Sayin Ayşe Hür Kürdler Konusunda Türk Resmi Tezlerini Tekrarlıyor.

Sayin Ayşe Hür’ün makalesine ilişkin eleştirilerimi Twitter üzerine kendisine ulaştıran sevgili Hozan Bawer’e Ayşe Hür: „ Beni konuya yabancı vs. diye suçlamasını anlarım da resmi Türk tarih tezini tekrarlıyor demesi garip“ diye yazıyor.

Şeddadi ve Rewadi Kürd Hanedanlıklarını Araplara bağlama girişimine ilişkin gereken eleştirilerileri yaptığımdan dolayı bu konuyu geçiyorum.

Mesela Ayşe Hanım’ın “İdris-i Bitlisî:’Mevlana’ mı ‘iblis’ mi?-“ adlı makalesinde İ. Bidlisi’nin etnik kökeni konusundaki tutumu.

Ayşe Hanım ne diyor?

“Türk çevreleri İdris-i Bitlisî’nin Kürt kökeninden hiç söz etmedikleri gibi, bazen Türk olduğunu bile ileri sürüyorlar. Bir arşiv belgesinde ise İran’ın Rey şehri yakınlarındaki Sülukan nahiyesinde doğduğu yazılı. Kürt çevrelerinde ise Hakkâri veya Bitlis Kürtlerinden Hüsameddin Ali adlı bir ulemanın oğlu olduğu kabul ediliyor.”
Burada Ayşe Hanım’ın sorunu Kürd ve Türk tarafları ikilemini koyarak, hiç bir kişisel görüş ortaya koymadan İdrisi Bidlisi’nin Türk olabileceğini ihtimali ile okuyucunun kafasını karıştırmaktır.
Türk tarafı dediği kim?
Kürdleri millet olarak yok sayan, soykırımlara tabi tutan ve geriye kalan Kürdleri sürekli ve sistemli olarak Türk olarak göstermeye çalışan kesimlerin “tarihçi”lerdir.
Ayşe Hanım’ın burada yaptığı Hititleri, Sumerleri ve daha başka uygarlıkları Türk olarak gösteren çeşitli Türk tarihçilerinin yazdıkları masallardan alıntı yaparak “ Türk tarafı Sumer ve Hititleri Türk uygarlıkları olarak görüyorlar ve buna karşı başkaları da……… başka görüyor” demeye benzer.
Daha düne kadar Kürd yoktu yada “Türklerin bir kabilesiydi” . Bu mantığa bağlı olarak Kürd olan herkes Türktü. Selahadin Eyubi, İdrisi Bidlisi, Mevlana Xalid Şarezuri, Ebdulkadir Geylani, Suhrewerdiler ,, Dinewerdiler, Ebu Wefa Kurdi ve daha binlerce Kürd din alimi ve tarihi şaysiyeti Türk olarak gösteriliyordu. Şimdi gerçek tarih, bilimsellik ve tabuları yıkma adına Türklerin bu tezlerini kaynak olarak göstereceksin..
Olmaz böyle bir şey.
Kürdlerle ilgili bir şeyler yazıldığı zaman Türk kaynakların “düşman kaynakları” kategorisinde ele alınmalıdır. Hatta onları büyük oranda tortu diye bir kenara iteceksin, ki sağlıklı bir şey ortaya çıkabilsin.
Aslında o dönemler etnik kimliklerini ön plana çıkarma geleneği yoktu. Buna rağmen İdrisi Bidlisi Selim Şahnamesi’nde Kürdlerle olan irsi bağından söz ediyor. Sözü İdrisi Bidlisi’ye bırakalım: “ Urmi ve Uşni’den Amid’e ve Malatya’ya kadar Kürd beldelerine gitmek üzere ayrılmak durumdaydım. Kutlu emir uyarınca bu değersiz kul, Urmi tarafına yöneldi. Bu hakir kula olan İrsi bağlarından ve yakınlıklarından kaynaklanan eski ilişkiler ve dostluk yoluyla aradan tam bir irtibat soz konusuydu”(İdrisi Bidlisi, Selim Şahname, sayfa 237)
Bence Ayşe Hanım İdrisi Bidlisi’nin Kürdlerle olan “ İrsi bağına “ bir açıklama getirmelidir.
İdrisi Bidlisi üzerine bir kitapcık yazan Prof. Dr. Mehmet Bayraktar onun Türklüğü ile ilgili gördüğü en önemli delil Akkoyunlularla ve sonradan Osmanlılarla birlikte hareket etmesidir. Akbayraktar şöyle yazıyor: “ İdrisi Bidlisi Türklüğüne hamledebileceğimiz belkide en önemli tarihi husus, devrindeki Doğu Anadolu Kürdlerinin Safavilere bağlı ve bu devleti desteklemelerine rağmen Bidlisli İdris ve ailesi Akkoyunlular ve Osmanlılar gibi Türk devletleriyle beraber olmuş ve onlara hizmet etmişlerdir”.(Mehmet Bayraktar, İdrisi Bitlisi, Mas Matbacılık, Ankara, 1991, sayfa 3)
Kürd tarihinden, Kürdlerin islam diniyle buluşmalarından ve Çaldıran Savaşı öncesi Kürdlerin dinsel eğiliminden habersiz olanlara böyle tezler yuturulabilinir. Çünkü, Kürd ve Kürdistan’ı tanımıyorlar.
Aslında kısmen mantıklı olan biri kendi kendisine eğer “Doğu Anadolu Kürdlerinin Safavilere bağlı ve bu devleti destekliyorlarsa” hanifi bir Türk olan İdrisi Bidlisi nasıl onları kısa bir sürede Osmanlıya kazandı? diye kendi kendisine bin bir soru sorar.
Bir kere o dönem, daha önceleri, daha sonraları ve bugünde Kürd toplumu dinsel olarak çok sesli toplumdur. Şafi Kürd var, Hanifi Kürd var, Êzidi Kürd var, Alewi Kürd var, Şii Kürd var, Ehli Haq, Kakayi, Bacelani, Şebeki dediğimiz Yarsanlar var. Durzi Kürdler ve Hıristiyan Kürdler vardı.
Bayraktar’ın Kürdleri tümden Şah İsmail yanlısı ilan ederek İdrisi Bidlisi’yi Türk gösterme mantığının tersinden Ayşe Hür’de Kürdleri “11. yüzyıldan itibaren Horasan'dan yola çıkıp Anadolu'ya akın eden Türkmen aşiretlerinin heterodoks fikirlere eğilimli olduğu, Kürt aşiretlerinin ise, en azından Osmanlı İmparatorluğu'na dahil oldukları 1515 yılına kadar, sadık Sünniler olduğu fikri genellikle kabul edilir.” diyor.( Dersim, Alevistan, Zazaistan
Taraf gazatesi (15.11.2009)

Birbirlerinin tersi gibi görünen bu iki yaklaşımın ortak özellikleri Kürd toplumu hakkındaki cehaletleri yada bilinçli olarak tarihi gerçekleri çarpıtmadır.
Birbirlerinden çok farklı görülen bu iki yazardan Bayraktar Kürdleri Şah İsmail yanlısı göstererek İdrisi Bidlisi’yi Türklüğünü ispat etme derdinde, Ayşe hanım ise “1515 kadar Kürdlerin sadık Sünniler olduğunu” yazarak Aleviliğin Türk manşeli olduğunu empoze etmeye çalışıyor.

