu yakın tarihimize ilişkin bir dizi olayı anlatıyor. O anıların hiç bir bölümünü kaçırmadım.

Sayın Azad Abdulwahid Raman Dergisi'nin son sayısında Maruf Xaznedar ile yaptığı tam 21 sayfalık(sayfa 43'ten 62'ye) bir röportaj yayınladı.. Bu 21 sayfalık kısım sadece ilk bölümüdür. Yaklaşık olarak bir aydan beri diğer bölümün çıkışını bekliyordum.. Bu arada Kürd edebiyat ustası Mamoste Maruf Xaznedar'ın ölüm haberini duydum.
Umut ederim ki bu önümüzdeki sayıda diğer bölümüde yayınlanır. Sayın Azad değerli bir iş yaptı. Kürd okuyucusu bu röportaj aracılığıyla Maruf Xaznedar'ı ve çalışmalarını dahada yakından tanıma imkanına kavuşacak. Mamoste Maruf Xaznedar bu röportajda çok geniş bir şekilde edebiyata olan ilgisini süreçlere yayarak anlatıyor.

Sayin Rauf Hasan daha önce Maruf Xaznedar’ın Rusça’dan Arapça’ya çevirdiği Qanadê Kurdo’nun „Kurdnasi“ adlı çalışmasını Kürdçe’ye çevirirken hem Qanatê Kurdo’nun ve hemde Maruf Xaznedar’ın yaşamları ve eserleri hakkında geniş bir tarama yapmıştı.

Sayın Rauf Hasan’ın bu çalışması çevrilerek internet’e aktarıldı.. O çeviriyi tümden aktarıyorum.

Sonuçta Mamoste Maruf Xaznedar Kürd edebiyat ve tarih çalışmalarını sunduğu eşsiz katkılarıyla ölümsüzleşti. Toprağı bol olsun! Kürdistan halkının başı sağolsun!

Mamoste Maruf Xaznedar’ın eserlerinden bir kaçı:

1. Al-Adl al-ejtem'ee (Social Justice), Translation from Kurdish to Arabic, Baghdad, 1954.
2. Aghani Kurdistan, Baghdad, 1956. (in Arabic)
3. Kêş û Qafiye le Şê'rî Kurdîda (Meter and Rhyme in Kurdish Poetry), Baghdad, 1962. (in Kurdish)
4. Ocherk istorii sovremennoi kurdskoi literatury (History of the Modern Kurdish Literature), Nauka Publishers, Moscow, 1967. (in Russian)
5. Al-Akrad: Mulahezat u Enteba'at (The Kurds: Notes and Impressions), By Minorsky, Translation from Russian into Arabic, 99 pp., al-Nujum Publishers, Baghdad, 1968.
6. The Twelve Horsemen of Mariwan and Fifteen Other Kurdish Tales, Moscow, 1968. (in Russian)
7. Bûke şûşe, Short story, 59 pp., Baghdad, 1969. (in Kurdish)
8. Collection of Stories (Eleman Kurdi), Baghdad, 1969. (in Kurdish)
9. Ebdulla Begî Mısbah - Dîwan, Şaîrî Gewrey Xakî Mukriyan(Diwan of Abdulla Bagi Misbah, The Great Poet of Mukriyan), 59 pp., Irshad Publishers, Baghdad, 1970. (in Kurdish)
10. Ziman û Edebî Kurdî bo Polî Pêncemî Amadeyî(Kurdish Language and Literature textbook for the fifth grade of high school), Baghdad, 1971.
11. Analysis and Correction of Arabic Grammar in Kurdish by Ali Taramakhi, Dar al-Zaman Publishers, Baghdad, 1977. (in Kurdish)
12. Analysis and Correction of Nali's Collection of Poems. Baghdad, 1977. (in Kurdish)
13. Makhtutat Farida u Matbooat Nareda, (Rare Handwritings and Journals), Baghdad, 1978. (in Arabic)
14. Tarikh Esteshraq wa al-Dersast al-Arabiya wa al-Kurdiya fi al-Mothaf al-Asiwi 1818-1968(History of Orientalism and Arabic and Kurdish Studies), translated from Russian, Baghdad, 1980. (in Arabic)
15. Al-Rehalata al-Rus fi Sharqa al-Awsat, translated from Russian, 431 pp., Beirut, 1981. (in Arabic)
16. Nalî le Defterî Nemirîda(The Eternal Nali), Baghdad, 1981. (in Kurdish)
17. Le Babet Mêjûy Edebî Kurdiyewe(Regarding the History of Kurdish Literature), Baghdad, 1984. (in Kurdish)
18. Kurdyade, A Poetic Novel, London, 1985. (in Kurdish)
19. Geştêk bo Erzurûm(A Travel to Erzurum), By Pushkin, translated from Russian, Sweden, 1995. (in Kurdish)
20. Edebî Rusî û Kêşey Pasternak(Russian Literature and Problem of Pasternak), Erbil, 1999. (in Kurdish)
21. Mêjûy Edebî Kurdî(History of Kurdish Literature), 7 Volumes, Aras Publishers, Erbil, 2001-2006. (in Kurdish)
22. Berew Roj, Collection of Short stories, 224 pp., Soran Publishers, Sulaimaniya, 2006. (in Kurdish)
23. Kurdish Prose (1945-1961), The Journal of Kurdish Studies, Vol.2, 1996-1997, pp.65-70
24. The image of the struggle for national rights in Kurdish literature, In Between Imagination and Denial:Kurds as Subjects and Objects of Political and Social Processes, A Conference organized by Free University of Berlin, May 1998.