Şeyh Ubeydullah Nehri, Bağımsız ve Birleşik Kürdistan Fikri(6)

Rusya Osmanlı devletine karşı savaş ilan etmeden önce 93 savaşı olarak bilenen savaş yıllar önce hazırlanmış bir savaştı. Hem Rusya ve hem de Osmanlı devleti savaşa hazırlanıyordu. Bu hazırlıklar esnasında Osmanlılar ve Rusya çeşitli Kürd ileri gelenleriyle ilişkiye geçerek Kürdlerin desteğini kazanmaya çalışmışlardır. Sonuçta savaşın bir cephesi Kürdlerin üzerinde yaşadığı topraklarda olacaktı. Osmanlı ve Rus savaş uzmanları Kürdlerin bu savaşta oynayabilecekleri rolün bilincinde hareket ediyorlardı. Rusya gelişen bir güç olarak büyük hesaplarla Osmanlı devletine karşı 24 Nisan 1877 tarihinde savaş ilan etti. Osmanlı Sultanı ise Rusya’ya karşı savaş için tüm Müslümanlara savaşa katılmaları için cihad çağrısını yaptı.
Böyle bir ortamda Nakşibendi gibi çok güçlü ve yaygın olan bir tarikatın başında bulunan Şeyh Ubeydullah Nehri tarafsız kalamazdı. Sonuçta savaş Kürdlerin yaşadığı topraklar üzerinde olacak ve Kürdler kendilerini savaş ortamında bulacaklardı. Osmanlı Sultanı cihad ilan ettiği zaman Şeyh Ubeydullah Nehri Osmanlıların safında savaşa katılacağına dair söz veriyor. Şeyh Ubeydullah Nehri Osmanlı devletine karşı daha öncede bir dizi çelişkisi vardı. Ona bağlı bazı çevrelerin cihata katılacağını da bildiğinden dolayı bu sözü veriyor. Ama, Kürdlerin safında savaşa katılıp katılmama konusunda farklı tavırlar vardı. Kürdler daha önce yaşanan savaşlarda kendi pratik tecrübeleriyle büyük felaketlerle karşı karşıya kalmışlardı. Kırım Savaşı sırasında Kürdler hem Rusya ve hem de Osmanlı devletinin saflarında savaşa katılmış ve büyük kayıplar vermişlerdi. Bundan dolayı bir dizi Kürd çevresi savaşa katılmak istemiyordu. Bilindiği gibi bu savaş yaklaşık olarak 11 ay sürüyor. O dönemler var olan savaşlar içinde en kısa süren savaşlardan biriydi. Şeyh Ubeydullah Nehri savaşın başlamasından bir kaç ay sonra savaş alanına gitti. Savaşın başlamasından sonra Faik Paşa 2 Mayis 1877 tarihinde Ahmed Muhtar Paşa’ya yazdığı bir mektupta “Şeyh Ubeydullah’a bağlı güçlerden tek bir kişinin savaş alanına gelmediğini” yazıyor.(Halfin’den aktaran Mehemmed Heme, age sayfa 61) Nawşirwan Mustafa “Kürd ve Acem” adlı eserinde Şeyh Ubeydullah önderliğinde savaşa katılan Kürdlerin 5000 kişi olduğunu yazıyor.
Ali Ekber Feyiz anılarında “Şeyh Ubeydullah önderliğinde Beyazid savaşına Bilbas ve diğer Kürd aşiretlerinden oluşan 5000 kişi katılmıştı.” diye yazıyor.( Mehemmed Hemebaqi, Raperini Hemzaaxa Mengur, Aras Yayınları, Hewler, 2003, sayfa 51)

1877-1878 Osmanlı Rus savaşına katılan Kürdlerin sayısını tespit etmek kendi başına başına özel bir araştırma konusu olması gerekir. Aynı durum Şeyh Ubeydullah önderliğinde savaşa katılan Kürdler içinde geçirlidir. 1293 savaşı denilen bu savaş da dahil olmak üzerine Kürdleri katıldığı tüm savaşlar ve tarihi olaylarda Kürdlerin rolü ve sayısı sürekli olarak çarpıtılmış ve Kürdler sürekli olarak negatif gösterilmiştir. Mesela bir Fransız kaynağı 1877-78 savaşını ve Beyazid olaylarını irdelerken “ Faik Paşa’nın 8000 Haydaranlı Kürdü savaş cephesinden uzaklaştırdığını” yazıyor.(Les Russes et Les Turcs, Manceaux Editeur 1877 Paris, sayfa 323)