Osmanlı ve Sefevi Devletleri arasındaki esas savaşların merkezi Kürdistandı.. Bu iki devletin her biri, işgal altında bulundurdukları Kürdistan bölgelerinde karşı mezhepten olanları yok etmeye çalışıyordu... Çaldıran savaşı, Şii ve Sünni iki büyük bölgesel gücün hakimiyet alanlarını genişletmek, musluman dünyasını, ipek ve ticaret yollarını hakim olmak içindi.. Tüm bunlara varmak içinde Kürdistanı denetim altına almak gerekiyordu..Iki devletinde esas amacı, bölgeye hakim olmak için Kürdleri yanına çekmekti..Savaştan önce Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim, Istanbul’da Kürdistanlı aşiretler ve ileri gelenleriyle toplantılar yaptı.. Idrisi Bitlisi Kürdistan Mirlerini Osmanlıya kazanmak turlarını yapıyordu..Diĝer cephede de durum bundan pek farklı deĝildi..Iran Şahı Şah ismail’in kendisi Kürdleri „kazanmak“ için Kürdistan seferine, yani Hamadan ve Sanandaji ziyaret etti.. Osmanlılar Sefavilerle savaşa girmeden önce 50 kişilik ordusunu Diyarbekir üstüne sürdü.. 25 bin askeri Karabaĝ üzerine ve 40 bin askeri Erzincan ve Sivas’a sevketti...Sonuç olarak Türkler bu alanlarda büyük katliamlar yaptılar .. Osmanlı Sultanı Istanbul’da yaptıĝı toplantıda „Islam’dan dönenlere karşı amansız davranmayi“ gündeme getirmiş ve toplantıya katılanların nasıl davranması gerektiĝini yanında bulunan celladların eşliĝinde herkese kabul ettirmişti.. Ama, toplantıdan sonra Sarıkamış aşiret şefleri Osmanlıların „dinden dönenlerden söz ederken Alevileri düşündüklerini“ anlayarak Şah Ismail’e sıĝınmaya başladılar.. Fakat, onlardanda yol boyunca katliamlardan çok az insan kartuldu.Osmanlı Orduları Karabaĝa saldırırken bir yenilgi aldı ve bu yenilgi neticesinde Iran kaynaklarına göre „ aşiret güçlerinden 7000 kişi yaşanını yitirdi“(Haşim Hicazi Fer, Şah ısmaili Ewil w Cengi Çaldiran, s. 110) Bu aşiret güçleri denilen çevreler Kürdlerdi.. Çephenin karşı tarafında da yine Kürdler vardı...Bir çok kaynaĝa göre Yavuz Sultan Selim Kuzey Kürdistan’da „dinden dönenler“ dediĝi alevilerden 40 bin kişiyi yok ettiriyor.. Muhammedxan’ın Şah’la beraber Kürdistan gezisine çıkmasından yararlanan Osmanlılar Diyarbekiri büyük çatışmalardan sonra alabildiler..Çaldıran savaşında Kürdler iki cephe de yer alıp ve savaştılar..Osmanlı Kürd ilişkileri biraz bilindiĝinden dolayı geçiyorum..Iran Şahı Şah Ismail, Kürdistan’da bulunduĝu sırada Osmanlıların sınıra doĝru ilerlediĝi duyuyor ve savaş için Kürd aşiret güçlerini yoĝun bir şekilde seferber ediyor.. Iran kaynakları da bu gerçekliĝi kabul ediyor.Çaldırandaki savaşta Safevi ordusunun bir çok komutanı Kürd asılıydı.. Ali Muhammed Hamadani, Muhamedxan ve Sarubire Korçî gibi..Sarubire Korçî hakkında Iranı kaynaklarında çok enteresant tespitler var...Haşim Hicazi Fer, Şah ısmaili Ewil w Cengi Çaldiran, adlı eserinde „Kürdistan’dan Aslan bir adam“ diye Sarubire Korçî’yi şöyle anlatıyor:“ O Bane şehrinde dünyaya gelmişti. 5 yaşında iken kendi yemeĝini kendisi yapıyordu. Bir çok defa kaplanla dövüşmüş ve yenmişti... O kendisine kaplan derisinden elbise yapar giyerdi........ Şah Ismail Kürdistan gezisinde tanır ve Çaldıran savaşının 7 komutanından biriydi......“ diye uzun uzun anlatır.Sarubire Korçî’de bir çok diĝer komutan ve asker gibi Çaldıran savaşında ölüyor..
Çaldıran Savaşı öncesi ortam ciddi bir şekilde irdelenmeden İdrisi Bitlisi’nin Yavuz Sultan Selim ile girdiği ilişkiden dolayı “hain” olarak değerlendirilmesinin bir mantığı yok.
Yapılan değerlendirmelerde sanki Çaldıran Savaşı öncesi Kürdistan’da Kürdler özgürmüş ve İdrisi Bitlisi özgür Kürdistan’ı Osmanlı Sultanı’na peşkeş çekmiş gibi bir mantık var.
Eğer o döneme ilişkin İran, Osmanlı ve Kürd kaynaklarını birlikte okursak böyle bir şeyin olmadığı açık bir şekilde görülür.

