Dr. Mehemed Ali Siwereki Kurdi

Güney Kürdistan'da çıkan Metin Dergisi Ürdün Kürd aydınlarından olan Mehemed Ali Siwereki Kurdi ile bir söyleşi yapmış.. Bu kısa söyleşiyi Türkçeye çevirerek okuyuculara sunmak istiyorum.

Saygılarımla

Aso Zagrosi

Soru: Değerli Doktor, isminizi yazdığınız zaman sık sık „Kurdi“ sıfatınıda arkasına ekliyorsunuz.. Yani „Mehemed Ali Siwereki Kurdi“... Bu „Kurdi“ sıfatı nereden geliyor?

Mehemed Ali Siwereki Kurdi: Benim dedemin anlatımlarına göre o Siwerek'ten gelerek Doğu Ürdün'e yerleşmiş.. O dönemler Doğu Ürdün Şam vilayetinin bir parçasıydı. Bazı toplumsal olaylardan dedem Osmanlılar döneminde Ürdün'e yerleşmiş. Bir dönem tarım ile uğraşmış. Dedem o dönem Arapça'da bilmiyor ve Kürdçe konuşuyormuş. Daha sonra dedem yaşama veda ediyor. Dedem iki Arap kadından 4 erkek çocuğu varmış.. Ben onun torunuyum. Bizim aile fakir bir aile idi.. Şimdiye kadar bizim akrabalarımızdan bir haberimiz yok.
Benim dedem öldüğü zaman sırlarının hepsini beraberinden götürdü.
Ben bir Kürd olarak aşiret ilişkilerinin yoğun olduğu bir bölgede yaşadım. Herkes aşiretinden söz ederdi ve hangi aşirete bağlı olduğunu ifade ederdi. Ben Kürdtüm, bende Kürdler nereden gelmişler diye kendi kendime sorardım. Bu gelişmeler benim ulusal kökenimi araştırmaya sevk etti. Ben nerede Kürd kelimesini görseydim yada duysaydım, hemen saklar yada not ederdim. Bundan dolayı da ben „Kurdi“ sıfatınıda ismimin arkasına eklerdim. 1984 yılında ben yazılı eser vermeye başladım. İlk kitabım „Arap şiirinde Ürdün“ ismini taşıyordu. Şimdiye kadar da bu işle uğraşıyorum.
Ben Kürd olduğumdan dolayı, milletime hizmet etmek ve yararlı olabilmek için Kürdler üzerine bazı eserler yazdım. Ben „Ürdün Kürdleri“ adlı eserimi Ürdünde ve „Kürd Şahsiyetleri“ adlı eserimi de Suleymaniye'de yayınladım.

Soru: Sizinde ifade ettiğiniz gibi Ürdün'de Kürdler var. Bu Kürdler nasıl Ürdün'e gelmişler ve nasıl yaşıyorlar?

Mehemed Ali Siwereki Kurdi: Kürdlerin Ürdün'e gelişleri iki ayrı döneme rastlıyor. Bir kısmı Osmanlı devleti döneminde geliyor. Osmanlılar Halep'ten Hicaza demiryolu yapıyorlar. Bu demir yolunun güvenliğini sağlamak amacıyla Osmanlı devleti yol boyunca bir kaç polis karakolu kurmuş.. Ayrıca Osmanlı devleti Doğu Ürdün'e hakim olduğu zaman bazı polis karakollarına ihtiyacı vardı. Bundan dolayı Osmanlı devleti, Diyarbekir, Şam ve Cizire'den Kürdleri getirerek bu karakollarda görevlendiriyor. Bu Kürdler bölge yerli halkla ilişkiye geçiyorlar ve evleniyorlar. Osmanlı devleti yenilgi alıp geri çekildiği zaman bu Kürdler kaldılar.

İkinci grup ise: Ürdün Kralığının kurulmasından sonra bölgeye gelmeye başldılar. Özellikle Şam Kürdleri ya ticaret için ya ırgat yada başka bir iş için bu bölgeye akın ettiler. Bu giden Kürdler Ürdün halkıyla kaynaştılar. Kürdlerin Doğu Ürdün'e göçü 19.yüzyılın sonu ile Ürdün Kralığının kurulması sürecine denk düşüyor.

1958 yılında Irak'ta kralığın yıkılmasından sonra bazı Kürd aileleride Ürdün'e gelip yerleştirler. Bunlardan biri „BABAN AİLESİ“dir. Ürdün Kürdlerin sayısı 25 bin cıvarındadır. Bu Kürdler toplu olarak gelmemişler. Parça parça gelmişler. Her aile bir bölgeden gelmiş. Her ailenin bir geliş sebebi var. Siyasi yada şiddet olaylarından dolayı gelmemişler. Ürdün'e gelen Kürdler ya iş yada ticaret için gelmişler. Bu Kürdler Ürdün toplumuyla kaynaşmışlar. Çünkü, dinleri, toplumsal gelenek ve görenekleri ya birdir yada birbirlerine çok yakındır.Kürd ailelerine gelince 2 çeşit Kürd ailesi var. Filistin Kürd aileleri Eyyubi Devleti döneminde Filistin'e gelmişler. Bu aileler araplaştırılmıştır. İsimlerinden Kürd olduğunu anlıyoruz. Bunlardan bazı ailelerinin soyisimleri „Kurdi, Zaza yada Qeymeri“dir. İkinci kesim ise Ürdün Kürdleridir. Bunlarda Ürdün'ün her tarafına dağılmışlar. Kürdler Ürdün'de sorunsuz yaşıyorlar, Kürdlerle diğer insanlar arasında ayırım yapılmıyor. İdari işler için rekabet var. Ürdün devletinin tüm kapıları Kürdlere açıktır.