Yine Kürdlerin çok yoğun bir şekilde Türklerle sorunlar yaşadığı ve savaş cephesini terk ettikleri bir ortamda 12 Temmuz 1877 tarihinde Faik Paşa, Ahmed Muhtar Paşa’ya yazdığı bir telgrafta 3000 Kürd askerinin kaldığını, bunlardan 1443 kişi Şeyh Ubeydullah’a bağlı, 700 kişi Celâlettin Efendiye bağlı(Kamuran İnan’ın atalarından ve aynı zamanda Seyyid Taha Hakkari’nin halifelerindendir) ve 450 kişi Hamza Ağa’ya bağlıdır.(Halfin’den aktaran Hemebaqi, age sayfa 62)
Ayrıca 1877-1878 savaşı sırasında geçmişte Rusya’nın devlet sınırları içinde yer alan Kürdlerde saf değiştirerek Osmanlı devletinin safında Ruslara karşı savaşmışlardır. Örneğin Zilanlı Cafer Bey’in ailesi.... Bilindiği gibi Zilan aşireti lideri Cafer Bey Rus ordusunda generalliğe kadar yükselmiş bir Kürdtür. 1877-78 savaşı sırasında kendisi de Rus ordusunda subay olan oğlu Eyüb 300 hane halkıyla Osmanlıların bölgesine geçiyor. Bu konuda bir hayli belge var. Bunlardan biri İsmail Hakkı’nın 5 Kanunievvel 1293 tarihinde Ahmed Muhtar Paşa’ya şöyle yazıyor: Rusya’nın Zilanlı aşiret Reisi, müteveffa Rusya generali Cafer’in oğlu Eyüb Ağa üç yüz hane halkıyla Osmanlı Salsanatının mübarek mülküne iltica ettiğinden, kendisi İsmail Paşa nezdinde istihdam oldundu”( Gazi Ahmed Muhtar Paşa, Anadolu’da Rus Muharebesi, 1876-1877, Cilt 1, Petek Yayınları İstanbul, 1985, sayfa 267)

Türklerin burada sözünü ettiği Rus Generali Cafer Ağa 1877 yılında vefat ediyor. Kürdler tarafından Guli Cafer Ağa diye biliniyor. Ünlü Kürd dengbêji Evdalê Zeynikê’nin bir stranında da Guli Cafer Ağa şöyle geçiyor.

Lo Mîro
...
Hayde bavo...
Axayo de siyar be
Mîrê min siyar be
Ji siyara siyarekî rindî karîbar be.
Di ser dilbijûyê Erebî hûr de xar be
Di wêrana Deveboynê de xar be
Şayol li milê teyî rastê ye, nêzîk e
Lêxe, di Sînega Êzdiya re
Di Çemçê re, di warê Huseyîn Axa de xar be
Li ber derê Gulî Cewar Axa
Axayê Torina Kose û Huseyîn Axayê Çok-Deve peya be
Fîncanek qawe vexwe
Bira can û bedena te belav be
Bira ji bona kekê min zewk û şîfa be...[87]

Sayın Rohat Alakom, Kars Kürdleri adlı çalışmasında Ali Eşref Bey"in babası Guli Cafer Ağa gibi Rusya’nın saflarında kalıp generalliğe kadar yükseldiğini yazıyor. Diğer oğlu Eyüp ise Osmanlıların saflarına geçiyor.(Rohat Alakom, Rengên Kurdên Qersê, http://www.netkurd.com/?mod=news&option=view&id=885 ).(Rohat Alakom, Rengên Kurdên Qersê, http://www.netkurd.com/?mod=news&option=view&id=885 ) Farklı bölgelerden bir dizi Kürd aşiretinin dışında bir Osmanlı ordusunda görevli olan Kürdler bu savaşa katıldılar. Konumuz Şeyh Ubeydullah olduğundan dolayı gelişmeleri onunla sınırlamak istiyorum. Osmanlı devletinin Şeyh Ubeydullah Nehri’den büyük bir beklentisi vardı. Osmanlı Ordularının Başkomutanı Mustafa’nın 12 Teşrinisani 1293 tarihinde Gazi Ahmed Muhtar Paşa’ya gönderdiği mektupta bu beklenti hakkında geniş bir bilgi vermektedir. Mektubun tümünü aktarıyorum: “Anadolu ordusunun her taraftan takviye edilerek düşman taaruzununun önlenmesi mecburidir. Şeyh Abdullah Efendi(Şeyh Ubeydullah olacak Aso)nin ta Süleymaniye havalisinden Bayezid’e kadar manevi nüfuzu tesirlidir. Az bir müddet zarfında en az altı bin kadar yardımcı süvari askeri tertipleyerek, sizinle kararlaştırılacak mahalle sevkine gayret etmesi için kendisine telgraf çekildi. Sizin tarafınızdan dahi Şeyh Abdullah Efendi’ye münasip bir şekilde tebliğat yapılmasını ve kendisinin taltif edilmesini istiyoruz. Toplayacağı yardımcı askerlerin celp edilmesine, gerek sair cihetlerden gelecek yardımcı askerlerin haklarında devamlı muamele yapılmasına ve nizami asker gibi idare emirlerine dahi layıkıyla itina gösterilerek istihdamlarına ve istifade edilmesine himmet buyurulması bilhassa temenni ve tavsiye olunur efendim”( Gazi Ahmed Muhtar Paşa, age, cilt 2, sayfa 140-141) Devam edecek