Çaldıran Savaşı öncesi, Şah İsmail Kürdistan Mirlerini tasfiye ediyor ve onların yerine Türkmenleri(Alevi Kürdleri değil) görevlendiriyor. Örneğin Maraş, Hasankef, Diyarbekir, Erzincan, Kemah, Kiği, Erzincan vb Kürd şehirlerinin başına Türkmen yetkilileri görevlendiriyor. Bu görevlendirmeler barışçıl bir şekilde gerçekleşmiyor, savaş ve katliamlar neticesinden gerçekleşiyor.
Çaldıran Savaşı öncesi Kürdistan Beylerinden 11 bey Hesenkêf Mîri Mîr Xelil Eyyubi ile birlikte büyük hediyelerle Xoy şehrine gidip Şah İsmail’e bağlılıklarını bildirmek istiyorlar. Bilindiği gibi Kürd Eyyubi Hanedandlığı tüm Ortadoğu’da yitirmesine rağman Hesenkêf kesintilerle de olsa Eyyubilerin son kalesi olarak varlığını sürdürdü.. Mîr Xelîl Eyyubî Şah İsmail’in eniştesiydi.(bacısıyla evliydi) Şah İsmail’e bağlılıklarını bildirmeye giden mirlerin bir yada ikisi hariç hepsi tutuklanıyor ve yerlerine Türkmenler atanıyor. Mîr Xelil Eyyubi’de 3 yıl Tebriz’de hapiste kalıyor ve sonra kaçıyor.
Biraz daha durumu netleştirmek amacıyla Sefewi tarihçilerinden Hasan Rumlu’nun Ahsenü’t Tevârih- Şah İsmail Tarihi adlı eserinden bir alıntı yapmak istiyorum. Hasan Rumlu Diyarbekir’da 913 Hicri/1507/8 Miladi yılında yapılan bir Kürd katliamından şöyle söz ediyor:
“Han Muhammed(Türkmen komutanlarından biridir. Aso) Padişah ordusundan ayrılıp Kara Hamid’e( Diyarbekir) yöneldi. Oranın egemeni Emir Bey Musullu’nun kardeşi Gaytemis Bey karşı geldi ve şehri teslim etmedi. Bu nedenle yiğit gaziler çölde kışladılar. Diyarbekir Kürtleri ordunun dört bir yanına saldırıp tek tek yakaladıklarını öldürüyorlardı. Gıda stoku yok denecek kadar azalmıştı. Gıda stokunun tükenmekte olduğunu fark eden Han Muhammed Kürdlerin kışlasına yöneldi. Fakat Kürdlerin bulunduğu yere ulaşmanın ve onları ele geçirmenin zor olduğunu görünce bir savaş hilesine baş vurdu ve onlardan kaçmaya başladı. Kürdlerde kendisini izlediler. Düzlüğe gelindiğinde Muhammed Han can yakan şimşek gibi, onlara çarptı. Kürdlerden bir çoğunu öldürdü ve yaraladı. Kürdlerde kılıç ve süngülerle kıyamet gibi etkin ordudan bazılarını öldürdüler. Sonunda fetih ve zafer esintisi Muhammed Han’dan yana oldu ve Kürdler kaçtılar. Gaziler onları izlediler ve yaklaşık 7000 kişiyi öldürdüler. Onların bölgesinden çok miktarda ganimet ve yiyecek ele geçiren gaziler daha sonra ordularına döndüler.(Hasan Rumlu, age, Ardıç Yayınları, sayfa 117)
Hasan Rumlu kitabının bir başka bölümünde “ Han Muhammed ustaclu Mardin Yaylasını onurlandırdı. Kardeşi Kara Bey Cizire’yi yağmalamak için gönderdi. Kara Bey buyruğu yerine getirdi ve imansız Kürdlerin çoğunu öldürdü ve çok miktarda ganimetle Mardin’de Han’ın ordusuna katıldı.(H. Rumlu, age, sayfa 129)
Prof. Dr. Kemal Mazhar Ahmed Draset Fi Tarix İran adlı eserinde “ Şah İsmail adamları bir yıl içinde Diyarbekir’de 15 000 Kürdü öldürdüler” diye yazıyor.(aktaran Dr. Firset Merhi, Sefewi û Kurd, kovara Metin 2009)
Diyarbekir ile ilgili verdiğim örnek Kürdistan’ın bir çok şehri içinde geçirlidir.
Kerkük’ten Sivas’a kadar tüm Kürdistan çapında Şah İsmail yönetimine karşı Kürdlerin direnişe geçmesi, Mevlana İdrisî Bitlisî’nin girişimleriyle açıklanacak bir durum değildir. Zaten iktidarlarını kaybeden Kürd Mirleri direniş içindeler, o esnada İdrisi Bitlisi devreye giriyor ve toparlayıcı bir rol oynuyor.
İdrisi Bitlisi Osmanlı devletiyle Kürd Mirleri arasında aracılık yapıyor ve Yavuz Sultan Selim tarafından büyük yetkilerle donatılmış bir şekilde Kürdistan’da faaliyet içindedir.
Şah İsmail tarafından Kürd katliamları yapılmamış olsaydı, Kürd Mirleri mülksüzleştirilmemiş , sürgüne gönderilmemiş ve hapse atılmamış olsaydı Osmanlı devletinin Kürdistan’a ayak basması oyle kolay olmayacaktı.

Bir örnekte Doğu Kürdistan’da vermek istiyorum.
Şah İsmail 1506 yılında “Kürdistan’a karşı genel bir saldırıya geçiyor. Sarmi Kurê Seyfedin Mukrî direnişe geçiyor”( Dr. Firset Merhi, Sefewi û Kurd, kovara Metin, sayfa 156)
Mukri Kürdleriyle Safevi orduları arasındaki savaşlara ilişkin olarak 1541 ve 1578 yılları arasında Safevi sarayında gelişmeleri yakından takip eden ve Şah Tahmasb’ın savaşlarına katılan tarihçi Hasan Rumlu’ya sözü bırakmak en doğrusudur.

Şu noktanın altını çizmek lazım. O dönem ne İdrisi Bitlisi alanda var ve ne de Mukri Kürdlerinin Osmanlı devletiyle bir ilişkileri var.
Hasan Rumlu şöyle yazıyor: “ Hakan İskender Şan(Hasan Rumlu Şah İsmail’e böyle hitap ediyor-Aso) bu yılı Xoy’da kışladı(1506-Aso). Büyük emirlerini, Kürd Sarim’ın üzerine yolladı. Zafere sığınmış ordu, o yolunu yitirmiş grubun ülkesine varınca, Kürdler gök gibi yüksek dağlara sığındılar. Gaziler onların memleketlerini yağmaladılar ve imansızların çoğunu öldürdüler.
Bu arada Sarım’ın çatışmaya hazırlandığını ve bu amaçla dağın eteğinde bulunduğunu öğrendiler. Zaferi ilke edinmiş askerler o işe yaramazı defetmeye yöneldiler. Kürdlerde savaş amaçlı adımlarını ileriye atınca aralarında cetin bir savaş ceriyan etti. Her taraftan da çok sayıda insane öldürüldü. Ünlü Emirlerden Abdi bey ve Tekeli Mühürdar Sarı Ali de öldürülenler arasındaydılar. Bayram Bey Karamanlu ve Hulefa Bey Padişah ordusuna döndüler.(Hasan Rumlu, age sayfa 111)
Hasan Rumlu taraflı olan bir tarihçi olarak Safevilerin aldığı bu yenilgiyi açık bir şekilde ifade edemiyor. Ama bu savaş üzerine yazan Baba Merdoxi, Dr. Kemal Mazhar ve daha başka tarihçiler Safevilerin Sarim Mukri karşısında ciddi bir yenilgi aldığını yazıyor. Daha sonraki savaşlarda Mukriyan Kürdleri Safeviler tarafından yenigiye uğratılıyorlar ve “imansız Kürdler” kılıçtan geçiriliyor.…………
Çaldıran Savaşı öncesi ve sonrası döneminde Safewi ve Osmanlı devletleri arasında Kürdistan topraklarında yapılan tüm savaşlarda Kürd kıyımı yapıldı. Kürd şehirleri bir çok defa el değiştirdi ve her seferinde büyük katliamlar yaşandı.
Bir çok insanımız Çaldıran savaşından sonra yani 1514 yılından itibaren Osmanlı devleti ile Safevi devleti arasında bir sınırın çizildiğini düşünüyor. Sanki bu savaştan sonra Safevilerin Kuzey Kürdistan’a yönelik girişimleri son bulmuş gibi… Hayır savaş sonrası da Kuzey Kürdistan’ın bir çok şehri defalarca el değiştiriyor.
Hatta 1554’de Şah Tahmasb “Kürdistan seferine çıkıyor, yol boyunca tüm yerleşim birimlerini yerle bir ediyor. 1555’de Bitlis, Erciş, Muş, Ahlat gibi şehirleri harebeye çeviriyor ve halkını katlediyor.”(Huseyin El Caf’ın Tarixi İran’dan aktaran Dr. Firset Merhi, Sefewi û Kurd, kovara Metin, sayfa 158)
İran tarihi ile ilgili bir çok doktora çalışmasını da yöneten Prof. Dr. Kemal Mazhar Ahmed “ Safevilerin Kürdlere karşı yapmış olduğu katliamlar Holako ve Timurleng’ın yapmış oldukları katliamları unuturdu” diyor.
Yine Dr. Kemal Mazhar’ın anlatımlarına göre Şah İsmail’in oğlu ve ondan sonra İran Şah’ı olan Şah Tahmasb’ın korumaları “bir günde Şah’ın sarayında Dunbuli Kürd aşiretinden 400 kişiyi öldürüyorlar. Geriye kalan Dunbuliler mecburiyet karşısında Osmanlı topraklarına geçtiler”(Dr. Firset Merhi, age, sayfa 158)
Şah Tahmasb 1524-1576 yılları arasında iktidarda bulunuyor. O dönem Dunbuli Kürdleri Şii olmasa dahi onlara yakın bir dinsel yapıya sahip olduklarından dolayı sarayda çalışabiliyorlardı. Yada bugün bildiğimiz Raya haq dinsel gruba bağlıydılar.
Ayşe Hanım’ın Kürdleri Sünni ilan etmesi Bayraktar’ın Kürdleri Şah yanlısı ilan etmesi kadar mantıksız ve bilimsel gerçeklerden uzaktır.
Ayşe Hanım Kürdleri Sünni ilan ederken Türkleri “11. yüzyıldan itibaren Horasan'dan yola çıkıp Anadolu'ya akın eden Türkmen aşiretlerinin heterodoks fikirlere eğilimli olduğunu” söylemesinin altında yatan gerçek Aleviliği Türk manşeli ilan etmektir.
Ayşe Hanım’ın makalesini okuyan okuyucu Kürdlerin “1515 yılına kadar sadık Sünniler olduğunu” ve Kürdlerdeki diğer dinsel eğilimlerin bu tarihten sonra ortaya çıktığını sanar.
Ama bu saçmalıkların gerçeklerle alakası yok. Türkler hala Orta Asya’da iken Kürdistan’da Êzidi, Yarsan ve Raya Heq dediğimiz dinsel yapılar vardı ve bu yapılar Kürdistan’da çok ciddi boyutlarda etkileri vardı.