Soru: Doktor, Ürdün Kürdlerinin kültürel durumu ile ilgili bir soru sorarsak ne söyelebilirsiniz?

Mehemed Ali Siwereki Kurdi: Ürdün Kürdlerinin Amman'da „Komela Selahadin“ adında kültürel bir dernekleri var. Bu derneğin, kültürel ve sosyal bir rolü var. Bu derneğin Ürdün Kürdleri arasında irtibatı sağlamak ve korumak konusunda esaslı bir rolü var. Bu derneğin bir sanat grubu var. Her yıl Newroz'u kutluyorlar. Yine bu dernek fakirlere yardım ediyor. Ürdün Üniversitelerinde okuyan Kürd gençlerine destek sunuyor. Bu derneğin küçük bir hastanesi de var. Çok küçük bir para karşılığında Ürdün Kürdlerine hizmet veriyor.

Ürdün Kürdlerinin akademik alandaki çalışmalarına gelince Ali Seydo Gorani biliniyor. Bir kaç kitap yayınladı. Bu kitaplardan „Amman'dan Amediye'ye“ adlı eseri meşhurdur. Ali Seydo Gorani'nin çeşitli dergi ve gazetelerde yayınlanan başka ürünleride vardır. Ayrıca onun hala yayınlanmayan bir çok elyazması var. Ayrıca Abdulrahman Kurdi'ninde rolü biliniyor. Onun yeri kültür alanında bellidir. Abdulrahman Kurdi ilk yayın kurumunu Ürdün'de oluşturdu ve „El Urdun El Cedid“ gazetesini yayınladı. Bu gazete sayesinde karikatur sanatı Ürdün'e giriş yaptı. Diğer önemli bir şahsiyet ise Sahad Cuma'dır. Cuma 1967'den iki defa peş peşe Ürdün'de Başbakanlık yaptı. Ayrıca o Ürdün devleti içinde önemli üst görevlere de getirildi. Diyanet İşleri Bakanı oldu ve yurtdışında bir çok ülkede Ürdün Büyükelçisi olarak görevlerdede bulundu. Cuma 1989 yılında vefat ettiği zaman Eyana Meclisi'nin üyesiydi.

Soru: Doktor, bize Ürdün tarihinde önemli rol oynayan Kürd ailelerinden söz edebilirmisiniz?

Mehemed Ali Siwereki Kurdi: İki Kürd ailesi Ürdün tarihinde gözle görülür bir rol oynamışlar.
1)Seydi Kurdi ailesi,
2)Cuma Eyubi'nin ailesi,

Seydi Kurdi'nin dedesi Diyarbekir'den Ürdün'e gelmiştir. Derik'te polisti ve Selet'e göç etmiş. Seydi Kurdi'nin dedesinin 6 oğlu varmış. Bunlardan biri Seydimiş. O, Amman'ın mollalarından ve siyasi bir şahsiyetmiş. Ürdün'ün bir çok partisine katılmış ve üye olmuştur. Ali Seydo Gorani ve Yaser Arafat'ın doktoru Eşref Kurdi onun torunlarıdır. Dr. Eşref aynı zamanda damar ameliyetleri konusunda uzmanlaşan doktorlar birliğinin başkan yardımcısıydı. Dr. Eşref kendi dalında bir hayli akademik çalışmalar yaptı, tanınan ve ünlü bir doktordur. Ürdün Ünversitesinde öğretim görevlisidir. Onun oğlu Omer Kurdi ulaştırma bakanıdır.

Cuma ailesi Diyarbekir'den gelmiştir. Bu ailenin üyelerinden Sahad Cuma şair, yazar ve aynı zamanda tanınan bir siyaset adamıydı. Sahad Cuma 7 kitap yazdı. Ona göre Arap milletinin kurtuluşu yeniden İslam'a dönmekten geçiyor. O bu düşüncelerini kitaplarından ortaya koydu.

Ekonomik alanda Seydoyi Kurdi ailesinin Ürdün'de önemli bir rolü vardır. Örneğin Huseyin Seydo Kurdi ve Abdul Wedud Ubeyde Kurdi gibi... Bunlar Seydoyi Kurdi ailesinden geliyorlar. Bunların Ürdün'de bir kaç ticaret şirketleri var. Bunlar Ürdün'de „Kurdi Grup“ unu kurdular.. Bu aile ekonomik alanda Ürdün'de çok meşhurdur.

Şunu söyleyebiliriz. Ürdün Kürdleri Ürdün toplumuyla kaynaşmışlar. Ürdün toplumunu oluşturan diğer kesimlerden kendilerini farklı görmüyorlar. Ürdün devletinde idari, siyasi ev askeri kapılar onlara açıktır. Ürdün Kürdleri şimdiye kadar da ulusal özelliklerini korumuşlar ve Kürdlüklerinden dolayı gurur duyuyorlar..

Çev: Aso Zagrosi