Kürdistan ve Anatolia’yada Kızılbaş ve Alewi dediğimiz direnişlerin ve onların liderlerinin Ebu Wefa Kurdî’nin muritleri olduğunu kesinlikle biliyoruz. Aslında hala bitiremediğim “Büyük Filosof ve Din Alimi Ebu Wefa Kurdî Gawani Aşiretindendi.” https://www.newroz.com/tr/forum/351920/b-y-k-filosof-ve-din-alimi-ebu-wefa-kurd-gawani-iretindendi8) yazı serisinde bu mesele üzerine duruyorum.
Yıllardan beri Türk devletinin yoğunlaştığı alan Kürdlerin kendi aralarındaki dinsel farklılıklarını kullanmak, Kürdleri birbirlerinden uzaklaştırmak, etkileyebildikleri Kürdleri Türkleştirmek ve etkileyemedikleri Kürdlere karşı da tarihi gerçekleri çarpıtarak etkisizleştirme çabaları içine girmiştir.
Mesela son yıllarda Türk devleti kiralık kalemleri aracılığıyla yoğun bir şekilde „Alevi Kürd“ün olmayacağını, „Alevi ve Bektaşiliğin Türk Manşeli“ olduğunu propaganda ediyor. Bu iş içinde bir dizi çevreyi finanse ediyor ve sesleri de bir hayli gür çıkıyor.
Aslında yüzyıldan beri Türkiye dışında bir dizi araştırmacı yaşadığımız bölgeye ilişkin var olan dinsel ve mezhepsel yapılanmalara ve dinsel-toplumsal ayaklanmalara kafa yormuşlardır.
Türkler yüzyıl boyunca ellerinde bulunan belgelere rağmen , Selçuklar döneminde bazılarınca „Baba İshaq“ ve bazılarının ca da „Baba İlyas“ isyanı (1240) olarak adlandırdırılan hareketleri „Türk“, yönlendirici dinsel düşünceyi de „Türk düşüncesi“ diye lanse edip herkese empoze ettiler.
Her ne kadar bazı eserlerde „Baba İlyas“ile Ebu Wefa Kurdî arasında bir bağlantı kurulmaya çalışılsada var olan genel propaganda ortamında pek ses vermiyordu.
Alya Krupp Baba İlyas’ın ailesinden olan Aşık Paşazade’nin 1332/1913 tarihinde İstanbul’da yayınlanan „Tarih“ adlı eserine dayanarak Baba İlyas ile Ebu Wefa Kurdî arasında bağlantı kuruyor.
„Ben ki fakir derweş Ahmed aşıqım İbni Şêx Yahya İbni Şêx Sileman ve İbni Bali Sileman Al Ali Aşıqım ve ibni Murşid ul afaq Muxlis Paşayım ve İbni ve ibni Qutb ud dewran Baba İlyas halifet El Seyid Abu El Wefa Tac’l Arifin......“(Alya Krupp Studien zum Menaqybname des Abu l-Wafa Tağ Al- Arifin Teil 1 Das historische Leben des Abu L-Wafa Tağ al- Arifin , 1976 München , sayfa 6)
Aslında Ebu Wefa Kurdî (1026-1107) öldüğü zaman Baba İlyas hala doğmamıştı. Fakat, Baba İlyas Başkaldırısı döneminde Wefaiyi Tarikatı bölgede geniş bir şekilde yayılmıştı. Zaten Baba İlyas Xorasani, Xorasan’dan geliyor. Geyikli Baba , Doğu Kürdistan’ın Xoy şehrinden geliyor. Abdal Baba Geyikli Baba ve aynı zamanda arkadaşı yine Xoy’dan geliyor.
Bilindiği Xoy tipik bir Kürd şehridir.
Yine Alya Krupp, Taşköprüzade’nin 1852 tarihinde İstanbul’da çıkan „as- saqaik an-numaniya fi ulama ad daula utmaniya(übers. v. Meğdi Ef)“ „Baba İlyas’ın Geyikli Baba adlı öğrencisine hangi Şeyh’e bağlı olduğu sorulduğu zaman ‚ Ebu Wefa al Bağdati’nin tarikatına bağlı Baba İlyas’ın öğrencisiyim diyordu’(Alya Krupp, age sayfa)
Her ne hikmetse Kuzey Kürdistan ve Anatolia geçen tüm Ebu Wefa Kurdi’nin tüm müritleri, halifeleri ve Wefaiyi Tarikatına bağlı kesimler Türk yada Türkmen oluyor.
Bir dizi tarihi olayda olduğu gibi bu hususta ciddi bir şekilde irdelenmeye değer. Türklerin „tarihi gerçekler“ diye sağa sola empoze ettikleri „sahte ve uydurma tarih“tir. Bundan en çok zarar görenlerde Kürdlerdir.
Örneğin Mewlana Celaleddin Belxi yada Mevlana Celaleddin Rumi(1207-1273) olarak bildiğimiz din aliminin Mesnewi’sinin 6 cildini kaleme alan Ebu Wefa Kurdi’nin Wefayi tarikatından olan Husameddin Çelebi (http://www.hzmevlana.net/hz.mevlana-ve-husamett-n-celeb-.html ) adlı bir din adamıdır. Husameddin Çelebi “Şeyh Ebu Vefa Bağdadi evladından idi.. Şeyh’ine karşı pek büyük bir saygı ve sevgi ile mütehassis ve bağlı olması bakımından Mevlana’dan da aynı müşfik muameleyi görmüş oluyordu. Mevlana’nın mesneviyi vücuda getirmesinde Husameddin’in büyük bir tesiri olmuştur............................. Husameddin Çelebi’nin çabasıyla yedi sekiz senelik bir zamanda altı ciltten mürekkep olan bu muazam abide vücuda geldi.”(Prof. Dr. Fuad Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara, sayfa 226)
Mevlana Celadettin Rumi Mesnewi’nin Dibace’sinde Mesnewi’yi kaleme alan Hüsameddin Çelebi’den söz ederken : „Deriz ki: Bu kitap; garip, çok ender bulunan fikirleri, makalelerin en şereflilerini, inci gibi delilleri, zahitlerin seçtiği yolları, abidlerin bahçelerini kapsamaktadır. Lafızları veciz, manaları çok olan manzum Mesnevi'dir. Bu kitabı, efendim, senedim, mutemedim, ceset ve ruhumda yer tutan, bugünümün ve yarınımın gıdası olan zatın isteğine bağlı olarak uzatılmasına, çaba ve gayretimi kısıtlamadım. Bu yüce zat; ariflerin kendisine uyduğu, hidayet ve kesin bilginin önderi, halkın feryadına yetişen, kâlplerin, akılların emini, Allah'ın kulları arasında emaneti, insanlığın safiyeti, Allah Resulü'nün vasisi, Yüce Nebi'nin sırları olan arşın hazinelerinin anahtarı, yer hazinelerinin emini olan Şeyh Ebu-L-Fezail Ve Hüsamül-Hak Ved-din Hasan İbn-iİ Muhammed İbn-i Hasandır. "Ehi terk" diye bilinir. Bu zat vaktinin Bayazıd-i Bestamisi ve zamanın Cüneydidir. Sadık oğlu sadık oğlu sadıktır. (Radiyallahü anhu ve anhüm) ve aslen Rumî'dir . Temiz nesepleri: (emseytü kürdiyyen ve esbahtü arabiyyen/ Kürt olarak akşamladım, Arap olarak sabahladım) sözüyle muhterem olan Mükerrem Şeyh'e ulaşır. (kaddesellahu ruhehu ve ervahehu ve ahlafehu)”
Baba İlyas, İshaq Baba, Haci Bektaşi Weli ve hatta Mewlana Celadettin Rumi gibi şahsiyetler ya Ebu Wefa Kurdi’nin muridi, ya tarikatına bağlı yada onun düşüncelerinden etkilenmişlerdir. Hatta bazı tarihçiler Baba İshaq’ın Yarsan önderlerinden Sultan Suhak yada Sey İshaq dediğimiz Kürd şahsiyeti olduğunu söylüyorlar.(Daha detaylı bilgiler için sözünü ettiğim yazı serisine bakınız)

Ayşe Hanım’ın diğer bir yanlışlığı ise İdrisi Bidlisi’nin babası meselesinde “Kürt çevrelerinde ise Hakkâri veya Bitlis Kürtlerinden Hüsameddin Ali adlı bir ulemanın oğlu olduğu kabul ediliyor.”
Ayşe Hanım’ın bu Hakkari meselesi nereden çıktı bilemiyorum, ama İdrisi Bidlisi’nin babası Hüsameddin Ali Bidlisi olarak biliniyor ve ünlü Kürd din alimi Şeyh Ammar Yasir Bidlisi’nin hailfelerinden olup Suhrewerdi’nin tarikatındandı. “İrşadü’l Menzili Kitab” adlı iki cilten oluşan bir tefsiri vardır.
Bu sadece Kürd çevrelerinin düşüncesi değildir. İdrisi Bidlisi üzerine yazan tüm kaynaklar onun Hüsameddin Ali Bidlisi’nin oğlu olduğunu yazıyor.
İdrisi Bidlisi’nin Amed, Tebriz yada Rey’de dünya gelmesi onun onun etnik kimliğini ile yada Bidlis kökenli olduğunu yadsıyamaz. Belki doğum tarihini tespit etmeye yardımcı olabilir.
İdrisi Bidlisi’nin babası Hüsameddin Ali Bidlisi Akkoyunlu Uzun Hasan’ın diwan sekreteriydi. Akkoyunlular başkentlerini Amed’ten Tebriz’e taşıdıkları zaman Bidlisilerde Tebriz’e taşındılar.
Ayşe Hanım İdrisi Bidlisi’ye ilişkin yazdığı makale de şöyle bir tespitte bulunuyor: “Doğu sınırındaki bu gelişmeler Osmanlı’yı Dersim ve Kürdistan’la ilgili özel politikalar geliştirmeye yöneltti. Bu politikaları uygulayan kişiyse 1501′den beri Osmanlı sarayında yaşayan İdris-i Bitlisî oldu.”
Ayşe Hanım’ın bu tespiti ilk bakışta çok masum görülüyor. Ama, o kadar da masum değildir.
Mesela bu tespitinde “Dersim ve Kürdistan” diye bir belirleme var. Şimdi Ayşe Hanım’a şöyle bir soru sorulsa o dönemdeki ve daha sonraki kaynaklarda Dersim ve Kürdistan’ı ayıran bir tespit var mı ki siz böyle bir ayrışmaya gidiyorsunuz. Mademki böyle bir tespitte bulunuyorsunuz o zaman bir kaynak göster.
Ama bunun tersi doğrudur. O dönemdeki kaynakların bir çoğu Dersimi Kürdistan çerçevesinde ele alıyorlar.
Ayşe Hanım’ın üzerine makale yayınladığı İdrisi Bidlisi’den bazı alıntılar yapmak istiyorum.
İdrisi Bidlisi Safevilerle girişilen savaşta Çemizgezek beyine şöyle değiniyor: “ O saatte ilahi tevfikle başlarında Kürd beylerinden Çemişgezekli Pir Hüseyin Bey’in bulunduğu sol kanattaki mücahidler tarafından mülhit topluluğunun üzerine yürüdü(İdrisi Bidlisi, Selim Şahname, sayfa 280)
“Urmi, Uşni ve Erbil hududundan başlayayıp Çemişgezek ve Arapkir uclarına kadar olan yerlerde Kürdistan beyleri, melikleri ve büyükleri……………. diyor(sayfa 283 yine aynı eserin 267, 279 ve 280 sayfalarına bakılabilinir)
Sayın Munzur Cem’in de “Tarih ezberlerin tekrarlanması ile değil, belgelerle yazılır” adlı makalesinde eleştirdiği sayın Ayşe Hür Tiroj dergisinin Ocak-Şubat 2010 sayısındaki makalesinde “"Ama PKK`nın temsil ettiği Kürt Milliyetçılği Dersimlileri de Kürt dairesi içerisinde telakki ederek en azından meşruiyet temelini genişletmeye çalışıyor. Biz sadece Güneydoğu`da, Diyarbakır`da, Hakkari`de vs değil daha geniş bir coğrafyada bir halk tabanına sahibiz demek açısından Dersim`e sahip çıktıklarını düşünüyorum. Dersim`de 1937-1938`de yaşananları da Kürt İsyanları tarihine yazmak istiyorlar. Böylece bizim şanlı bir direniş geleneğimiz var, Koçkiri de bizim, Seyh Sait de bizim, Ağrı Cumhuriyeti de bizim, Dersim de bizim demek kadrolara güç veriyor. (s.41-42). diyor.
Dersimlileri ve Koçgirileri “Kürd dairesi içinde telakki etmek” Ayşe Hür’ün niye hoşuna gitmiyor. Kürdler niçin bu direnişlere sahip çıkmasın. Ayşe hanımın sorunu ne? Ayşe Hanım biraz tarihsel gerçeklere kafa yorsa ve Türklerin yeni atraksyonları doğrultusunda Kürdler hakkında yalan, yanlış, belgesiz ve uyduruk tezleri ileri surmese olmazmı?
Bir kere Alişêr Efendi Kürdistan Teali Cemiyeti’nin bir üyesi(daha birçokları var) hem Koçgiri ve hemde Dersim direnişlerinin teorik beyni durumda olan bir Kürd lideridir. Kısmen Alişêr Efendi’yi okuyan ve bilen biri bundan kuşku duyamaz. O tüm yaşamını Kürdistan davasına adadı ve şehid oldu. Ayşe Hanım Kürdlere ona ve onun önderlik ettiği direnişlere sahip çıkmayın diyor.
Daha fazla uzatmaya gerek yok. Alişêr ve Sey Riza’nın içinde yer aldığı bir grup Kürd liderinin Kurdistan Teal-i Cemiyeti aracılığıyla Paris Barış Konferansı düzenleyicilerine gönderdikleri mektup o dönemi daha iyi ifade ediyor.
Alişêr Koçgirizade
Kürdlerin Dêrsim, Erzıngan, Kangal, Sêwaz, Akteke,..... delegesi
Seyd Rıza
Dêrsim Şix Hesen Aşireti Lideri
Brahim
Dêrsim Seydan Aşireti Lideri
Mehmet Emin
Aşiret Lideri
Husên Mustafazade
Erzıngan Aşiretleri Lideri
Mahmud ve Mehmed Kamıl
Koçgiri Aşiretlerinin Liderleri’nin imzaladıkları mektuptan konumuza ilişkin kısa bir bölümünü aktarıyorum.
“Koçgirili Alişer Efendi 1916’da Erzingan’a geçti ve kürd delegasyonunun şefi olarak ruslarla görüşme yaptı. 
11.11.1916’da, Rus İmparatorluğu ve müteffik güçler, Alişêr Efendi ile bir antlaşma imzaladılar. 
Alişêr Efendi Dêrsim’li 11 aşiret lideriyle birlikteydi. Bu liderler savaştan sonra Kürd ulusunun bağımsızlığını ve haklarının tanınmasını istediler. 
İmzalanan bu antlaşma özel bir komisyon tarafından Erzingan’da tercüme edildi. Dêrsim Ordular Komutanlığı tarafından Rus İmparatorluğu’na gönderildi. Gazetelerde yayınlandı. 
Doğal olarak bu antlaşma Rus Ordusu tarafından mütefiklere de gönderildi. Bu dokumanın bir nushası bizim elimizdedir.
Daha sonra ise Rus Çarı’nın devrilmesi üzerine Erzingan’da bulunan Rus Orduları Lenin tarafından yönetilmeye başlandı. Lenin’in yönettigi bu ordular halkımıza karşı saldırıya geçtiler. Bu gelişme sonucu bizlerde karşı saldırıya geçtik. Bolşevikleri kendi topraklarımızın dışına atmaya mecbur kaldık.“(Sevê Evin Çiçek , “17 bin kişiyi ırmağa atıp boğdular“ adlı makalesine bakınız ve ayrıca Newroz.Com’da yayınladığım “Erzincan Hükümeti” ve bazı eleştirisel notlar adlı yazı serisine bakınız)
Yine aynı Alişer bir şiirinde“

Kürdistan’ın orduları

Kahrettiler barbarları

Vatan için öleceğiz

İstemeyiz Moğolları” diyordu.

Sayın İsmail Beşikçi “Kürdler ve Zazalar” Söylemi Üzerine” adlı makalesinde haklı olarak Türkler, düne kadar “Kürdler yoktur” diyorlardı, bugün ise “ Kürdler ve Zazalar” diye Kürdleri bölmeye çalışıyorlar diyor.
Sayın Ayşe Hür’ün Türk resmi tarih tezlerini tekrarlama mantığı Kürdistan ve Ermenistan toprakları konusunda da kendisini gösteriyor. Geçmişte Kemalistler Kürdlerin karşısına “Ermeniler Kürdistan’da Ermenistanı kuracaklar ve size kovacaklar” diyorlardı. Bu konuda Kazım Karabekiri okumak dahi yeterlidir.
Bugün gelinen yerde ise Ermeni Meselesi jenosid ile çözdüklerinden dolayı Ermeni tehlikesi “tarihi haksızlıkla” bertaraf edildiğinden dolayı bölgede yaşıyan Kürdlere, “ aslında bazı şehirler size ait değil, Ermenilerindi” tezini geliştirmeye çalışyorlar. Ayşe Hür’ün Malazgirt savaşı üzerine yazdığı yazıdaki Ermenistan ve Kürdistan hikayesi bilinen tezin çerçevesinde ele alınması gerekmektedir.
Ayşe Hür 17.10.2010 tarihinde „Bir zamanlar ASALA ve PKK“ adlı bir yazı yayınladı.
Ayşe Hür bu yazıda: „
„1890’lardan beri bütün stratejilerini Ermenileri Anadolu’dan atmak üzerine kurmuş Kürtlerin içinden ‘Ermeni dostu’ bir grubun çıkması PKK’nın Marksist kökeniyle ilgili olmalıydı;“ diyor.
Dema Nu gazetesinin yazarlarından Ali Haydar Koç haklı olarak 30.10.2010 tarihinde Ayşe Hür'ün bu yazısına „Türk Tarihçilerinin Kürdleri Algılama Zihniyeti“ adlı bir makale ile cevap verdi.
Ali Haydar Koç, Ayşe Hür'ün Türk ırkçılarının stratejisini Kürdlere mal ederek Kürdlerin „1890’lardan beri bütün stratejilerini Ermenileri Anadolu’dan atmak üzerine kurmuş“ olduğu safsatasına tavır alması doğrudur.
Ayşe Hür'de bir çok Türk tarihçisi gibi mesele Kürdler olunca tarih bilimini bir kenara bırakarak „resmi tarihin“ yeni versiyonlarıyla Kürdlerin karşısına çıkıyor. Düne kadar Kürd yoktu. Bugün Kürdler var ve „bütün stratejileri Ermenileri kovmaktı“ . Dolayısıyla „Kürdler Ermeni Soykırımının stratejik“ aktörleridir mantığını empoze ediyor.
Ayşe Hür'ün yaptığı Türk devletinin jenosid suçuna Kürdleri ortak etmektir. Ayşe Hür bir kısım Kürd'ün İttihat ve Terakki politikalarına alet olduğunu söylese insan üzerine düşünür ve belki hak verir. Sanki Kürdlerin bağımsız bir siyasi iradesi ve ondan kaynaklanan bir stratejisi varmış gibi bir tablo çiziyor.
Sayın Ali Haydar Koç'ta sayın Ayşe Hür'ün tezine karşı çıkarken haklı, fakat başka bir uca savrularak yanlışlık yapıyor.
Sayın Koç ne diyor?
„Dostluk temelinde gelişen Kürt-Ermeni ilişkileri 20.yy. boyunca hep devam etti ve hala devam etmektedir. Büyük soykırım esnasında Kürtler yüzbinlerce Ermeni’nin canını kurtarmak için çaba harcadılar, bu insani girişimlerden dolayı binlerce Kürt katledildi. „
Ermenilerin yoğun bir şekilde Kürdler tarafından kurtarıldığı tezi doğrudur. Bu konuda bir hayli kaynak var.
Kamil Bedirxan'da Birinci Dünya Savaşı boyunca bölgede olduğundan dolayı Kürdlerin Ermenileri kurtarma girişim ve çabalarına geniş veriyor.
Ama aynı Kamil Bedirxan „Ermenilerin tek bir Kürd'ü kartardıklarını gösteremezsiniz“ diyor.(Aris Arda'nın Kamil Bedirxan'ın raporunun çevirisine bakınız)
Kürd ve Ermeni ilişkileri her zaman dostluk temelinde gelişmedi. Bin sekizyüzlerin son on yılından birinci dünya savaşının sonlarına kadar Kürdlerle Ermeniler arasında bir savaş oldu. Ermenilerin saflarında ulusal bilincin gelişmesiyle birlikte Ermeniler bizim bugün Kuzey Kürdistan dediğimiz topraklarda „Büyük Ermenistan Devletini“ kurmak istiyorlardı. Tüm stratejileri bu amaca endekliydi. Rusya ve o dönemin büyük batılı güçleri Ermenilere bu amaclarını gerçekleştirmeleri için büyük sözler vermişlerdi. Zaten bu devletlere bağlı misyonerler onlarca yıl boyunca bölgede ciddi çalışmalar içindeydiler. Bu çalışmaların tarihçesi Mir Bedirxan öncesine dayanıyor. Ermenilerin Osmanlılarla birlikte Mir Bedirxan'a saldırmalarının altındada yatan gerçekler vardır.
Birinci Dünya Savaşı öncesi Bedirxanilerin de içinde yer aldığı Taşnak Partisi ile Kürdler arasında Osmanlılara karşı ayaklanmak için bir antlaşma yapılıyor.
Taşnak Partisi Kürdlerden gizli olarak İttihat ve Terakki Partisi ile antlaşmaya giderek ayaklanma girişimlerini deşifre ediyor. Tarihe „Mela Selim“ yada „Bitlis Ayaklanması“ olarak tarihe geçen 1914 ayaklanmasının bastırması için Taşnak Partisi Jön Türklerden binlerce silah alıp Kürdlere karşı savaşıyor.(Geniş bilgi için Şachovski ve Kamil Bedirxan'ın raporlarına bakınız“
Taşnak ve Kürdlerin arasında Bitlis'te bir kilisede yapılan antlaşmaya Kamil Bedirxan'da katılmıştı..

Aslında Kürd ileri gelenleriyle Taşnak ve Ermeni kilisesi yetkileri arasında 1914 yılında yapılan antlaşmaya uyulmuş olunsaydı, sonradan gelişecek soykırımlarının önüne geçilebilinirdi. Kuzey Kürdistanlı aydınlar ve din adamlarının da katıldığı bu toplantı iyi bir zemindi. Anlaşma sonrası Kürd tarafı Mela Selim önderliğinde harekete geçtiği zaman karşılarında İttihat ve Terakkicilerle birlikte Taşnakları buldular. Prens Şachovki ve Kamil Bedirxan Taşnakların bu girişimini Kürdlere „ihanet“ olarak değerlendiriyorlar.
Taşnak Partisini Mela Selim önderliğinden gelişen harekete karşı kısa bir süre sonra resmi olarak „Ermeni soykırımı“ kararını alacak olan İttihat ve Terakki güçleriyle girdiği bu kirli ilişkilern ciddi bir şekilde değerlendirmek gerekir.. Konumuzun kapsamını daha fazla genişleteceğinden dolayı şimdilik geçiyorum. Fakat şu hususun altını çizmek lazım. Taşnakları hedefledikleri „Büyük Ermenistan“ın kurmak için gördükleri en büyük engel Kürdlerdi. Çünkü, Kürdler onların devlet kurmak istedikleri topraklarda aritmetik çoğunluğu oluşturuyordu ve o toprakları kendi vatanları olarak görüyorlardı.. Zaten Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte Taşnak Partisi kendi stratejisini Rus ordusunun desteğiyle adım adım gerçekleştirmeye başladı. Kafkas .Kürdlerine yönelik tamir edilmesi zor bir etnik arındırma gerçekleştirildi. Savaş boyunca Rus ordularının girdiği Kürdistan'ın tüm şehirlerinde Kürdlere yönelik etnik arındırmaya gidildi.. Serhat'ın sınır boylarındaki şehirleri bir kenara bırakılırsa, Rus ordularının girdiği Van ve Bitlis'te dahi Kürd bırakılmadı. Abdulrezak Bedirxan'ın bazı Kürd köylülerin Van bölgesinde kendi yerleşim yerlerine dönmeleri için giriştiği çabalar dahi Ermenilerin engellemeleriyle karşılaşıyordu.

Sorun sadece Kuzey Kürdistan değildi. Güney Kürdistan'da „Revanduz Katliamı“, Doğu Kürdistan'da Mahabad dahil olmak üzere bir çok şehirde çok çirkin katliamlar gerçekleştirildi.(Doğu ve Güney Kürdistan'a ilişkin belgeleri çevirip yayınlayacağım)
Ermeniler savaş boyunca girdikleri tüm alanlarda Kürdlere karşı katliamlar yapmaya başladılar. Sadece Kafkas cephesinde değil, Fransızların işgal ettikleri Adana, Urfa ve Antep bölgelerindede aynı şeyler yaşandı.
Bir çok Rus ve Fransız generalleri savaş anılarında Ermenilerin askerlere karşı değil, sivil kesimlere karşı giriştikleri katliamlardan söz ediyor ve yapılanların „askerliğin etik değerleriyle....... savaş kurallarıyla bağdaşmadığını“ ileri sürüyorlar. Hatta bir çok general Ermenilerin savaş cephelerinden alınmasını talep ediyorlar.(Urfa ve Antep süreçlerine ilişkin bazı belgeleri yayınlayacağım.)
1914 yılında Osmanlı Devletine karşı ayaklanmak için harekete geçen Kürd din adamları ve aydınları Ermenilerle ittifak kurarken ve Ruslardan yardım isteminde bulunurken, çok kısa bir süre sonra eline silah alabilen her Kürd nasıl oldu Ruslara ve Ermenilere karşı ölesiye ölüm kalım savaşına girdiler?
Yada Birinci Dünya Savaşı sırasında bir dizi Ermeniyi ölüm pahasına kurtaran Milili İbrahim Paşa'nın oğlu Mahmud Bey nasıl oldu Urfa ve Antep savaşları sırasında Türklerle birleşti.(Mahmud Bey'in mektubunu yayınlacağım) Fransa'ya ve Ermenilere karşı savaştı?
Aslında bu soru ve sorunların kısmen cevabı Prens Şachovski ve Kamil Bedirxan'ın raporlarında var. Rus arşivlerinde var olan bir çok belge var olan bu durumun anlaşılmasına yardımcı oluyor.
O sürece ilişkin iyi bir gözlem yapılırsa Ermeniler, Taşnak ve Hinçak gibi siyasal örgütlenmelere, ulusal bilince varmış yoğun bir kadrosu, geniş bir basın ağı, Rusya ve bir dizi Büyük güçlerin açık desteğine sahipler.
Ermeniler var olan objektif ve subjektif koşulları kullanarak „Büyük Ermenistan“ hayallerini gerçekleştirmek istiyorlardı.
Ermeni siyasal yapılarının kendilerini güçlü hissettikleri bu tarihsel aşamada Kürdlerle var olan tüm köprülerini uçurdular.
Sonuçta kanlı bir savaş oldu. Hem Kürdler ve hemde Ermeniler büyük bir yıkımla karşı karşıya kaldılar. Bu arada Taşnak Partisinin „Büyük Ermenistan Projesi“ de fiyasko ile sonuçlandı.
Birinci Dünya Savaşından Sonra Paris Barış görüşmeleri esnasında Ermeni delegasyonu ile Şerif Paşa arasında yakınlaşma oldu. Bu yakınlaşmanın neticesinden „Sevres Antlaşması“ ortaya çıktı.
Fakat, Kürdler yoğun bir şekilde Sevres antlaşmasına karşı çıktılar.
Bu karşı çıkışın esas nedeni ise Sevres Antlaşmasıyla Van, Bitlis ve Erzurum gibi şehirlerın Ermenilere bırakılması meselesiydi. Kürdistan için otonomi istiyen Seyid Abdulkadir'in Barış Konferansına gönderdiği „Büyük Kürdistan“ haritası bu anlamda anlamlıdır.
Kürd ve Ermeni siyasal oluşumları arasında teorik anlamda en ciddi antlaşma 1927 yılında Xoybun ve Taşnak Partisi arasından yapılan antlaşmadır.
Xoybûn ve Taşnak Partisi bu antlaşmaya giderken geçmişe oranla durum tümden değişmişti. Taşnak Ermenistan'daki iktidarını Bolşeviklere kaptırmış, Türkiye ve Kuzey Kürdistan'da ise faaliyetleri tümden caduclaşmıştı.
Buna karşılık Kürdler ülke zemininde sömürgeci Türk devletine karşı ayaklanmalar içindeydiler.. Xoybûn'un dayanabileceği ve hareket halinde olan bir kitlesi vardı.
Taşnak Partisi'nin Xoybûna sunabileceği, örgütsel tecrübe, diplomatik ilişkiler ve lojistik destekti. Fakat bu ilişki Kürdlere zaten kapalı olan Sovyet kapısını tümden kapatılma riskini de beraberinden getiriyordu. Ayrıca bir çok Kürd çevresi de Taşnak ile olan bu ilişkiye karşı çıkıyordu.
Kürd siyasal çevreleriyle Ermeni siyasal çevreleri arasındaki bu girişim bir barış girişimiydi. Yani „Kürd-Ermeni Barışı“.....
Sayın Wahe Tachjian'nın Fransız belgelerine dayanarak verdiği bilgilere göre, 2 Ocak 1929 yılında Mir Celadet Bedirxan Haleb'teki Taşnakçıların Club'unda yaptığı konuşmada:
„Kürdler ve Ermeniler aynı ırktan geliyorlar, yalnızca dinsel olarak farklılar. Uzun zamandan beri biz acı çekiyoruz ve Türk sultasına karşı mücadele ediyoruz. Biz bilmeden ve bilinçsizce bir birimizi katlettik.. Fakat biz bundan sonra ayrılmamak için birleştik. Türklerden rövanş almak için ve onlara karşı koymak için dostluğu ve barışı yerleştirmek için tüm çabalarımızı kanalize edelim..“ diyor( Wahe Tachjian la France en Cilicie et en Haute Mesopotamie, sayfa 365)
Mir Celadet Bedirxan'ın „ Biz bilmeden ve bilinçsizce bir birimizi katlettik“ sözünün altını çizmek lazım.
Bazı Kuzey Kürd çevrelerinin Ermeni-Kürd ilişkileri konusunda ve savaş boyunca yaşanan trajediler konusunda hiç bir ciddi araştırmaya girmeden, Kürdleri millet olarak Türk devletinin yaptığı „Ermeni Jenosidine“ ortak etmeye çalışıyor.
Mir Celadet „Kürdler Ermenileri öldürdü“ demiyor, Biz bilmeden ve bilinçsizce bir birimizi katlettik“ diyor.
Kafkas Kürdleri nasıl „buharlaştı“? Sorusuna cevap aranmış olunsaydı belki daha objektif bir şekilde yaşanan felaketler değerlendirilebilinirdi.
Taşnak Partisi ve Xoybûn arasında imzalanan antlaşmada çok enterasan bir başka nokta daha var.. Iki partinin ortak protokolunun B kısmının 2.maddesi „Sevres Antlasmasında Ermenilere Van, Bitlis ve Erzurum'u veren 89.maddesi geçersizdir“ diye yazıyor. ( Wahe Tachjian, age sayfa 365)
Bunu Taşnak Partisi'nin geçmişte yaptığı yanlışlığın bir özeleştirisi olarak okumak gerekiyor. Taşnak ve Ermeni milliyetçilerinin tüm savaş boyunca deklere edilmiş amaçları bu bölgelerinde dahil olduğu „Büyük Hayestan“ ı gerçekleştirmekti. Buna uygun olarakta girdikleri tüm bölgelerde etnik arındırmaya giriştiler. İttihat ve Terakkicilerde Ermenilerin deklere edilmiş amaçlarının dışından Kürdleri kazanmak için fazla bir bir şey anlatmalarına gerek yoktu.(Kazim Karabekir'in İstiklal Harbimiz adlı eserine bakınız)
Birde orta da Kafkas Kürdlerin akibeti ve Taşnak Partisinin pratikleri vardı.
Burada Sevres Antlaşması ile ilgili „Xoybun ve Taşnak Partisi'nin“ yeni konseptlerine vurgu yapmışken sayın Ayşe Gül'ün bir başka yanlışlığına dikkat çekmek istiyorum.
Ayşe Hür 24.05.2009 tarihinde Taraf Gazetesinde „Ağrı Dağı'nda Bir Kürd Cumhuriyeti“ adlı bir makale yayınladı.
Bu makalede sayın Hür: „Örgütün Kürd kanadının(yani Xoybûn'un Kürd kanadı???-Aso) amacı Sevr Antlaşmasıyla tanımlanan coğrafyada bağımsız bir Kürd devleti kurmaktı“ diyor..
Bu tespit baştan sonuna kadar yanlıştır. Çünkü, Kürdlerle Ermeniler arasında imzalanan antlaşmada „Sevres Antlasmasında Ermenilere Van, Bitlis ve Erzurum'u veren 89.maddesi geçersizdir“ diyor.

Sonuç olarak Ayşe Hür’ün Kürdleri konu alan bir çok makalesinde sakat, yanlış, belgelere dayanmayan ve gerçeklerle bağdaşmayan tespitler var. Bunların hepsine girmek makale işi değildir. Ayşe Hür’ün bende bıraktığı izlenim uyduruk Türk tarihine ilişkin yaptığı düzeltmeler kadar Kürd tarihinide çarpıtmaya çalışıyor. Sanki balans ayarı yapıyor.
[email protected]